География 1 тоқсан ҚМЖ

Білім беру ұйымының атауы
Пәні:
Бөлім:		1.1 Зерттеу және зерттеушілер
Педагогтің аты-жөні:
Күні:
Сынып:
Сабақтың тақырыбы:		Қазақстандық географтардың зерттеулері
Оқу мақсаты:		9.1.1.1 география ғылымының дамуына үлес қосқан қазақстандықтардың зерттеулері туралы баяндайды
Сабақтың мақсаты:		 География ғылымының дамуына үлес қосқан қазақстандық ғалымдардың есімдерін біледі.  Олардың негізгі зерттеулерін және жетістіктерін түсінеді.  Қазақстанның географиялық ерекшеліктері туралы ақпарат алады.
Құндылыққа баулу
Сабақтың барысы:
Сабақтың кезеңі// уақыты	Педагогтің әрекеті		Оқушының әрекеті		Бағалау	Ресурстар
Сабақтың басы 0-5мин	1.Ұйымдастыру кезеңі А) оқушылармен сәлемдесу, оқушыларды түгелдеу 2. Психологиялық ахуал қалыптастыру: «Алақан жылуы» тренинг 3. Топқа бөлу жүзеге асады.Оқушыларға түрлі Түсті билеттер беріп үш топқа бірігеді.. Сабақтың тақырыбы мен мақсаты таныстырылады.		Оқушылар мұғаліммен амандасады, Оқушылар шаттық шеңберін құрып, алақан жылулары арқылы бір-біріне жылы лебіздерін,тілектерін білдіреді. жағымды ахаул қалыптастырады.		Қошемет сөздермен ынталандыру. Жарайсыңдар! Сәттілік!	Презентация Түрі бейнедегі суреттер
Сабақтың ортасы 10-17мин	Тыңдалым алды тапсырмалар ұсынады « Суреттен не айтасың» тәсілі - Кімнің бейнесі? - Қазақ қоғамында алатын ролі қандай? - Қазақ жерін зерттеудің қандай қажеттілігі болды? -Қазақстандық географ зерттеушілердің география ғылымына қосқан үлестері маңызды ма? Зерттеушілер жасаған еңбектердің қазіргі уақытта құндылығы қандай? Бейнекөрсетілім ұсынады Мұғалім түсіндірме жүргізеді Теорияны бекіту тапсырмасын ұсынады		Оқушылар берілген суретті қолданады . Әр оқушы өз оймен бөліседі. Өзгенің пікірін толықтырады. Оқушылар бейнені көре отырып өз жауаптарын негіздейді, Тақырыптың мақсатын айқындайды Берілген тапсырман платформада орындап ажыратады		Бағалау критерийі: -сұрақтарға жауап береді - Түсініктеме мен суретті сәйкестендіріп, терминдерді атаңдар-2балл Сотка әдісі арқылы өзін өзі бағалау
17-23мин	«Ойыңмен бөліс» тәсілі Жеке жұмыс		Оқушылар берілген тапсырмадан суреттері қолдана отырып ақпараттарды жазады		Дескриптор: Сотка әдісі арқылы өзін өзі бағалау
23-35мин	«Топтас, ойлан, талқыла» топтық жұмыс 1-топ тапсырмасы А) Берілген ресурстар бойынша академиялық географияның сипаттамын құрастыр: 1) атқаратын қызыметі 2) орналасқан жері 3) Ірі орталықтар . Қортынды жаз Б) 1) Қазақстандағы географияның даму кезеңі 2) Уақыт аралықтары 3) Зерттеу мақсаттары мен зерттеуге үлес қосқан ғылымдар деп бөл. Жасалған жұмысты кесте түрінде көрсет Қалыптасу кезеңдері Уақыт аралықтары Басты мақсаттары Ғалымдар 2-топ тапсырмасы : География ғылымының дамуына үлес қосқан қазақстандық Ш.Ш.Уәлиханов пен Қ.И.Сәтбаев зерттеулеріне талдау жасай отыра, төмендегі кестені толтыр: № Зерттеген уақыты Зерттеген саяхатшылар Еңбектері Зерттеген жерлері 3-топ тапсымасы а) Кескін картаға Ш.Ш.Уәлихановтың маршрутын түсіру b) Қ.И.Сәтбаев ашқан кен орындары мен пайдалы қазбаларын шартты белгілерімен түсіру		Оқушылар География ғылымы қандай сұрақтарға жауап беретіндігін анықтайды; Зерттеу мақаттары мен зерттеуге үлес қосқан ғалымдарды анықтайды География салаларын біледі. Зерттеген уақытын біледі Зерттеу нәтиже еңбектерін анықтайды Зерттеген жерлерін анықтайды		Бағалау критерийі Олардың негізгі зерттеулерін және жетістіктерін түсінеді.  Қазақстанның географиялық ерекшеліктері туралы ақпарат алады Ш.Ш.Уәлихановтың зерттеген жерлерінің маршрутын түсіре алады Қ.И.Сәтбаев ашқан кен орындары мен пайдалы қазбаларын шартты белгілерімен түсіре алады
35-40мин	«Көршіңмен ойлас» тәсілі Қазақстан географиясының даму кезеңдері мен зерттеушілері Қазақстан географиясының қалыптасуы ұзақ тарихи процесс болды. Бұл кезеңде көптеген ғалымдар мен зерттеушілер елдің географиясын зерттеуге үлес қосты. Олардың жұмыстары Қазақстанның табиғи ресурстарын, климатын, топографиясын және экожүйелерін түсінуге көмектесті. Бұл зерттеулер елдің экономикалық және экологиялық дамуына маңызды әсер етті.		Жұптасып пікірлеседі. -Берілген сұрақтарды жұптасып талқылайды. -Тапсырманы бірлесіп орындайды		Дескриптор: - бос орынды дұрыс сөздермен толтырады -дұрыс жауаптарын белгілейді -Өз ойын жазады Жалпы - 6 балл.	Сотка әдісі арқылы өзін өзі бағалау
40-43мин	Тақырыпты қорытындылау «Соңғы сөзді мен айтам» тәсілі Сұрақтар қойылады		Оқушылар тақырыпты түсінгендерін сұраққа жауаптарын береді		Дескриптор: -1балл	https://wordwall.net/ru/resource/76180809
Сабақтың соңы Кері байланыс 43-45мин	«Почта» әдісі. Мұғалім сабақты қорытындылау мақсатында оқушылардың сабаққа деген көзқарасын, кері байланысын почтаха хат жазу арқылы қабылдайды. .		Оқушылар берілген хатқа Менің ойымша………….. Себебі……………. Мысалы……………. Қорыта айтқанда…….. Бөлімдеріне өз ойларын жазып, почта қорапшасына салады		Мұғалім оқушыларды Сотка әдісі арқылы жинаған балдарын есептеп бағалайды 1-5балл-3 5-7балл-4 8-10балл-5 Оқушыларды білім блокнотымен бағалау

