Абдрахман Г.Б

Әлкей Марғұлан атындағы Павлодар Педагогикалық Университеті

Жетекшісі:Утилова А.М

Павлодар қ. Қазақстан

ЕСТУ ҚАБІЛЕТІ НАШАР ЖОҒАРЫ СЫНЫП ОҚУШЫЛАРЫН ЕҢБЕККЕ БЕЙІМДЕУ

Аңдатпа

Бұл мақалада есту қабілеті нашар 9-10 сынып оқушыларын еңбекке бейімдеудің маңыздылығы қарастырылады. Ерекше білім беру қажеттіліктері бар балаларды кәсіби өмірге дайындау олардың тек қана еңбек дағдыларын меңгеріп қана қоймай, сонымен қатар қоғамның толыққанды мүшесі ретінде әлеуметтік интеграциясына ықпал етеді. Жасөспірімдер бұл кезеңде өз қабілеттері мен мүдделерін анықтап, болашақ мамандығын таңдауға алғашқы қадамдарын жасайды. Есту қабілеті бұзылған оқушылар еңбекке бейімделу кезінде ерекше тәсілдерді қажет етеді, өйткені олардың физикалық ерекшеліктері кәсіби өзін-өзі жүзеге асыруда белгілі бір қиындықтар туғызуы мүмкін.

Түйін сөздер: есту қабілеті нашар оқушылар, еңбекке бейімдеу, арнайы білім беру, әлеуметтік интеграция, кәсіптік оқыту, түзету мектептері, кәсіби бағдар.

Қазіргі жағдайда еңбекке бейімдеу арнайы түзету мектептерінде оқу үдерісінің маңызды бөлігі ретінде қарастырылады. Бұл үдеріс есту қабілеті нашар оқушылардың қоғамға сәтті интеграциялануына ықпал етіп қана қоймай, сонымен қатар олардың дербес жұмысқа орналасу және қаржылық тәуелсіздікке қол жеткізу мүмкіндігін арттырады.

Есту қабілеті бұзылған оқушыларды оқыту мен тәрбиелеу барысында арнайы әдістемелер мен технологиялар қолданылады. Олар сенсорлық дамудағы қиындықтарды ескере отырып, еңбекке дайындықты қамтамасыз етеді. Мұндай оқушылардың визуалды қабылдауы мен моторикалық дағдыларын дамытуға ерекше назар аударылады. Сонымен қатар, олардың коммуникативтік қабілеттерін жетілдіруге бағытталған қосымша бағдарламалар жүзеге асырылады.

Есту қабілеті бұзылған адамдардың оқыту мен бейімделуге әсер ететін бірқатар ерекшеліктері бар:

• Ауызша ақпаратты қабылдаудың шектеулері. Мұндай оқушылар дыбыстық ақпаратты қабылдау мен өңдеуде қиындықтарға тап болады, сондықтан визуалды және тактильді оқыту әдістерін қолдану қажет.

• Коммуникативтік мүмкіндіктердің шектеулілігі. Есту қабілетінің бұзылуы айналадағы адамдармен қарым-қатынасты қиындатуы мүмкін, бұл олардың әлеуметтік дағдыларын қалыптастыруға әсер етеді.

• Эмоциялық тұрақсыздық. Оқшаулану және толыққанды қарым-қатынастың болмауы сенімсіздік сезімін тудыруы мүмкін.

Соған қарамастан, есту қабілеті бұзылған оқушылар еңбек дағдыларын меңгеруге жоғары әлеуетке ие, әсіресе көрнекі және тактильді қабылдауды қажет ететін мамандықтарда.

Еңбекке бейімделудің негізгі аспектілері:

• Әлеуметтік аспект. Оқушылар қоғамға бейімделіп, коммуникативтік дағдыларын дамытады және өздеріне деген сенімділікті арттырады.

• Кәсіби аспект. Белгілі бір еңбек дағдыларын игеру олардың өз қабілеттерін жүзеге асыруына мүмкіндік береді.

