Факультатив жоспары

Түсінік хат

«Зоология және ботаника бойынша STEM-модельдеу» курсы жаратылыстану пәндеріне мамандандырылған бағдарлама ретінде -сынып оқушыларына арналған. Бұл курс оқушылардың зоология және ботаника салаларындағы білімін кеңейтіп, тереңдетуге және олардың биологиялық пәндерге деген қызығушылығын арттыруға бағытталған. Мұғалім осы курсты оқыту барысында биологияның базалық білімдерін толықтыру үшін бағдар береді, әрі кәсіби бағдар жасауға көмек көрсетеді.

Бұл бағдарлы курс оқушылардың тірі табиғатты зерттеу қабілеттерін дамытып, ботаника мен зоологияға ерекше қызығушылық танытатындарға терең білім алуға жағдай жасайды. Курстың оқу материалы биологияны оқыту барысында алынған білімдер мен дағдыларға сүйеніп, оқушыларға зерттеу жұмыстарын жүргізу, ақпарат іздеу, талқылау және түрлі сұрақтарды негіздеу машықтарын дамытуға бағытталған. Курс 34 сағатқа есептелген және теориялық мәселелерді зерделеу, зертханалық және практикалық жұмыстарды қамтитын толық тақырыптық жоспарға негізделген.

Курстың мақсаты:

1. Оқушылардың зоология және ботаника негіздерін түсініп, тірі ағзалардың жасушалық деңгейдегі ерекшеліктерін меңгеруі.

2. STEM-тәсілдерін пайдалана отырып, биологиядағы негізгі тақырыптарды модельдеу және зерттеу.

3. Практикалық дағдыларды дамыту арқылы зерттеу, бақылау және талдау қабілеттерін арттыру.

.

Курстың ерекшеліктері:
Көмекші құрал аптасына бір сағатқа негізделген. Бағдарлама алты негізгі бөлімнен тұрады, және әрбір бөлімде стандартқа сәйкес әрі тереңдетілген ақпарат ұсынылады. Ақпараттар мәтіндер, суреттер, диаграммалар, кестелер түрінде беріледі, бұл оқушылардың материалды жеңіл меңгеруіне ықпал етеді. Әр тақырыптың соңында білімді бекіту үшін тапсырмалар қарастырылған, ал функционалдық сауаттылықты арттыруға және өмірмен байланысты логикалық сұрақтар қызығушылықты оятады. Тақырыптық тапсырмалар оқушыларды олимпиадалар мен зияткерлік жарыстарға дайындайды.

Курстың міндеттері:

1. Тірі табиғат құрылымдарын тану: Оқушыларды өсімдіктер мен жануарлар әлемінің құрылысы, құрылымы мен қызметі арасындағы байланысты түсінуге, микроскоп және зертханалық жабдықтарды қолдануға үйрету.

2. Танымдық ойлауын дамыту: Оқушылардың тірі табиғатты зерттеу, тәжірибе жасау, және танымдық дағдыларын жетілдіру.

3. Интеллектуалдық және логикалық ойлау: Интеллектуалдық қабілеттерін, логикалық ойлау қабілетін, биологиялық терминологияны дұрыс қолдану дағдыларын дамыту.

4. Өз бетімен ізденуге үйрету: Биологиялық ғылымдар бойынша ізденуге, өз бетімен жұмыс жасауға қызығушылық пен икемділікті арттыру.

5. Жаңа ақпараттық технологиялар: Білімді тереңдету үшін видеоматериалдар, электронды оқулықтар және басқа да мультимедиалық материалдарды пайдалану.

6. Денсаулық сақтау және тәрбие: Зиянды әдеттердің (есірткі, алкоголь, темекі, күйзеліс) алдын алу, адамгершілік және гигиеналық тәрбие беру.