Қосымша1

Қазақстан географиясының даму кезеңдері мен зерттеушілері

Қазақстан географиясының қалыптасуы ұзақ тарихи процесс болды. Бұл кезеңде көптеген ғалымдар мен зерттеушілер елдің географиясын зерттеуге үлес қосты. Олардың жұмыстары Қазақстанның табиғи ресурстарын, климатын, топографиясын және экожүйелерін түсінуге көмектесті. Бұл зерттеулер елдің экономикалық және экологиялық дамуына маңызды әсер етті.

1-тапсырма

Қазақстан географиясының қалыптасуы __ процесс болды.

Шоқан Уәлиханов __ және __ зерттеулерімен танымал.

Қаныш Сәтбаев Қазақстанның __ қорларын зерттеуге үлкен үлес қосты.

Әлкей Марғұлан __ және __ зерттеулерімен танымал.

Қазақстан географиясының зерттелуі елдің __ және __ дамуына әсер етті.

Кажетті сөздер: этнографиялық, экономикалық, археологиялық, пайдалы қазба, ұзақ тарихи, экологиялық, географиялық

2-тапсырма

1.Қазақстан географиясын зерттеуге кім үлкен үлес қосты?

a) Абай Құнанбаев

b) Шоқан Уәлиханов

c) Мұхтар Әуезов

d) Абылай хан

2.Қаныш Сәтбаев қандай саланы зерттеді?

a) Әдебиет

b) Тарих

c) Геология

d) Астрономия

3.Қазақстан географиясының зерттелуі нені жақсы түсінуге көмектесті?

a) Елдің тарихын

b) Елдің мәдениетін

c) Елдің табиғи ресурстарын

d) Елдің әдебиетін

4.Әлкей Марғұлан қандай зерттеулермен танымал?

a) Физикалық және химиялық

b) Биологиялық және зоологиялық

c) Археологиялық және этнографиялық

d) Астрономиялық және математикалық

5.Қазақстан географиясының зерттелуі елдің қандай дамуына әсер етті?

a) Саяси және әскери

b) Экономикалық және экологиялық

c) Әдеби және мәдени

d) Спорттық және туристік

3-тапсырма

1.Шоқан Уәлихановтың Қазақстан географиясын зерттеудегі үлесі қандай болды?