• Жеке тұлғалық аспект. Өзін-өзі қамтамасыз ету, мотивация және өз күшіне деген сенімділікті дамыту.

Еңбекке бейімдеудің негізгі тәсілдері:

1. Дифференциалды тәсіл. Әрбір оқушының мүмкіндіктері мен қызығушылықтарына сәйкес жеке жоспар әзірленеді.

2. Кешенді тәсіл. Еңбекке бейімдеу оқытуды, кәсіби бағдар беруді және коммуникативтік дағдыларды дамытуды қамтиды.

3. Практикалық бағыттылық. Оқушылар кәсіптік дағдыларды шеберханаларда және өндірістік тәжірибелерде меңгереді.

Еңбекке бейімдеу әдістері:

• Кәсіби бағдар. Оқушылармен әңгімелесу, кәсіпорындарға экскурсиялар, мамандармен кездесулер ұйымдастыру.

• Практикалық сабақтар. Тігін ісі, ағаш өңдеу, аспаздық, графикалық дизайн және басқа да мамандықтарға үйрету.

• Әлеуметтік тренингтер. Кәсіби ортада қажетті коммуникативтік және әлеуметтік дағдыларды дамытуға бағытталған сабақтар.

• Инклюзивті практика. Оқушылардың жұмысын нақты өндірістік жағдайларға бейімдеу.

Арнайы педагогтар мен психологтар бұл процесте маңызды рөл атқарады, олар оқушыларға кәсіби бағдар беріп, еңбек нарығында өз орнын табуына көмектеседі.

Еңбекке бейімдеу арқылы есту қабілеті нашар балалардың өзіне деген сенімділігі артып, қоғамда өз орнын табуға, өз бетінше шешім қабылдай алуға және өмірлік дағдыларын жетілдіруге мүмкіндік алады. Жұмысқа бейімделу олардың әлеуметтік және эмоционалдық дамуын қолдап, болашақта тәуелсіз өмір сүруге дайындайды.

Арнайы оқыту әдістемелері және кәсіби бағдарлау

Арнайы оқыту әдістемелері есту қабілеті нашар оқушылардың білім алу, оқу және еңбекке бейімделу мәселелерін шешуге көмектеседі. Бұл әдістемелер оқу процесінде оқушылардың жеке қажеттіліктерін ескеру арқылы олардың қабілеттерін толық ашуға мүмкіндік береді. Әрбір оқушының ерекше қажеттіліктеріне сәйкес мамандықты таңдау үшін арнайы тәсілдер қажет, себебі есту қабілеті нашар балалардың дағдылары мен қызығушылықтары басқа оқушылардан ерекшеленуі мүмкін.

1. Арнайы оқыту әдістемелері келесі бағыттарды қамтиды:

2. Қабілеттерді дамыту

3. Қарым-қатынас дағдыларын жетілдіру

4. Кәсіби дағдыларды қалыптастыру

5. Әлеуметтік және эмоциялық қолдау көрсету

6. Қолданбалы және техникалық құралдарды пайдалану

Арнайы оқыту әдістері

• Ойын-көрнекі жаттығулар: Оқушыларға түрлі тақырыптағы сөздер карточкалар арқылы ұсынылады. Олар сөздерді дұрыс және толық сөйлемдерде қолдануы тиіс. Бұл жаттығу сөйлеу дағдыларын дамытуға көмектеседі.

• Сурет бойынша әңгіме құрастыру: Оқушыларға берілген сурет негізінде әңгіме құрастыру тапсырмасы беріледі. Бұл олардың сөздік қорын байытуға және өз ойларын толық жеткізуге ықпал етеді.

• Есте сақтау жаттығулары: Оқушыларға бірнеше сөз немесе суреттер тізімі ұсынылып, оларды есте сақтауға және кейіннен айтып немесе жазып беруге тапсырма беріледі.

