Мұғалім және жасанды интеллект: ынтымақтастық па, әлде сынақ па?

Қазіргі білім беру жүйесі технологиямен тығыз байланысты. Соңғы жылдары жасанды интеллект (ЖИ) құралдары мектепке де, мұғалімге де жаңа міндеттер мен жаңа мүмкіндіктер әкеліп отыр. Мұғалім ретінде мен бұл үдерісті тек сырттай бақылаушы емес, белсенді қатысушы ретінде қабылдаймын. Әсіресе бастауыш сыныптарда ЖИ-ді дұрыс қолдану – оқушының білімге деген қызығушылығын оятып, оқу процесін жандандыруға сеп болады.

Жасанды интеллектінің басты мүмкіндіктерінің бірі – білімді жекелендіру. Әр оқушының қабылдау деңгейі әртүрлі екенін ескере отырып, тапсырманы оңайлатылған немесе күрделендірілген түрде ұсыну – бастауыш сыныпта өте маңызды. Мысалы, мен 2–3 сыныптарда ChatGPT, MagicSchool.ai, Diffit сияқты платформалар арқылы оқушының жас ерекшелігіне сай мәтін құрастырып, оны оқу тапсырмасына бейімдеймін. Бұл оқушының өз деңгейінде сенімді жұмыс істеуіне мүмкіндік береді.

Екінші артықшылығы – көрнекілік. Бастауыш сынып оқушыларына тақырыпты визуалды түрде түсіндіру – сабақтың сапасын арттырады. Осы мақсатта мен Canva AI, DALL·E, Microsoft Designer құралдарын жиі қолданамын. Мысалы, «Көктемгі табиғат» тақырыбын өткенде, ChatGPT арқылы сипаттама беріп, DALL·E арқылы оқушылармен бірге сурет салдық. Бұл әдіс балалардың елестету, сөйлеу дағдыларын қатар дамытты.

Үшінші тиімді бағыт – жазылым және сөйлеу дағдыларын дамыту. ЖИ-ді шығармашылық жұмыс жазарда «ой тастау» үшін пайдалануға болады. Мысалы, 4-сынып оқушысы ертегі құрауда қиындық көрсе, ChatGPT-ден кейіпкер сипаттамасын не оқиға желісін сұрап, сол бойынша өз ертегісін жаза алады. Бұл жерде мен оқушыны дайын жауап көшіруге емес, ЖИ-ді идея көзі ретінде қолдануға үйретемін.

Дегенмен, тәуекелдер де жоқ емес. Біріншіден, баланың өз бетінше ойлау қабілеті төмендеп кетуі мүмкін. Оқушы дайын мәтінмен жұмыс істеуге үйреніп, өзіндік пікір айтуға қиналуы ықтимал. Сондықтан мен ЖИ-ден алынған кез келген ақпаратты қайта өңдеу, түсіндіру немесе сурет арқылы бейнелеу талаптарын қосып отырамын. Бұл – баланың тек тұтынушы емес, белсенді ойшыл болуына жол ашады.

Екіншіден, ата-аналардың көпшілігі ЖИ құралдары туралы хабарсыз, бұл – қолдануда түсінбеушілік тудырады. Осыны ескере отырып, мен ата-аналар жиналысында ЖИ-дің рөлі мен оның пайдасы туралы қысқаша таныстырылым жасадым. Нәтижесінде ата-аналар да бұл құралдарды қолдап, үй тапсырмаларын орындауда тиімді пайдалана бастады.

Қорытындылай келе, бастауыш сынып мұғалімі ретінде мен ЖИ-ді қарсылас емес, көмекші деп санаймын. Ол баланың ойлауын дамыту үшін құрал, бірақ оның орнында мұғалім қалуы тиіс. Саналы, мақсатты, бақылаулы қолдану арқылы ғана ЖИ – нағыз серіктеске айналады.