2.Қазақстан географиясын зерттеудің елдің дамуына қандай маңызы бар?

3.Қазіргі кезде Қазақстан географиясын зерттеудің қандай бағыттары маңызды деп ойлайсыз?

Жауаптары:

1

ұзақ тарихи

географиялық, этнографиялық

пайдалы қазба

археологиялық, этнографиялық

экономикалық, экологиялық

2

b) Шоқан Уәлиханов

c) Геология

c) Елдің табиғи ресурстарын

c) Археологиялық және этнографиялық

b) Экономикалық және экологиялық

3

Шоқан Уәлиханов Қазақстан мен Орта Азияның географиясын, тарихын және мәдениетін зерттеді. Ол Қазақстанның табиғи ландшафтын, өзендері мен көлдерін, тау жүйелерін сипаттады. Оның зерттеулері Қазақстан географиясы туралы алғашқы ғылыми мәліметтердің бірі болды.

Қазақстан географиясын зерттеу елдің табиғи ресурстарын, климатын және экожүйелерін түсінуге көмектеседі. Бұл білім экономикалық даму стратегияларын жасауға, табиғи ресурстарды тиімді пайдалануға және экологиялық проблемаларды шешуге көмектеседі. Сонымен қатар, бұл зерттеулер туризмді дамытуға және елдің географиялық ерекшеліктерін сақтауға ықпал етеді.

Қазіргі кезде Қазақстан географиясын зерттеудің маңызды бағыттары климат өзгерісінің әсерін зерттеу, су ресурстарын басқару, шөлейттенуге қарсы күрес, биоәртүрлілікті сақтау және тұрақты даму стратегияларын әзірлеу болуы мүмкін. Сонымен қатар, ГИС технологияларын қолдану арқылы елдің географиялық ақпараттық жүйелерін жетілдіру де маңызды бағыт болып табылады.

Қазақстан географиясының қалыптасу кезеңдеріне қатысты сұрақ-жауап тапсырмалары оқушылардың осы тақырыпты қаншалықты меңгергенін анықтауға көмектеседі. Төменде бірнеше мысал келтірілген:

Қосымша 2 Бекіту тапсырмасы

1. Қазақстанның география ғылымының қалыптасу кезеңдері

Сұрақ:** Қазақстандағы география ғылымының қалыптасуының бастапқы кезеңінде қандай зерттеулер жүргізілді?

Жауап:** Бастапқы кезеңде Қазақстанда табиғи ресурстарды, атап айтқанда пайдалы қазбаларды зерттеу жүргізілді. Бұл кезеңде ғалымдар Қазақстанның минералдық және геологиялық карталарын құрастырумен айналысты. Мысалы, Қаныш Сәтбаев Қазақстанның минералдық ресурстарын зерттеуде маңызды рөл атқарды.

2. Географиялық зерттеулердің кеңеюі

Сұрақ:** 20 ғасырдың орта кезеңінде Қазақстандағы географиялық зерттеулердің кеңеюіне не себеп болды?

Жауап:** Бұл кезеңде кеңес үкіметінің Қазақстанның экономикалық дамуын жоспарлау және жүзеге асыру мақсатындағы қызығушылығы арта түсті. Қазақстанның географиялық, климаттық және топырақтық ерекшеліктерін зерттеу үшін ғылыми экспедициялар ұйымдастырылды, және бұл зерттеулердің нәтижелері ауыл шаруашылығы, өндіріс және инфрақұрылым салаларын дамыту үшін қолданылды.

3. Қазақстанның физикалық географиясы

Сұрақ:** Қазақстанның физикалық географиясын зерттеудегі маңызды кезеңдер қандай?