• Топтық рөлдік ойындар: Оқушылар «Дүкенде сатып алу», «Дәріханада дәрі алу», «Автобусқа билет алу» сияқты шынайы өмірлік жағдайларды ойнап шығады. Бұл олардың әлеуметтік ортада өзара әрекеттесу дағдыларын дамытады.

• Әлеуметтік жағдаяттарды талдау: Оқушыларға әртүрлі әлеуметтік жағдайлар ұсынылады (мысалы, көмек көрсету немесе дауласу жағдайы), олар бұл жағдайларды қалай шешу керектігін талқылайды.

• Командалық тапсырмалар: Бірлесіп жұмыс істеуге арналған тапсырмалар беріледі, мысалы, сурет салу, макет жасау. Бұл оқушылардың ынтымақтастық қабілеттерін дамытады.

• Техникалық дағдыларды дамыту: Оқушыларға ағаш өңдеу, тігін ісі, қолөнер сияқты техникалық жұмыстарды орындау үйретіледі.

• Эмоциялық жағдайды басқару жаттығулары: Оқушыларға эмоцияларды сипаттайтын карточкалар беріледі, олар өз тәжірибелерімен бөлісіп, эмоцияларды қалай басқарғанын сипаттайды.

Мамандықты таңдау және кәсіби бағдарлау процесі

• Қызығушылықтарды анықтау: Оқушыларға кәсіби қызығушылықтарын анықтау үшін сауалнамалар мен тесттер ұсынылады.

• Мамандықты зерттеу: Түрлі мамандықтар туралы ақпарат беріліп, олардың талаптары мен мүмкіндіктері талқыланады.

• Жеке кәсіби кеңес беру: Әр оқушының қызығушылығы мен қабілеттеріне сәйкес мамандық таңдау бойынша жеке кеңестер өткізіледі.

• Визуалды оқыту: Оқушыларға түрлі мамандықтар туралы бейнежазбалар, суреттер және инфографикалар көрсетіледі.

• Қолмен жұмыс істеу дағдыларын дамыту: Оқушыларға материалдармен (ағаш, металл) жұмыс істеу, жиһаз немесе қолөнер бұйымдарын жасау тапсырмасы беріледі.

Бұл әдістер есту қабілеті нашар оқушылардың кәсіби бейімделуіне және болашақ мамандығын саналы түрде таңдауға көмектеседі.

Оқушылардың арнайы оқыту әдістемелері арқылы мамандық таңдауға көмегі

1. Эксперименттің мақсаты

Эксперименттің мақсаты – есту қабілеті бұзылған жоғары сынып оқушыларының кәсіби бейімділіктерін, болашақ мамандықтарына деген қызығушылықтарын зерттеу және олардың кәсіби таңдауына әсер ететін факторларды анықтау.

2. Эксперименттік жұмыстың сипаттамасы

Эксперимент Павлодар облысы білім басқармасының "№ 1 балабақша-мектеп-интернатының арнайы кешені" КММ-де жүргізілді. Зерттеу жұмысына 9-10 сыныптарда оқитын, есту қабілеті әртүрлі деңгейде бұзылған 20 оқушы қатысты.

3. Зерттеу әдістері

Эксперимент барысында келесі әдістер қолданылды:

• Бақылау – оқушылардың түрлі іс-әрекеттерге қызығушылығы мен белсенділігін анықтау.

• Сауалнама – кәсіби бейімділіктерін, қызығушылықтарын және болашақ мамандыққа деген көзқарастарын зерттеу.

• Тестілеу – білім деңгейін, дағдыларын және түрлі кәсіби бағыттарға бейімділіктерін бағалау.

Эксперимент кезеңдері

1-кезең: Бақылау

Бірінші кезеңде оқушылардың сабақтар мен сыныптан тыс іс-шаралар кезіндегі мінез-құлқы бақыланды. Негізгі назар келесі аспектілерге аударылды:

• кәсіби бағыттағы пәндерге деген қызығушылықтары;

• тапсырмаларды орындаудағы белсенділік пен бастамашылық;

• мұғалімдермен және құрдастарымен өзара әрекеттесу.