Бағдарламаның өзектілігі:
Бағдарлама жаңартылған білім беру қажеттілігіне және оқушылардың қызығушылығын ескере отырып жасалған. Зоология мен ботаника саласындағы мамандықтарға сұраныс артқан қазіргі кезде, осы қолданбалы курс оқушылардың биология саласына кәсіби бағдарлануына ықпал етеді. Курсты оқыту барысында биологияның базалық білімдері кеңінен қолданылып, жаңа тақырыптар тереңірек оқытылады. Жоспар оқушылардың жас ерекшеліктеріне, биологиялық ғылым жүйесіне, логикалық және функционалдық сауаттылыққа сай құрастырылған.

Бұл курс ботаника мен зоология саласында кәсіби дамуға негіз бола алады және биологиялық ғылымдарға қызығушылығы бар оқушыларды ынталандырады.

Курс бағдарламасының негізгі тұжырымдамасы:

Бағдарламаның негізгі мақсаты – өсімдіктер мен жануарлардың әртүрлі деңгейдегі құрылымын (молекулалықтан бастап ағза деңгейіне дейін) кешенді зерттеу арқылы биологиялық жүйелердің тіршілік ету заңдылықтарын түсіну және оларды эволюциялық тұрғыдан талдау. Мақсаты:

• Зоология және ботаника ғылымдарына STEM тәсілдерін енгізу арқылы оқушылардың танымдық және шығармашылық дағдыларын дамыту.

• Тірі организмдердің ұлпалары мен мүшелерінің ұқсастықтары мен ерекшеліктерін анықтау және олардың эволюциялық дамуының себеп-салдарын зерттеу.

• Заманауи молекулалық биология, генетика және эволюциялық теория негізінде зерттеулер жүргізу арқылы жануарлар мен өсімдіктерді ғылымға негізделген жолмен зерделеу.

Бағдарламаның экологиялық бағыты - өсімдіктер мен жануарларға теріс әсер ететін факторлар (экологиялық ластану, зиянды химикаттар, табиғи тепе-теңдіктің бұзылуы) жайлы білім беру арқылы табиғатты қорғау мәдениетін дамыту.

Курс бағдарламаны ұйымдастыру формалары:

1. Мәтіндік ақпараттарды алу және оларды салыстыру қабілеттерін дамыту.

2. Топтық, жұптық және жеке зерттеулерді қолдану, пікірталастар және нәтижелерді талдау арқылы коммуникативтік дағдыларды қалыптастыру.

3. Зертханалық, практикалық сабақтар және семинарлар ұйымдастыру. STEM-тәсілдер арқылы биологиялық ақпараттарды өңдеу және талдау.

4. Компьютерлік бағдарламаларды қолдану арқылы биологиялық деректерді өңдеу және интерпретациялау.

5. Жаңа тақырыптарды меңгеру барысында оқушылардың өз бетінше ізденіс жүргізуіне, ғылыми эксперименттер жасауына басымдық беру.

6. Иллюстрациялық материалдарды (диаграммалар, схемалар, фотосуреттер, муляждар, плакаттар, мәтіндер) кеңінен пайдалану.

Оқушылардың білімі мен дағдысына қойылатын негізгі талаптар:

Оқушылар білуі керек:

• Жануарлар мен өсімдіктердің негізгі жүйелерінің құрылысы мен қызметі.

• Қарапайым және көп жасушалы организмдердің эволюциялық ерекшеліктері.

• Өсімдіктер мен жануарлардың негізгі ұлпаларының құрылымы мен қызметтері.

• Жануарлар мен өсімдіктердің көбею, өсу және даму заңдылықтары.

• Энергия алмасу және фотосинтездің негізгі процестері.

Оқушылар орындау керек:

• Жарық микроскоптарын қолдана отырып өсімдіктер мен жануарлардың ұлпаларын зерттеу.

• Өсімдіктер мен жануарлардың негізгі мүшелерін диаграммалар мен микропрепараттарда анықтау.

• Биологиялық эксперименттер жүргізу және нәтижелерін талдау.

• Ғылыми биологиялық және медициналық әдебиеттермен жұмыс жасау.

