Дескриптор

Білім алушы

- меншікті жылу сыйымдылығының физикалық мағынасын түсіндіреді.

Тапсырма 4

Жылу сыйымдылығының өлшем бірлігін ХБЖ дегі негізгі бірліктер арқылы жазыңыз.

А) кг ∙ м² ∙ с⁻² ∙ К⁻¹ В) кг ∙ м² ∙ с²2 ∙ К⁻¹ С) кг ∙ м² ∙ с² ∙ К

D) кг ∙ м⁻² ∙ с⁻² ∙ К⁻¹

Дескриптор

Білім алушы

- өлшем бірліктерді ХБЖ-іне түрлендіреді.

Оқу мақсаттары

8.3.1.1 - молекула-кинетикалық теорияның негізгі қағидаларын дәлелдейтін мысалдар келтіру және тәжірибені сипаттау

4. - молекула-кинетикалық теория негізінде қатты күйден сұйыққа және кері айналуды сипаттау

5. - молекула-кинетикалық теория негізінде заттың сұйық күйден газ күйіне және кері айналуын сипаттау

Бағалау критерийлері

Білім алушы

• Молекула-кинетикалық теорияның негізгі қағидаларын дәлелдейтін мысалды біледі

• Молекула-кинетикалық теория негізінде қатты күйден сұйыққа және кері айналуды сипаттайды

• Молекула-кинетикалық теория негізінде заттың сұйық күйден газ күйіне және кері айналуын сипаттайды

Ойлау дағдысының деңгейі

Білу және түсіну

Тапсырма 1

Судың ішінде өсімдік тозаңдары бар суспензия микроскоп арқылызерттелді. Өсімдік тозаңдарының әрдайым қозғалыста болатынын көреміз. Бұл қозғалысты сипаттайтын жауапты таңдаңыз.

Дескриптор

Білім алушы

• молекулар қозғалысының траекториясын ажыратады;

• Броундық қозғалысты сипаттайды.

Оқу мақсаттары

8.3.2.17 – термодинамиканың бірінші заңының мағынасын түсіндіру

8.3.2.19 – жылу қозғалтқышының пайдалы әрекет

коэффициентін анықтау

Бағалау критерийлері

Білім алушы

• Өлшем бірліктерді ХБЖ-іне түрлендіреді

• Термодинамиканың бірінші заңын есептер шығарғанда қолданады

• Жылу қозғалтқыштарының пайдалы әсер коэффициентін есептейді

Ойлау дағдысының деңгейі

Қолдану

Тапсырма 1

Баяу изотермиялық процесс кезінде газға 7 ∙ 10⁶ Дж жылу мөлшері берілген. Газ қандай жұмыс атқарады?

Дескриптор

Білім алушы

• термодинамиканың бірінші заңын жазады;

• термодинамиканың бірінші заңын изотермиялық процесс үшін қолданады;

• газдың атқарған жұмысын есептейді.

Тапсырма 2

Изохоралық процесс кезінде газға 2 ∙ 10¹⁰ Дж жылу берілді. Газдың ұлғаю жұмысын және ішкі энергияның өзгерісін есептеңіз

Дескриптор

Білім алушы

• термодинамиканың 1-заңын изохоралық процесс үшін қолданады;

• газдың ұлғаю жұмысын есептейді;

• газдың ұлғаю ішкі энергияның өзгерісін есептейді.

Тапсырма 3

18,9 МДж жұмысты орындау үшін 1,5 кг дизель отынын жағатын трактордың ПӘК-ін анықтаңдар. Дизель отынының меншікті жану жылуы q = 42,7 МДж/кг

Дескриптор

Білім алушы

• дизель отыны толық жанғанда бөлінетін жылу мөлшерін есептейді;

• ПӘК-ін есептейді.

Тапсырма 4

ПӘК-і 40 % жылу қозғалтқышы газ қыздырғыштан 5 кДж жылу алған. Қозғалтқыштың жасаған жұмысы неге тең? Қанша жылу мөлшері жоғалған?

Дескриптор Білім алушы

• жылу машиналырының ПӘК-інің формуласын қолданып, пайдалы жұмысты есептейді;

• мұздатқышқа берілетін жылу мөлшерін есептейді.

Оқу мақсаттары

2. - үйкеліс арқылы денені электрлендіру және индукция құбылысын түсіндіру

3. - электрленудің оң және теріс әсерлеріне мысалдар келтіру

8.4.1.7 - біртекті электростатикалық өрістегі зарядқа әсер етуші күшті есептеу

Бағалау критерийлері

Білім алушы

• Денелерді электрлендіру әдісін сипаттайды

• Бір текті немесе әр текті зарядатардың әсерлесуін түсіндіреді

• Электростаикалық өрістегі зарядқа әсер етуші күштің бағытын анықтайды

Ойлау дағдысының деңгейі

Қолдану

Тапсырма 1

Жібек матаға үйкелген екі шыны таяқша бір-бірімен қалай әсерлеседі?