Бақылау нәтижелері зерттеуші күнделігіне тіркелді.

2-кезең: Сауалнама

Оқушыларға келесі бөлімдерден тұратын сауалнама ұсынылды:

• оқу және сыныптан тыс іс-әрекетке деген қызығушылықтары;

• мамандықтарға деген көзқарастары және қалаған мансабы;

• мамандық таңдауға әсер ететін факторлар (ата-ана, мұғалімдер, достар).

Сауалнама сұрақтарының мысалдары:

1. Сіз болашақта қандай мамандықты игергіміз келеді?

2. Қандай пәндер сізге көбірек ұнайды?

3. Мамандығыңызды таңдауда кімнің көмегі маңызды?

3-кезең: Тестілеу

Үшінші кезеңде оқушылар кәсіби бейімділіктерін анықтауға арналған тесттерден өтті. Қолданылған тесттер:

- қызығушылықтар мен қабілеттерді анықтауға арналған тесттер (мысалы, Дж. Холланд әдістемесі);

- профильдік пәндер бойынша білім деңгейін бағалау тесттері.

Тест нәтижелері оқушылардың кәсіби бағыттарын анықтау үшін талданды.

Бақылау, сауалнама, тестілеу әдістерін пайдалана отырып, есту қабілеті нашар оқушылардың қызығушылықтарын анықтау

1-кезең: Бақылау кезеңі

Эксперименттің бірінші кезеңінде 9-10 сынып оқушылары бақыланды. Экспериментке есту қабілеті бұзылған және толық естімейтін 20 оқушы қатысты.

Бұл кезеңнің мақсаты – оқушылардың қызығушылықтарын, қабілеттерін және болашақ мамандықтарға бейімділігін анықтау. Бақылау сабақтар мен сыныптан тыс іс-шаралар кезінде, табиғи ортада жүргізілді.

Бақылау нәтижелері:

1. Мамандықтарға қызығушылық.

Көптеген оқушылар қол еңбегімен байланысты мамандықтарға қызығушылық танытты:

• тігіншілік;

• ағаш ұсталығы.

Сонымен қатар, ақпараттық технологиялар саласындағы мамандықтарға қызығушылық білдірді, соның ішінде:

• дизайн;

• бағдарламалау.

Қазіргі заманғы мамандықтарға да қызығушылық байқалды, мысалы:

• мобильді фотограф (мобилограф);

• визажист.

2. Хобби мен белсенділік.

Көптеген оқушылар спортпен белсенді айналысады. Олардың кейбіреуі түрлі қалаларда өткен жарыстарға қатысып, жақсы нәтижелер көрсеткен. Кейбір оқушылар халықаралық деңгейде де ел намысын қорғаған.

Сонымен қатар, оқушылар би билеуге және ым тілінде ән айтуға қызығушылық танытады.

3. Әлеуметтік белсенділік.

Оқушылар мектепішілік шығармашылық шараларға белсенді қатысады. Олар дайындық барысында өз қолдарымен костюмдер, сценарийлер және басқа да қажетті бұйымдарды жасауға үлкен қызығушылықпен қатысады.

Бақылау кезеңінің қорытындысы:

Бұл кезеңнің нәтижелері бойынша оқушылардың басым көпшілігі өздерінің шығармашылық әлеуеті мен практикалық дағдыларын жүзеге асыруға мүмкіндік беретін мамандықтарға бейім екенін көрсетті.

2-кезең: Сауалнама кезеңі

Эксперименттің екінші кезеңінде 20 оқушы арасында сауалнама жүргізілді. Бұл кезеңнің негізгі мақсаты – оқушылардың кәсіби қызығушылықтарын, қалаулары мен болашақта таңдаған мамандықтарын анықтау.