• Қызықты тақырыптар бойынша рефераттар және жобалар дайындау.

• Биология саласында STEM әдістерін қолдану арқылы зерттеу жобаларын орындау.

Күтілетін нәтижелер:

1. Биологиялық білімді өмірде қолдана білу қабілеті.

2. Жаратылыстану ғылымдарына қызығушылығының артуы.

3. Сыни тұрғыдан ойлау және ғылыми зерттеу дағдыларының дамуы.

4. Ұжымдық, топтық, жеке жұмыс істеу арқылы өзара көмектесу және мәселелерді шешу дағдыларын қалыптастыру.

Әдістемелік нұсқаулар:

• Теориялық сұрақтармен қатар, практикалық және зертханалық жұмыстарды, есептер шығаруды, зерттеу мәселелерін талдауды қамтиды.

• Тест және деңгейлік тапсырмалар арқылы білім тексеріледі.

• Оқушылардың белсенді қатысуын арттыру үшін мұғалім-оқушы және оқушы-оқушы диалогы түріндегі сабақтар ұйымдастырылады.

Қажетті құралдар:

• Жарық микроскоптары, өсімдіктер мен жануарлардың ұлпаларының микропрепараттары.

• Электрондық фотосуреттер мен диаграммалар, кестелер, плакаттар, муляждар, мультимедиялық проекторлар.

Пәнаралық коммуникациялар:

• Бейорганикалық және органикалық химия – заттардың құрылымы және химиялық процестер.

• Физика – энергияның сақталу заңдары және жылу құбылыстары.

Қорытынды формалары:

• Рефераттар, ғылыми жобаларды қорғау, ҰБТ тесттері.

Бағдарламаның күнтізбелік жоспары

(аптасына 1 сағат, жылдық 34 сағат)

Пайдаланатын әдебеиеттер

Қазақ тіліндегі әдебиеттер:

1. Әбсаттаров Р.Ж., Сүлейменова М.Ж. "Биология негіздері" – Алматы: Мектеп, 2019. Бұл кітап жасуша биологиясы, өсімдіктердің құрылысы мен физиологиясы, жануарлар физиологиясы және экология туралы ақпарат береді.

2. Сейтембеков Н.С., Әбдірайымқызы Ж.Қ. "Жалпы биология курсы" – Алматы: Мектеп, 2018. Бұл жалпы биология, оның ішінде зоология мен ботаниканың негізгі тақырыптарын қамтиды.

3. Қарасаев Қ., Мұхтаров Ж. "Өсімдік физиологиясы" – Алматы: Оқулық, 2017. Өсімдіктердің физиологиялық процестері мен биологиялық ерекшеліктерін зерттеуге арналған.

4. Жұмағұлова Р., Мусағалиқызы С. "Қазақстан флорасы мен фаунасы" – Алматы: Оқулық, 2020. Қазақстанның өсімдік және жануарлар әлемін таныстыратын ғылыми-көпшілік кітап.

5. Әлімқұлова С.К. "Зоология: жалпы курс" – Астана: Фолиант, 2019. Зоология курсының жалпы мазмұны қамтылған.

6. Есболұлы Б., Тәжібайұлы Қ. "Қызықты биология" – Алматы: Атамұра, 2021. Биологияның әртүрлі қызықты тақырыптарын қарастыратын оқулық.

7. Тұрысбеков Е.А. "Цитология негіздері" – Алматы: Қазақ университеті, 2017. Цитология саласы бойынша қазақ тіліндегі арнайы әдебиет.

Орыс тіліндегі әдебиеттер:

1. Захаров В.Б., Мамонтов С.Г., Сонин Н.И. "Биология. Введение в биологию. Общая биология" – Москва: Просвещение, 2020. Бұл жалпы биология курсын қамтитын оқу құралы.

2. Герасимова Н.В., Рувинская М.А. "Цитология и гистология" – Москва: Медицина, 2019. Жасуша биологиясы мен гистологиясына арналған.

