ФУНКЦИОНАЛДЫҚ САУАТТЫЛЫҚ – БІЛІМ БЕРУ САПАСЫН АРТТЫРУДЫҢ МАҢЫЗДЫ ШАРТЫ

«ФУНКЦИОНАЛДЫҚ САУАТТЫЛЫҚ – БІЛІМ БЕРУ САПАСЫН АРТТЫРУДЫҢ МАҢЫЗДЫ ШАРТЫ»

Аннотация

Функционалдық сауаттылық – адамның сыртқы ортамен қарым-қатынасқа түсу, оған тез бейімделу және қызмет ету қабілеті.Функционалдық сауаттылықтың іргетасы бастауыш мектепте қаланады, мұнда сөйлеу әрекетінің әр алуан түрлеріне – жазу мен оқу, сөйлеу және тыңдау қарқынды түрде оқытылады.

Аннотация

Функциональная грамотность – это способность человека общаться с внешней средой, быстро приспосабливаться к ней и служить.Основа функциональной грамотности закладывается в начальной школе, где интенсивно обучаются различным формам речевой деятельности - письму и чтению, говорению и аудированию.

Annotation

Functional literacy is a person's ability to communicate with the external environment, quickly adapt to it and serve.The foundation of functional literacy is laid in elementary school, where various forms of speech activity - writing and reading, speaking and listening - are intensively taught.

Функционалдық сауаттылық, қарапайым тілмен айтқанда, мектепте алған білімдері мен дағдыларын өмірде қолдана білу. Бұл мектепте оқу кезінде қол жеткізуге болатын білім деңгейі, оның әртүрлі салаларындағы өмірлік мәселелерді шеше білуді білдіреді. «Функционалдық сауаттылық» түсінігінің басқа да, анағұрлым ғылыми анықтамалары бар – мысалы, адамның сыртқы ортамен қарым-қатынасқа түсу, оған тез бейімделу және қызмет ету қабілеті.

Біз ақпараттық технологиялардың қарқынды дамыған дәуірінде өмір сүріп жатырмыз. Сіз оларға басқаша қарауға болады, бірақ мұның мәні өзгермейді - бұл біздің заманауи шындықтарымыз. Бүгінгі күні бізге шексіз ақпарат ағыны күн сайын және сағат сайын түсіп жатыр, егер бұрын оның көзі тек газеттер, журналдар мен теледидар болса, бүгінде жаһандық ғаламдық желіні пайдаланбайтын жас адамды елестету қиын. Желіде тауар сатып алуға, жұмыс істеуге, білім алуға, вебинарларға және бейнеконференцияларға қатысуға, тіпті мемлекеттік органдарға хабарласып, медициналық көмекке жүгінуге болады.

Сондықтан ең маңызды дағды - кез келген кіріс ақпаратты түсіну, талдау және пайдалану қабілеті. Осылайша, білім берудегі екпін ақпаратты жинау мен есте сақтаудан оны дұрыс қолдану дағдысын меңгеруге ауысады. Бұл дағды қазіргі жастың қоғамда өзін сенімді сезінуі үшін өте қажет.

Мұғалімнің мақсаты – баланы дамыту.

• -Ойлауды дамыту - көрнекі-тиімділіктен оны абстрактілі-логикалыққа аудару

• -Сөйлеу, аналитикалық және синтетикалық қабілеттерін дамыту, есте сақтау мен зейінді, қиял мен қиялды дамыту

• - Кеңістікті қабылдау

• -Қозғалыс қызметін, өз қимылдарын басқару қабілетін, сонымен қатар ұсақ моториканы дамыту

• -Қарым-қатынас дағдыларын, қарым-қатынас жасау, эмоцияларды басқару, өз мінез-құлқын басқару қабілетін дамыту. Осы есептерді шеше отырып, мұғалім нәтижесінде функционалды дамыған тұлға алады.