Жауап:** Физикалық географияны зерттеудің маңызды кезеңдері климаттық ерекшеліктерді, жер бедерін, гидрологияны, топырақ жамылғысын және флора мен фаунаны зерттеумен байланысты. Бұл зерттеулердің нәтижелері Қазақстанның табиғи аймақтарын аудандастыру, су ресурстарын басқару, және табиғатты қорғау шараларын жоспарлауда қолданылды.

4. Қазіргі кезеңдегі зерттеулер

Сұрақ:** Қазіргі кезеңдегі қазақстандық географтардың зерттеулері қандай мәселелерді қамтиды?

Жауап:** Қазіргі кезеңде қазақстандық географтар климаттың өзгеруі, экологиялық мәселелер, су ресурстарының басқарылуы, урбанизация, ауыл шаруашылығының тұрақты дамуы және табиғи апаттар қаупін азайту сияқты тақырыптарда зерттеулер жүргізуде. Сонымен қатар, қазіргі зерттеулерде географиялық ақпараттық жүйелер (ГАЖ) және қашықтықтан зондтау сияқты жаңа технологиялар кеңінен қолданылады.

5. География ғылымындағы қазақстандық ғалымдардың рөлі

Сұрақ:** Қазақстандық ғалымдардың география ғылымына қосқан маңызды үлестерін атаңыз.

Жауап:** Қазақстандық ғалымдардың география ғылымына қосқан маңызды үлестері арасында табиғи ресурстарды зерттеу, климат пен экожүйелерді зерттеу, табиғи апаттарды болжау және алдын алу, Қазақстанның экологиялық жағдайын зерттеу, және географиялық ақпараттық жүйелерді енгізу сияқты жұмыстар бар. Мысалы, Қаныш Сәтбаев минералдық ресурстарды зерттеу бойынша, ал Шоқан Уәлиханов Орталық Азияның географиясын зерттеу бойынша елеулі үлес қосты.