Сауалнаманың мазмұны келесі сұрақтарды қамтыды:

• оқушылардың қызығушылықтарын тудыратын мамандықтар;

• болашақ мансаптары үшін маңызды деп есептейтін дағдылар немесе пәндер;

• мамандық таңдауына әсер ететін факторлар (мысалы, ата-аналардың, мұғалімдердің кеңестері немесе жеке қызығушылықтары).

Сауалнама нәтижелері:

1. Оқушылардың басым бөлігі шығармашылыққа, қол еңбегіне және заманауи технологияларға байланысты мамандықтарға қызығушылық танытты.

2. Кейбір оқушылар қарым-қатынас шеберлігін талап ететін мамандықтарды (мысалы, мұғалім немесе аудармашы) таңдауға қызығушылық білдірді.

3. Көптеген респонденттер мамандық таңдау көбінесе олардың жеке қызығушылықтарына байланысты екенін, алайда ата-аналары мен мұғалімдерінің кеңестерінің де маңызды рөл атқаратынын атап өтті.

Сурет 1. Сауалнама нәтижесі диаграммасы

Сауалнама нәтижелерінің диаграммалық талдауы

Сауалнама нәтижелері диаграмма арқылы көрнекі түрде ұсынылды. Бұл диаграмма оқушылардың болашақ кәсіби таңдаулары мен еңбекке бейімделу факторларын айқындайды.

1. Болашақ бағыттар мен қызығушылықтар (20%)

Бұл бөлім оқушылардың болашақ мамандықтары мен қызығушылықтары туралы ақпаратты қамтиды. Зерттеу нәтижелері бойынша:

• 70% – спорт саласына қызығушылық танытқан;

• 15% – шығармашылық және өнер салаларын таңдаған;

• 10% – ақпараттық технологияларға бейім екенін көрсеткен.

2. Жұмысқа деген қалаулар (15%)

Бұл бөлім оқушылардың болашақ жұмыс орнын қалайтыны жөніндегі сұрақтардың нәтижелеріне негізделген. Сауалнама нәтижелері көрсеткендей:

• 50% – тәуелсіз, жеке жұмыс істеуді таңдаған;

• 30% – ұжымда жұмыс істеуге ниетті;

• 20% – нақты шешім қабылдамаған.

3. Мамандыққа қызығушылық (20%)

Бұл диаграмма бөлігі оқушылардың әртүрлі мамандықтарға деген қызығушылығын көрсетеді. Нәтижелерге сүйенсек, көпшілік келесі мамандықтарға қызығушылық білдірген:

• Педагогика (мұғалімдік) – 35%

• Дизайн – 25%

• Медицина (дәрігер) – 20%

• Басқа салалар – 20%

4. Мамандық таңдау критерийлері (20%)

Бұл бөлім оқушылардың мамандық таңдау кезінде басшылыққа алатын негізгі факторларын көрсетеді. Сауалнама нәтижелері бойынша:

• 40% – жұмыс жағдайларын ең маңызды фактор деп санаған;

• 30% – шетелде жұмыс істеу мүмкіндігін ескерген;

• 20% – жалақы мөлшері маңызды екенін көрсеткен;

• 10% – мамандықтың қоғамға пайдасын басты назарға алған.

5. Қызмет салалары (25%)

Бұл бөлім оқушылардың таңдаған қызмет салалары туралы ақпарат береді. Сауалнама нәтижелері бойынша:

• 70% – спорт пен дене шынықтыруға қызығушылық танытқан;

• 15% – шығармашылық және өнер саласын таңдаған;

• 10% – ақпараттық технологияларға бейімділігін көрсеткен;

• 5% – басқа салаларға қызығушылық танытқан.

Диаграмма сауалнаманың негізгі аспектілерін – оқушылардың кәсіби қызығушылықтарын, болашақ жұмыс шарттарын және мамандық таңдау кезінде ескеретін басты критерийлерін көрсетеді.

3-кезең: Тестілеу кезеңі

Эксперименттің үшінші кезеңінде 20 оқушы арасында тестілеу жүргізілді. Бұл кезеңнің мақсаты – оқушылардың кәсіби бейімділіктерін анықтау және олардың қабілеттері мен қызығушылықтарына сәйкес мамандық бағытын белгілеу.