Дескриптор

Білім алушы

- жібек матаға үйкелген шыны таяқшалар қалай зарядталатынын түсіндіреді.

Тапсырма 2

Суретте көрсетілгендей электрон екі параллель пластиналар арасындағы электр өрісі арқылы өткен кезде қандай бағытқа бұралады.

1. Әрі қарай

2. Бері қарай

3. Төмен қарай

4. Жоғарғы қарай

Дескриптор

Білім алушы

- бөлшектің зарядын анықтайды және оның жүру жолын сипаттайды.

Тапсырма 3

Суретте көрсетілген шарлардың зарядтры туралы не айтуға болады?

Дескриптор

Білім алушы

- тартылыс күшінің бағыты арқылы шарлар қалай зарядталғанын анықтайды жәнетүсіндіреді.

Тапсырма 4

Бір қалыпты оң зарядталған шардың электр өрісінің А нүктесінде оң зарядаталған шаң- тозаң орналасқан. Тозаңға әсер ететін күштің бағытын сызып көрсетіңіз.

Дескриптор

Білім алушы

- зарядтардың таңбалары арқылы күштің бағытын анықтайды.

Оқу мақсаты

8.4.2.2 – электр схемасын графикалық бейнелеуде электр тізбегі элементтерінің шартты белгілерін қолдану

Бағалау критерийі

Білім алушы

• Электрондардың өткізгіш арқылы қозғалатынын сипаттайды

• Тізбек элементтерінің шартты белгілерін қолданады

• Ток күшін өлшейтін құралды анықтайды

• Шартты ток бағытын (оң полюстен теріс полюске қарай) және электрондар ағымын (терістен оңға қарай) сызбаларда дұрыс көрсетеді

Ойлау дағдысының деңгейі

Қолдану

Тапсырма 1

Электр тогының пайда болуының үш шартын атаңыз.

Дескриптор

Білім алушы

- электр тогының пайда болу шарттарын атайды.

Тапсырма 2

Өткізгіш сымдар неден жасалады?

Дескриптор

Білім алушы

- өткізгіш сымдардың қандай материалдан жасалынатынын түсіндіреді.

Тапсырма 3

Металдарда электр тогын тасымалдайтын қандай бөлшектер?

Дескриптор

Білім алушы

- металда ток тасымалдаушы бөлшектерді анықтайды.

Тапсырма 4

Суретте электр тізбегі көрсетілген:

Электр тізбегіндегі электр құрылғыларын атаңыз. Токтың және электрондардың бағытын көрсетіңдер. Электр тізбегінің графикалық сызбасын салыңдар.

Дескриптор

Білім алушы

• сурет бойынша тізбек құрылғыларын анықтайды;

• токтың бағытын суретте көрсетеді;- электрондардың бағытын көрсетеді;

• токтың бағытының электрондардың бағытына неліктен сәйкес келмейтінін түсіндіреді;

• сурет бойынша шартты белгілерді пайдаланып, тізбек

сұлбасын (схема) сызады.

Тапсырма 2

Электр шамынан өтетін ток күші 0,2 А. Осы шамнан 30 секундта өтетін электрондардаң санын есептеңіз. Электронның заряды ?_? = 1,6 ∙ 10⁻¹⁹ Кл

Дескриптор

Білім алушы

• ток күшінің формуласын қолданып шамнан өткен толық зарядты есептейді;

• толық заряд пен электронның заряддарының мәндері арқылы электрондардың санын есептейді.

Тапсырма 3

Электр тізбегінің бір нүктесінен екіншісіне 16 мин ішінде 240 Кл заряд тасымалданып, 1200 Дж жұмыс жасалынған. Тізбектің осы екі нүктесінің арасындағы ток күші мен кернеуді табыңдар.

Дескриптор

Білім алушы

• шамаларды ХБЖ-іне түрлендіреді;

• электр заряды мен жұмыстың мәндері арқылы кернеуді анықтайды;

• уақыт пен электр зарядының сан мәндерін пайдаланып, ток күшін есептейді.

Тапсырма 4

Қыздыру шамы арқылы 400 мА ток өтеді. Бір секундта шамның көлденең қимасы арқылы қанша заряд өтеді?