• Функционалдық сауаттылықтың мазмұны

• Бастауыш мектеп оқушылары

• Мәселе мынада, көптеген мұғалімдер пән бойынша терең білім береді, бірақ бұл білімді әртүрлі өмірлік жағдайларда қолдануға балаларды үйретпейді. Ұстаз өз қамқорлығындағыларды надандықтан білімге дейінгі өз ізденістері мен жаңалықтарының жолымен жүруге үйретуі керек. Бола тұра:

• • оқушылардың өз бетінше танымдық әрекетін ұйымдастыру арқылы оқуға ішкі мотивациясын қалыптастыру;

• балалардың интеллектуалдық және шығармашылық әлеуетін дамыту.

Функционалдық сауаттылықтың құрамдастарын қарастыру:

- оқу сауаттылығы – өз бетінше оқуға ынталандыру; әртүрлі оқу түрлерінің мәтіндерін мағыналық оқуды меңгеру; кез келген түрдегі мәтінде берілген ақпаратпен жұмыс істеу мүмкіндігі; мәтін бойынша шығармашылық әрекетке дағдыландыру.

Функционалдық сауаттылықтың негізгі дағдысы – оқу сауаттылығы.

Қазіргі қоғамда ақпаратпен жұмыс істей білу (ең алдымен оқу) табысқа жетудің алғы шартына айналуда.

Бастауыш сыныпта оқу санасын дамытуға, әсіресе білім берудің бірінші сатысында ерекше назар аударылады.

Саналы оқу – жеке тұлғаның өзін-өзі дамытуының негізі – сауатты оқырман мәтінді түсінеді, мазмұнына ой салады, өз ойын жеңіл жеткізеді, еркін сөйлеседі. Оқудағы кемшіліктер интеллектуалдық дамудағы кемшіліктерді де тудырады, бұл әбден түсінікті. Орта мектепте ақпарат көлемі күрт артады, көп оқып, есте сақтау ғана емес, ең алдымен талдау, жалпылау, қорытынды жасау қажет. Дамымаған оқу дағдысымен бұл мүмкін емес. Саналы оқу орыс тілі мен әдебиеті сабақтарында табысқа жетудің негізін ғана емес, сонымен қатар кез келген пәндік салада табысқа жетудің кепілі, негізгі құзыреттіліктерді дамытудың негізі болып табылады.

- ақпараттық сауаттылық – оқулықтар мен анықтамалық әдебиеттерден ақпаратты іздеу, интернеттен және білім беру мазмұнының компакт-дискілерінен, сондай-ақ басқа да әртүрлі көздерден ақпаратты алу, ақпаратты өңдеу және жүйелеу және оны әртүрлі тәсілдермен ұсыну;

- коммуникативті сауаттылық – сөйлеу әрекетінің барлық түрлерінде еркін сөйлеуді білдіреді; басқа біреудің ауызша және жазбаша сөзін барабар түсіну қабілеті; ауызша және жазбаша сөйлеуде, сондай-ақ сөйлеудің ауызша және жазбаша түрлерінің ерекшеліктерін біріктіретін компьютерде өз ойын өз бетінше жеткізе алады;

- әлеуметтік сауаттылық - әртүрлі әлеуметтік жағдайларға бейімделуге дайын болу, соның ішінде. төтенше жағдай; өз мінез-құлқының салдарын болжай білу, жағдайды түзету мүмкіндігін бағалау; ерікті мінез-құлықты, тәртіпті қамтамасыз ететін тұлғалық қасиеттердің болуы;

- іс-әрекеттік сауаттылық – ұйымдастырушылық дағдылардың (регуляторлық UUD) және дағдыларының көрінісі, атап айтқанда іс-әрекеттің мақсатын қою және ауызша тұжырымдау, жоспарлау және қажет болған жағдайда оны өзгерту, осы өзгерістерді ауызша дәлелдеу, өзін-өзі бақылауды жүзеге асыру, -құрметтеу, өзін-өзі түзету.

- жаратылыстану сауаттылығы – адамның жаратылыстану идеяларына қатысты мәселелер бойынша белсенді азаматтық позициясын ұстануы: құбылыстарды ғылыми тұрғыдан түсіндіру; жаратылыстану зерттеулерінің ерекшеліктерін түсіну; деректерді түсіндіру және ғылыми дәлелдерді пайдалану.