Қолданылған әдістеме:

Оқушылардың кәсіби бейімділіктерін анықтау үшін Дж. Холланның әдістемесі пайдаланылды. Бұл әдістеме оқушының тұлғалық типін және оның кәсіби салаларға сәйкестігін анықтауға көмектеседі.

Холлан теориясы бойынша алты тұлғалық тип бар, олардың әрқайсысы белгілі бір іс-әрекет түрімен байланысты:

1. Реалистік (практикалық) тип – техникалық және қол еңбегімен байланысты мамандықтарға бейім;

2. Зерттеушілік (интеллектуалдық) тип – ғылым және зерттеу қызметіне қызығушылық танытады;

3. Көркемдік (креативті) тип – шығармашылық мамандықтарға бейім (дизайнер, суретші, музыкант);

4. Әлеуметтік тип – адамдармен жұмыс істеуге бейім (мұғалім, дәрігер, психолог);

5. Кәсіпкерлік тип – бизнесті басқару және көшбасшылық қасиеттерге ие (менеджер, кәсіпкер);

6. Кеңсе жұмысына бейім тип – әкімшілік және ұйымдастырушылық жұмыстарды жақсы атқарады (есепші, хатшы).

Тестілеу барысында оқушыларға мамандықтар мен қызмет салаларына қатысты өз бейімділіктері мен таңдауларын анықтауға бағытталған сауалнама ұсынылды.

Сурет 2. Тестілеу нәтижесі диаграммасы

Тестілеу нәтижелерінің диаграммасы

Диаграмма оқушылардың әр сұрақ бойынша таңдаған жауаптарының пайыздық үлесін көрсетеді. Әр сұраққа берілген жауаптар негізінде, оқушылардың қандай тұлғалық типтерге (реалистік, зерттеуші, әлеуметтік, артистикалық, кәсіпкерлік, конвенционалдық) бейім екендігі анықталды.

Нәтижелерді түсіндіру:

1. Реалистік тип (A)

• Бұл тип механикалық және практикалық жұмыстарды таңдаған оқушылармен байланысты.

• 1-сұрақ бойынша олардың таңдауы 10%-ды құрады.

2. Зерттеуші тип (B)

• Ғылыми және аналитикалық қызметке қызығушылық танытқан оқушылардың таңдауы жоғары.

• 2-сұрақ бойынша бұл көрсеткіш 20%-ды құрады.

3. Әлеуметтік тип (C)

• Бұл тип адамдармен қарым-қатынас орнатуға және әлеуметтік салада қызмет етуге бейім оқушыларды қамтиды.

• 2 және 4-сұрақтарда олардың таңдауы ең жоғары көрсеткішке ие болды.

4. Артистік тип (D)

• Шығармашылық бағыттағы жұмыстарды таңдаған оқушылар саны басым.

• 1, 3 және 5-сұрақтарда олардың таңдауы ең жоғары деңгейде болды.

5. Кәсіпкерлік тип (E)

• Ұйымдастырушылық және басқару қызметіне қызығушылық танытқан оқушылардың үлесі жоғары.

• Бұл көрсеткіш 30%-ды құрады.

6. Конвенционалдық тип (F)

• Дәлдік пен стандарттарға сәйкес жұмыс істеуге бейім мамандықтарға қызығушылық танытқан оқушылар саны көп.

• Бұл көрсеткіш 30%-ды құрады.

Бұл нәтижелер оқушылардың жеке бейімділіктері мен қызығушылықтарына сәйкес кәсіби бағыттарын анықтауға мүмкіндік береді. Сонымен қатар, оқушылардың мамандық таңдау үрдісінде қандай факторлар әсер ететінін түсінуге көмектеседі.