Дескриптор

Білім алушы

• шамаларды ХБЖ-іне түрлендіреді;

• ток күшінің формуласын қолданады;

• электр зарядының формуласын қорытады.

Тапсырма 5

Берілген шамаларды ХБЖ-не келтіріңіз. 1 мкКл =

0,05 мА =

30 кА =

Дескриптор

Білім алушы

- физикалық шамалардың өлшем бірліктерін ХБЖ-іне түрлендіреді.

Оқу мақсаттары

8.4.2.2 - электр сұлбаларын графикалық бейнелеуде электр тізбектерінің шартты белгілерін қолдану және олардың маңызын түсіндіру

8.4.2.4 - электр тізбегіндегі ток күші мен кернеуді өлшеу, нәтижелерін құралдардың қателіктерін ескеріп жазу

Бағалау критерийлері

Білім алушы

• Электр сұлбаларын графикалық бейнелей алады

• Берілген тізбек арқылы ток күшін өлшей алады

• Берілген тізбек арқылы кернеуді өлшей алады

• Құралдарды анықтап, құралдың қателігін ескере отырып, нәтижені жаза алады

Ойлау дағдысының деңгейі

Қолдану

Тапсырма 1

Берілген электр тізбегінің графикалық схемасын сызыңыз Тізбектегі ток күші неге тең?

Жауабы: (..............±..........) А

Шамның тұтынған кернеуі қандай?

Жауабы: (...............±..........) В

Суреттен амперметрдің және вольтметрдің полюстерін көрсетіңіз.

Дескриптор

Білім алушы

• сурет бойынша шартты белгілерді пайдаланып, электр тізбегінің дұрыс сұлбасын(схема) сызады;

• тізбектегі ток күшін амперметрдің көрсетілімі арқылы прибор қателігін ескеріп дұрыс жазады;

• тізбектегі бөлігіндегі кернеуді вольтметрдің көрсетілімі арқылы прибор қателігін ескеріп дұрыс жазады;

• өлшеуіш приборлардың полюстерін көрсетеді.

Оқу мақсаттары

7. – кедергінің физикалық мағынасын, оның өлшем бірлігін түсіндіру

8. – есеп шығаруғанда өткiзгiштiң меншiктi кедергiсiн формуласын қолдану

Бағалау критерийлері

Білім алушы

• Электр кедергісінің формуласын қолданады

• Өткізгіштің меншікті кедергісі және кедергісі арқылы өткізгіштің басқа да параметрлерін есептейді

Ойлау дағдысының деңгейі

Қолдану

Тапсырма 1

Кедергісі 84 Ом-ға тең реостаттың орамасы көлденең қимасының ауданы 1 мм² болатын никель сымынан жасалған. Сымның ұзындығы қандай?

Дескриптор

Білім алушы

• кестені пайдаланып, никельдің меншікті кедергісін анықтайды;

• сымның ұзындығын кедергінің формуласы арқылы өрнектейді;

• сымның ұзындығын есептейді.

Тапсырма 2

Мыстан жасалған сым орамының кедергісі 0,83 Ом және массасы 0,21 кг. Сымның ұзындығын, және көлденең қимасының ауданын табыңыз. Мыстың тығыздығы 8900 кг/м³,

меншікті кедергісі 1,7 ∙ 10⁻⁸ Ом ∙ м.

Дескриптор

Білім алушы

• кедергінің формуласын жазады;

• сымның массасын тығыздық және көлем арқылы өрнектейді;

• сымның көлеміноның қима ауданы және ұзындығы арқылы өрнектейді;

• осы үш формула арқылы өткізгіштің ұзындығын және қима ауданын есептеп шығарады.

Оқу мақсаты

8.4.2.6 – тізбек бөлігі үшін Ом заңын есептер шығаруда қолдану

Бағалау критерийі

Білім алушы

• Ом заңын есептер шығарғанда қолданады

• ХБЖ-сіндегі өлшем бірліктерін қолданады

Ойлау дағдысының деңгейі

Қолдану

Тапсырма 1

Тізбектің ұштарындағы кернеу 30 кВ, ток күші 15 мА. Өткізгіштің кедергісін анықтаңыз

Дескриптор

Білім алушы

• өлшем бірліктерді ХБЖ-іне түрлендіреді;

• Ом заңынан кедергінің формуласын өрнектейді;

• кедергінің сан мәнін есептейді.

Тапсырма 2

Ұзындығы 100 м, көлденең қимасының ауданы 0,5 мм², ұштарына 6,8 В кернеу қосылған мыс өткізгіштің бойымен өтетін ток күшін табыңыз.