3. Сивоглазов В.И. "Ботаника с основами экологии" – Москва: Академия, 2021. Өсімдіктердің құрылысы, физиологиясы, экологиясы туралы ақпарат беретін оқу құралы.

4. Шумный В.К., Баранский П.С. "Эволюция и систематика животных" – Санкт-Петербург: Питер, 2018. Жануарлар эволюциясы мен жүйелілігі бойынша мәлімет береді.

5. Чернов В.В., Курочкин Ю.В. "Зоология. Учебник для ВУЗов" – Москва: Юрайт, 2021. Жоғары оқу орындарына арналған зоология курсы.

6. Ткаченко Т.Н., Соколов А.С. "Основы экологии" – Москва: ВЛАДОС, 2020. Экология және оның өсімдік пен жануарлар өміріндегі рөлі.

7. Липкович В.И., Мартынова Е.Г. "Физиология растений" – Москва: Просвещение, 2019. Өсімдіктердің физиологиялық ерекшеліктерін зерттейтін әдебиет.

8. Гусев М.В., Орлов Б.В. "Основы генетики и цитологии" – Москва: Академкнига, 2019. Цитология мен генетика саласының негізгі аспектілерін қамтитын кітап.

Сабақ жоспары: Өсімдіктердің құрылымы мен негізгі бөліктерін модельдеу

Сынып: 7-8 сынып

Тақырып: Өсімдіктердің негізгі бөліктерін және олардың құрылымын 3D модельдеу

Сабақтың мақсаты:

• Өсімдіктердің негізгі құрылымын және олардың қызметін түсіндіру.

• 3D модельдеу арқылы өсімдіктердің бөліктерін визуализациялау дағдысын дамыту.

• STEM әдістерін қолдана отырып, өсімдіктердің морфологиялық құрылымын талдау.

Күтілетін нәтижелер:

• Оқушылар өсімдіктердің негізгі бөліктері мен олардың атқаратын қызметін біледі.

• 3D модельдеу арқылы өсімдіктің ішкі құрылымын зерттей алады.

• Зерттеулерін визуализациялау арқылы биология мен технологияны байланыстыруға үйренеді.

Сабақтың басында оқушыларға өсімдіктердің бізге не үшін маңызды екенін сұрап, қысқаша талқылау жүргізіңіз. Мысалы: «Өсімдіктердің адам өміріндегі маңызы қандай?» немесе «Өсімдіктердің құрылымын зерттеудің қандай пайдасы бар?» деген сұрақтар қойыңыз.

Қызықтыру:
Қысқаша бейнематериал немесе сурет арқылы әртүрлі өсімдіктердің құрылысын көрсету. Мысалы, өсімдіктің тамыры, сабағы, жапырағы, гүлі мен жемісі жайлы сұрақтар қойып, олардың функцияларын талқылаңыз.

Сабақтың жоспары:
Оқушыларға сабақтың негізгі мақсаттары мен құрылымын түсіндіріп өтіңіз. Сабақ барысында өсімдіктердің құрылымы мен олардың қызметтерін 3D модельдеуде қолданатынымызды айтыңыз.

Өсімдіктердің негізгі бөліктерін таныстыру:
Әр бөліктің қызметін қысқаша түсіндіріңіз:

• Тамыр: Өсімдіктің топырақтан су мен қоректік заттарды сіңіру қызметі.

• Сабақ: Заттарды тасымалдау және өсімдікті тік ұстау.

• Жапырақ: Фотосинтез, газ алмасу және су булану.

• Гүл: Көбею мүшесі.

• Жеміс: Тұқымдарды қорғау және тарату.

3D модельдеу құралдарымен таныстыру:
Оқушыларды 3D модельдеуге арналған бағдарламамен (мысалы, Tinkercad, SketchUp немесе басқа қарапайым қолдануға ыңғайлы құралдар) таныстырыңыз. Әр құралдың негізгі функцияларын көрсетіңіз және олардың модельді қалай жасауға болатынын түсіндіріңіз.