Тәжірибе нәтижелерінің көрсеткіштері

Практикалық зерттеудің үш кезеңінің нәтижелері көрсеткендей, 9-10 сынып оқушыларының болашақ мамандықтарын таңдаудағы қызығушылықтары мен бейімділіктері әртүрлі, әрі айқын бейнеленген. Бұл кезеңдер оқушылардың кәсіби бағыттарын анықтауға көмектесті және олардың болашақта қандай мамандықтарға бейім екенін түсінуге мүмкіндік берді.

1. Бақылау кезеңі

Бұл кезеңде оқушылардың қызығушылықтары мен қабілеттері зерттелді. Нәтижелер бойынша:

• Көптеген оқушылар шығармашылық және қол еңбегімен байланысты мамандықтарға қызығушылық танытты.

• Спортпен белсенді айналысатын оқушылар жақсы нәтижелер көрсетіп, кейбірі халықаралық жарыстарға да қатысқан.

• Оқушылардың шығармашылық әлеуеті би, ым тіліндегі ән айту сияқты өнер салаларында да байқалды.

Осылайша, оқушылардың қол еңбегімен байланысты мамандықтар мен спорттық бағыттарға ерекше қызығушылық танытатыны анықталды.

2. Сауалнама кезеңі

Сауалнама нәтижелері оқушылардың болашақ мамандықтары мен кәсіби қызығушылықтарын анықтауға бағытталған.

• 30%-ы педагог, дизайнер, дәрігер мамандықтарына қызығушылық танытты.

• Басым бөлігі спорт және дене шынықтыру саласындағы мамандықтарды таңдады.

• Ақпараттық технологиялар, шығармашылық және өнер салаларына деген қызығушылық та жоғары болды.

• Көпшілік мамандық таңдауда жеке қызығушылықтарына сүйенетінін, бірақ ата-аналары мен мұғалімдерінің кеңестері де маңызды рөл атқаратынын атап өтті.

3. Тестілеу кезеңі

• Тестілеу нәтижелері оқушылардың кәсіби бейімділіктерін тереңірек түсінуге мүмкіндік берді.

• Холланның әдістемесі арқылы оқушылардың тұлғалық типтері анықталды.

• Көпшілік шығармашылық және техникалық мамандықтарға қызығушылық танытты.

• 30%-ы әлеуметтік салада жұмыс істеуге қызығушылық білдірсе, тағы 30%-ы заманауи мамандықтарға (мобильді фотограф, блогер, интернет-маркетолог) бағытталды.

Есту қабілеті нашар оқушылардың еңбекке бейімделуі – олардың болашақ кәсіби өміріне дайындалуының маңызды бөлігі. Зерттеу нәтижелері көрсеткендей, бұл оқушыларға ерекше әдістер мен тәсілдер қажет.

Дұрыс ұйымдастырылған кәсіби бағдар, практикалық сабақтар мен әлеуметтік тренингтер олардың өз қабілеттерін дамытуына, қоғамға бейімделуіне және дербес жұмысқа орналасуына мүмкіндік береді.

Қорыта айтқанда, еңбекке бейімдеу – тек кәсіби дағдыларды үйрету емес, сонымен қатар оқушылардың әлеуметтік және эмоционалдық дамуын қолдау, олардың болашаққа сенімді қадам жасауына жағдай жасау болып табылады.

Пайдаланылған әдебиеттер

1. Ахметова, М. Ж. (2016). Есту қабілеті бұзылған балалардың педагогикасы. Алматы: Қазақ университеті.

2. Байбатырова, А. М. (2018). Есту қабілеті бұзылған балалардың психологиясы және оқыту әдістері. Астана: Елорда баспасы.

3. Нургалиева, Н.Т. (2023). Инклюзивті білім беру: әдістемелер мен тәжірибелер. Алматы: Мектеп баспасы.

4. Холланд, Дж. (2004). Career and Personality: A Study of Vocational Choice. San Francisco: Jossey-Bass Publishers.

5. Кудрявцев, Н. И. (2017). Есту қабілеті бұзылған балалардың әлеуметтік және когнитивтік дамуы. Санкт-Петербург: Питер.