Дескриптор

Білім алушы

• мыстың меншікті кедергісін кестеден табады, ХБЖ-іне түрлендіреді;

• өткізгіштің кедергісінің формуласын қолданып, кедергіні есептейді;

• Ом заңы арқылы ток күшін табады.

Оқу мақсаты

8.4.2.11 – өткізгіштерді тізбектей және параллель жалғауда тізбек бөлігі үшін Ом заңын қолданып, электр тізбектеріне есептеулер жүргізу

Бағалау критерийі

Білім алушы

• Өткізгіштерді тізбектей жалғауда тізбек бөлігі үшін Ом заңын қолданып, электр тізбектеріне есептеулер жүргізеді

• Өткізгіштерді параллель жалғауда тізбек бөлігі үшін Ом заңын қолданып, электр тізбектеріне есептеулер жүргізеді

Ойлау дағдысының деңгейі

Қолдану

Тапсырма 1

Кедергілері 5 Ом, 10 Ом және 25 Ом үш резистор тізбектей жалғастырылып, кернеуі тұрақты 120 В желіге жалғанған. Әрбір резистордағы ток күші мен кернеудің түсуін анықтаңыз.

Дескриптор

Білім алушы

• желінің жалпы кедергісін анықтайды;

• Ом заңын қолданып жалпы ток күшін есептейді;

• тізбектей жалғанған өткізгіштерге арналған заңдылықтарды ескеріп, әр резистордан өтетін ток күшін анықтайды;

• Ом заңын пайдаланып әрбір резистордағы кернеудің түсуін есептейді.

Тапсырма 2

Кедергілері 10 Ом, 20 Ом және 30 Ом үш резистор параллель жалғастырылып, кернеуі тұрақты 30 В желіге жалғанған. Тізбектегі жалпы кедергіні, жалпы ток күшін және әрбір резистордан өтетін ток күшін анықтаңыз.

Дескриптор

Білім алушы

• желінің жалпы кедергісін анықтайды ;

• Ом заңын қолданып жалпы ток күшін есептейді;

• параллель жалғанған өткізгіштерге арналған заңдылықтарды ескеріп, әр резистордағы кернеудің түсуін анықтайды;

• Ом заңын пайдаланып әрбір резистордан өтетін ток күшін есептейді.

Оқу мақсаттары

12. – жұмыс және қуат формулаларын есептер шығаруда қолдану

13. – Джоуль-Ленц заңын есептер шығару үшін қолдану

Бағалау критерийлері

Білім алушы

• Аралас жалғанған тізбектің бөлігіндегі қуатты анықтайды

• Электр тогының жұмысын анықтайды

• Электр энергиясының жылу энергиясына айналуын біле отырып, электр тогының қуатын есептейді

• Математикалық есептеулерді дұрыс жүргізеді

Ойлау дағдысының деңгейі

Қолдану

Тапсырма 1

Егер I₁ =3 А болса, үшінші шамның тұтынатын қуатын анықта. (Сурет)

Дескриптор

Білім алушы

• суретте сұлбасы көрсетілген тізбектің толық кедергісін анықтайды;

• тізбектің сол жақ бөлігіндегі кернеуді есептейді;

• кедергісі 15 Ом шамнан өтетін ток күшін есептейді;

• үшінші шамнан өтетін ток күшін анықтайды;

• қуаттың формуласын қолданып, үшінші шамның өндіретін қуатын есептейді.

Тапсырма 2

Кедергісі 100 Ом реостат арқылы 30 секунд ішінде тізбектен 2 А ток өтетін болса, қанша жылу мөлшері бөлініп шығар еді?

Дескриптор

Білім алушы

• Джоуль-Ленц заңын жазады;

• реостаттан бөлінетін жылу мөлшерін есептейді.

Тапсырма 3

Пәтерде 6А ток күшіне шыдайтын сақтандырғыштар орнатылған. Егер желідегі кернеу 220 В болса, бір уақытта қуаты 60 Вт , 100 Вт шамдарды, 1000 Вт электр пешті және 300 Вт электр үтікті қосуға бола ма?

Дескриптор

Білім алушы

• сақтандырғыштар төзе алатын шекті қуатты анықтайды;

• желіге қосылған электр энергиясын тұтынушы құралдардың жалпы қуатын анықтайды;

• есептелінген қуаттарды салыстырып, оларды электр желісіне

қосуға болатынын немесе болмайтынын анықтайды.