- математикалық сауаттылық – математиканы әртүрлі контексттерде тұжырымдау, қолдану және түсіндіру қабілеті: математикалық пайымдауды қолдану; математикалық ұғымдар мен құралдарды қолдану.

- қаржылық сауаттылық – қаржылық түсініктерді, тәуекелдерді білу және түсіну, сондай-ақ жеке тұлғаның және қоғамның қаржылық әл-ауқатын жақсартуға, экономикалық өмірге қатысуды қамтамасыз етуге бағытталған тиімді шешімдер қабылдау үшін дағдылар, мотивация және осындай білімді сенімді қолдану.

- шығармашылық ойлау – адамның өз қиялын идеяларды дамыту және жетілдіру, жаңа білімді қалыптастыру, бұрын кездеспеген мәселелерді шешу үшін пайдалана алуы. PISA сәйкес креативті ойлау – бұл адамның өз дамуын сыни тұрғыдан ойлау және оны жақсарту қабілеті.

Практикалық тапсырмалар арқылы оқу сауаттылығын қалыптастыру

Функционалдық сауаттылықтың құрамдас бөліктерінің бірін қарастырайық. Оқу сауаттылығы кіші жастағы оқушылардың функционалдық сауаттылығының негізгі дағдысы болып саналады. Бұл адамның өзінің өмірлік мәселелерін шешу үшін жазбаша мәтіндерді түсіну және пайдалану, талдау, зерттеу қабілеті. Оқырманның мәтіннен алатын ақпараты оның білімі мен өмірдегі мүмкіндіктерін кеңейтуі керек.

Ал қорытындылай келе, мұғалімнің сабақтағы күнделікті жұмысы мен таңдаған білім беру технологиялары оқушылардың жас деңгейіне сәйкес функционалдық сауаттылығын қалыптастыратынын айтқым келеді. Сондықтан қазіргі мұғалімнің кәсіби дамуының ең маңызды мәселесі оның технологиялық құзыреттілігін арттыру мәселесі болып табылады, ол терең теориялық дайындық пен заманауи білім беру технологияларын сабақта өнімді пайдаланудағы практикалық тәжірибені қамтиды.

Әрбір техника сияқты, оның жақсы және жаман жақтары бар.

+ оқуға деген ынтасын және оқушының жақсы жақтарын дамытуға көмектесу, білім алушыларды өз бетімен білім алуға үйрету, пәнге деген қызығушылығын арттыру, кітаппен және мәтінмен жұмыс істеуге үйрету, танымдық белсенділігін дамыту, оқушылардың функционалдық сауаттылығын қалыптастыру және дамыту; оқушылардың коммуникативті дағдыларын, оқу -ақпараттық және тәрбиелік және ұйымдастырушылық қабілеттерін дамыту үдерісін белсендіруге мүмкіндік береді.

- Оқушылар арасында пікірталас, ынтымақтастық мәдениетін тәрбиелей отырып, әдіс-тәсілдерді біртіндеп енгізген дұрыс; бұл әдістемелердің барлығын бір сабақта қолдану міндетті емес, ең бастысы жұмыс жүйеде жүргізіледі.

ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР:

1. Оразбаева Ф.Ш., Тілдік қатынас: теориясы және әдістемесі. – Алматы, Ы.Алтынсари атындағы Қазақтың білім академиясының баспа кабинеті, 2000. – 30

2. Мемлекеттік тілді оқытуда функционалдық сауаттылықты дамыту проблемалары // Үздіксіз білім беру жүйесіндегі оқулықтарды жетілдірудің қазіргі тенденциялары. 4 халықаралық ғылыми-практикалық конференция. – Алматы, 2004. – 163 б.

3. Қазақ тілінен функционалдық сауаттылықты қалыптастырудағы грамматиканың рөлі // Международная научно-практическая конференция «Развитие национальной системы образования в условиях глобализации», – Астана, 2010 г.

4.«Қазақстан Республикасында білім беруді дамытудың 2011-2020 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы»