ФЕНОЛ ЖӘНЕ ОНЫҢ ТУЫНДЫЛАРЫ

Оқытушы Бакбаева Айсулу Кенесбековна

Түйін:

Фенол – ароматты қосылыстар қатарына жататын, құрамында гидроксил тобы бар органикалық зат. Бұл мақалада фенолдың құрылысы, физикалық-химиялық қасиеттері, алыну жолдары және оның туындыларының маңызы сипатталады.

Аннотация

Фенол — органическое вещество, относящееся к группе ароматических соединений и содержащее гидроксильную группу. В статье описываются структура, физико-химические свойства, методы получения и значение его производных.

Abstract

Phenol is an organic substance belonging to the group of aromatic compounds and containing a hydroxyl group. The article describes the structure, physicochemical properties, methods of obtaining and the significance of its derivatives.

Кіріспе:

Фенол (С6Н5ОН) – бензол сақинасына бір гидроксил тобы байланысқан қарапайым ароматты спирт. Ол химиялық өндірісте, медицинада, антисептик ретінде кеңінен қолданылады. Оның туындылары – крезол, нафтол, резорцин, пирокатехин – әртүрлі салада маңызды орын алады.

Негізгі бөлім:

Құрылысы мен қасиеттері:

Фенол – түссіз, ауада қоңырланатын кристалды зат. Ерекше иісі бар. Су мен спиртте аз ериді. Гидроксил тобының әсерінен фенол әлсіз қышқылдық қасиетке ие (pKa ≈ 10).

Алыну жолдары:

Көмір шайырынан бөліп алу

Күміс тұздарының көмегімен хлоро–бензолдан синтездеу

Күміс катализаторы арқылы бензолсульфон қышқылын сілтімен әрекеттестіру

Химиялық қасиеттері:

Электрофильдік орынбасу реакцияларына оңай түседі (нитрлеу, сульфирлеу)

Қышқылдармен және негіздермен әрекеттеседі

Фенол қышқылдық ортада фенолят түзеді

Фенол туындылары:

Крезолдар (CH3C6H4OH) – дезинфекциялаушы

Резорцин (1,3-дигидроксибензол) – бояғыштар өндірісінде

Нафтол (нафталиннің туындысы) – антисептик, бояғыш заттар негізі

Салицил қышқылы – дәрі-дәрмек жасауға арналған

Қолданылуы:

Пластмасса (бакелит), фенолформальдегид шайырлары

Антисептик, дезинфекциялаушы

Бояғыштар мен дәрілік заттар синтезі

Қорытынды:

Фенол және оның туындылары – органикалық химия мен өнеркәсіптің маңызды өнімдері. Олар медицинада, косметологияда, полимер және бояу өндірісінде кеңінен қолданылады. Фенолдың уытты екенін ескеріп, қауіпсіздік шараларын сақтау – маңызды міндет.