Оқу мақсаттары

8.4.3.3 – тогы бар түзу өткізгіштің және соленоидтің айналасындағы өріс сызықтарының бағытын анықтау

5. – магнит өрісінің тогы бар өткізгішке әсерін сипаттау

6. – электрқозғалтқыштың және электр өлшеуіш құралдардың жұмыс істеу принципін түсіндіру

Бағалау критерийлері

Білім алушы

• Оң бұранда ережесін қолданады

• Сол қол ережесін қолданады

• Электр қозғалтқыштың жұмыс принципін түсіндіреді

• Электромагнитіің жұмыс принципін түсіндіреді

Ойлау дағдысының деңгейі

Қолдану

Тапсырма 1

Суретте көрсетілген өткізгіштегі токтың бағытын анықтаңыз. Бағдаршалармен (стрелка) электр тогының айналасындағы магнит өрісінің күш сызықтары көрсетілген.

Дескриптор

Білім алушы

• оң бұранда ережесін қолданады;

• токтың бағытын анықтайды.

Тапсырма 2

Суретте тогы бар шарғы(катушка) көрсетілген. Шарғыдағы магнит өрісінің қай жағында магнит өрісінің солтүстік полюсы орналасқан.

Дескриптор

Білім алушы

• ток күшінің бағытын анықтайды;

• оң бұранда ережесін қолданып, шарғының магнит өрісінің индукциясының бағытын анықтайды;

• магнит өрісінің индукциясының бағыты арқылы электромагниттің

солтүстік полюсінің орнын анықтайды.

Тапсырма 3

Магнит өрісінде тогы бар өткізгіш орналасқан, Бұл өткізгішке әсер ететін күштің бағытын анықтаңыз (суретті қараңыз)

Дескриптор

Білім алушы

• ток күшінің бағытын анықтайды;

• тұрақты магнит өрісінің индукциясының бағытын анықтайды;

• сол қол ережесін қолданады;

• өткізгішке әсер ететін күштің бағытын анықтайды.

Тапсырма 4

Неліктен суреттегі М алюминий жұмыр білеуше кілтті қосқанда домалап кетеді?

Дескриптор

Білім алушы

• М білеуше бойымен өтетін токтың бағытын анықтайды;

• таға тәрізді тұрақты магниттің индукция бағытын анықтайды;

• сол қол ережесін қолданады;

• білеушеге түсетін күштің бағытын анықтайды.

Оқу мақсаттары

8.5.1.4 - жазық айнада дененің кескінін алу және оны сипаттау

8.5.1.8 - тәжірибеге сүйене отырып толық ішкі шағылу құбылысын түсіндіру

8.5.1.3 - айналық және шашыранды шағылудың мысалдарын келтіру және түсіндіру

8.5.1.2 - эксперимент арқылы түсу және шағылу бұрыштарының тәуелділігін анықтау

Бағалау критерийлері

Білім алушы

• Жазық айнада дененің кескінін алады және оны сипаттайды

• Толық ішкі шағылу құбылысын түсіндіреді

• Айналық және шашыранды шағылуларды ажыратады

• Түсу және шағылу бұрыштарының тәуелділігін анықтайды

• Шыны блок арқылы өтетін сәуленің жолын сызады

Ойлау дағдысының деңгейі

Қолдану

Тапсырма 1

Қай суретте жарықтың толық ішкі шағылуы болған?

Дескриптор

Білім алушы

- толық ішкі шағылу құбылысын түсіндіреді.

Тапсырма 2

Жарық сәулесі параллель орналасқан X және Y жазық айналарданшағылады.

Дұрыс жауапты анықтаңыз.

А) Х айнаға түсу бұрышы 30⁰ В) Y айнаға түсу бұрышы 60⁰

3. Х айнадан шағылу бұрышы 120⁰

4. Y айнадан шағылу бұрышы 0⁰

Дескриптор

Білім алушы

- шағылу заңын қолданады.

Тапсырма 3

Оқушы параққа жазылған P әрпіне қарады және оның айнадағы кескінінеқарады. Ол айнада нені көреді?

Дескриптор

Білім алушы

- жазық айнаның беретін кескінін табады.

Тапсырма 4

Жазық айнаның алдында О нүктеде орналасқан объектініңIнүктеде кескініпайда болады.

Егер объект стрелкамен көрсетілген бағытта айнаға қарай қозғалса, оның кескіні қай бағытта қозғалады?

Дескриптор

Білім алушы

- жазық айна алдында қозғалатын нәрсенің кескінінің қозғалысын анықтайды.

Тапсырма 5

Қай суретте жарық сәулесінің тіктөртбұрышты шыны блок арқылы жүрісі дұрыс көрсетілген?

Дескриптор

Білім алушы

- жарықтың сыну заңын қолданып, шыны блоктан өтетін жарық сәулесінің жолын көрсетеді.