Практикалық жұмыс:

1. Модельдеуге арналған нұсқаулық:
   Әр топқа өсімдіктің әр бөлігін модельдеу үшін тапсырма беріңіз. Мысалы:

   • 1-топ: Тамыр жүйесін модельдеу.

   • 2-топ: Сабақтың құрылымын модельдеу.

   • 3-топ: Жапырақтың құрылымын модельдеу.

   • 4-топ: Гүл мен жеміс моделін жасау.

2. Модель жасау қадамдары:
   Әр топқа өсімдіктің берілген бөлігін 3D модельдеу үшін нақты қадамдарды орындауға мүмкіндік беріңіз. Әр қадам бойынша мұғалім көмектесіп отырады.

3. Қиындықтарды шешу:
   Оқушыларға 3D модельдеу барысында кездескен қиындықтарды шешуге көмектесіңіз және олардың сұрақтарына жауап беріңіз.

3. Қорытынды бөлім

Презентация:
Әр топ өз модельдерін көрсетіп, модельді жасау барысында білгендерін және өсімдіктің бөлігінің қызметін қалай көрсеткендерін түсіндіреді.

Рефлексия:
Оқушылардан модельдеу процесі және сабақ бойынша пікір сұраңыз:

• «Қай өсімдік бөлігін модельдеу қиын болды және неге?»

• «Модельді жасағанда қандай маңызды нәрселерді байқадыңыз?»

Бағалау:
Оқушылардың 3D модельдеу бойынша жұмысы және сабаққа қатысу белсенділігі бойынша бағалау жүргізіңіз.

Бағалау критерийлері:

• Теориялық білім: Әр бөлік туралы дұрыс және толық түсіндіру.

• Модельдің дәлдігі: 3D модельдің шынайы көрінісі мен өсімдік бөлігінің ерекшеліктерін көрсетуі.

• Презентация: Модель жасау процесін түсіндіру және жұмысты қорғау қабілеті.

Қорытынды

Бұл сабақ арқылы оқушылар өсімдіктердің құрылымын тереңірек түсініп, 3D модельдеу технологиясын пайдалану арқылы биологияға жаңа көзқараспен қарауға мүмкіндік алады. STEM әдісі өсімдіктердің күрделі құрылымын визуализациялап, танымдық қабілеттерін дамытуға қолайлы жағдай жасайды.

3D модельдерді жүктеп алуға және өзіңіз жасауға арналған тегін платформалардан модельдерге қол жеткізе аласыз. Төменде кейбір танымал сайттар және олардың сілтемелері көрсетілген:

1. Tinkercad – Бастауыш және орта деңгейдегі оқушыларға арналған, қолдануға ыңғайлы 3D модельдеу құралы. Бұл сайтта дайын модельдерді қарап, өзіңіз де жасай аласыз.

   • Tinkercad

2. Thingiverse – Әртүрлі 3D модельдер жинақталған тегін платформа. Оқу мақсаттары үшін дайын өсімдік және жануар құрылымдарының модельдерін табуға болады.

   • Thingiverse

3. Sketchfab – Биология және табиғатқа байланысты 3D модельдер көп кездесетін платформа. Жоғары сапалы және интерактивті модельдерге қол жеткізе аласыз.

   • Sketchfab

4. NASA 3D Resources – Өсімдіктердің және табиғат элементтерінің кейбір модельдерін осы сайттан жүктеуге болады. Ағылшын тілінде ғылымға қатысты тегін модельдерді ұсынып отырады.

   • NASA 3D Resources

5. 3D Warehouse (Trimble) – SketchUp қолданушыларына арналған дайын модельдердің үлкен кітапханасы. Мұнда өсімдіктер мен жануарлардың құрылымдарын табуға болады.

   • 3D Warehouse

Егер көмек керек болса, осы сайттардың кез келгенінен қажетті модельдеріңізді жүктеп немесе өзіңіз жасау жолдарын үйрене аласыз.