Білім беру ұйымының атауы
Пәні:
Бөлім:
Педагогтің аты-жөні:
Күні:
Сынып:
Сабақтың тақырыбы:		География ғылымының қазіргі заманғы өзекті зерттеу проблемалары
Оқу мақсаты:		9.1.1.2 география ғылымының қазіргі заманғы өзекті проблемаларын анықтайды
Сабақтың мақсаты:		География ғылымының қазіргі заманғы өзекті проблемаларымен таныстыру және олардың маңыздылығын түсіндіру. Географиялық мәселелердің жаһандық және жергілікті деңгейдегі әсерін талдау қабілетін дамыту.
Құндылыққа баулу
Сабақтың барысы:
Сабақтың кезеңі// уақыты	Педагогтің әрекеті		Оқушының әрекеті		Бағалау	Ресурстар
Сабақтың басы 0-5мин	1.Ұйымдастыру кезеңі А) оқушылармен сәлемдесу, оқушыларды түгелдеу 2. Психологиялық ахуал қалыптастыру: «Алақан жылуы» тренинг 3. Топқа бөлу жүзеге асады.Оқушыларға түрлі Түсті билеттер беріп үш топқа бірігеді.. Сабақтың тақырыбы мен мақсаты таныстырылады.		Оқушылар мұғаліммен амандасады, Оқушылар шаттық шеңберін құрып, алақан жылулары арқылы бір-біріне жылы лебіздерін,тілектерін білдіреді. жағымды ахаул қалыптастырады.		Қошемет сөздермен ынталандыру. Жарайсыңдар! Сәттілік!	Презентация Түрі бейнедегі суреттер
	Алдыңғы білім Қазақстандық Географтардың Зерттеулері тақырыбында тест тапсырмаларын ұсынады		Оқушылар берілген тест тапсырмасын ауызша жауаптарын ұсынады Ұжымдық талдау		Дұрыс жауаптарын белгілейді-1балл	Қосымша 1
Сабақтың ортасы 10-17мин	Тыңдалым алды тапсырмалар ұсынады « Суреттен не айтасың» тәсілі Бейнекөрсетілім ұсынады Мұғалім түсіндірме жүргізеді Қазіргі заманғы өзекті проблемалар: Климаттың өзгеруі: Жаһандық жылыну, климаттық өзгерістердің табиғатқа және адамзатқа әсері, мұздықтардың еруі, экстремалды ауа райы жағдайлары. Қалалардың урбанизациясы: Халықтың урбанизациясы, қалалардың өсуі, инфрақұрылым мәселелері, қалалық және ауылдық аудандар арасындағы айырмашылықтар. Табиғи ресурстарды пайдалану: Судың жетіспеушілігі, жер ресурстарын шамадан тыс пайдалану, ормандардың қысқаруы, минералдық ресурстардың таусылуы. Экологиялық мәселелер: Ластану, биоәртүрліліктің азаюы, экожүйелердің деградациясы, экологиялық апаттар. Табиғи апаттар: Жер сілкіністері, су тасқындары, жанартау атқылаулары, құрғақшылық. Әлеуметтік-географиялық мәселелер: Миграция, халық санының өсуі, азық-түлік қауіпсіздігі, ауыз су мәселесі Теорияны бекіту тапсырмасын ұсынады		Оқушылар берілген суретті қолданады . Әр оқушы өз оймен бөліседі. Өзгенің пікірін толықтырады. Оқушылар бейнені көре отырып өз жауаптарын негіздейді, Тақырыптың мақсатын айқындайды Берілген тапсырман платформада орындап ажыратады		Бағалау критерийі: -сұрақтарға жауап береді - Түсініктеме мен суретті сәйкестендіріп, терминдерді атаңдар-2балл Сотка әдісі арқылы өзін өзі бағалау
17-23мин	«Ойыңмен бөліс» тәсілі Жеке жұмыс Табиғи ресурстарды пайдалану және қоршаған орта Т апсырма: табиғи ресурстарды шамадан тыс пайдалану мәселесін зерттейді., келесі сұрақтарға жауап беру тапсырмасы беріледі: Табиғи ресурстарды шамадан тыс пайдаланудың қандай түрлері бар? Бұл мәселелердің экологиялық және экономикалық салдары қандай? Табиғи ресурстарды тиімді және тұрақты пайдалану жолдары қандай?		Оқушылар берілген тапсырмадан суреттері қолдана отырып ақпараттарды жазады		Дескриптор: -сұрақтарға жауап жазады-1балл Сотка әдісі арқылы өзін өзі бағалау
23-35мин	Топтық Тапсырма 1: Климаттың өзгеруі Тапсырма: Топтарға климаттың өзгеруінің жаһандық және жергілікті деңгейдегі әсерлерін зерттеу тапсырмасы беріледі. Әр топқа келесі сұрақтарға жауап беру ұсынылады: Климаттың өзгеруінің басты себептері қандай? Климаттың өзгеруі табиғат пен қоғамға қандай әсерлерін тигізеді? Климаттың өзгеруін тежеу және бейімделу үшін қандай шаралар қабылдануы мүмкін? Презентация: Топтар өз талдауларын плакат немесе электронды презентация түрінде сынып алдында ұсынады. Топтық Тапсырма 2: Урбанизация және қалалардың өсуі Тапсырма: Әр топқа урбанизацияның себептерін және оның қоғам мен қоршаған ортаға әсерін зерттеу беріледі. Топтар келесі аспектілерді қарастырады: Урбанизацияның негізгі драйверлері мен себептері қандай? Урбанизацияның қоршаған ортаға (жасыл аймақтардың азаюы, ластану, т.б.) және әлеуметтік жағдайларға (жұмыссыздық, қылмыс деңгейі, т.б.) әсері қандай? Қалаларда урбанизация мәселелерін шешу үшін қандай шаралар қабылдануы мүмкін? Презентация: Топтар өз ұсыныстарын диаграммалармен, суреттермен және мысалдармен безендіріп, сынып алдында қорғайды.		Оқушылар география ғылымының қазіргі заманғы өзекті проблемаларын тереңірек түсінеді сонымен қатар, мәселелерді шешу жолдарын іздеуде сын тұрғысынан ойлауды дамытады.		Бағалау критерийлері: -Зерттеудің сапасы: Мәселелердің терең және жан-жақты талдануы. -Шығармашылық: Презентацияның көркемдік безендірілуі және идеяларды жеткізу әдісі. -Топтық жұмыс: Әрбір топ мүшесінің белсенділігі мен қатысуы. -Шешімдер: Ұсынылған шешімдердің нақтылығы және жүзеге асырылуы мүмкіндігі. Бұл топтық тапсырмалар оқушыларға география ғылымының қазіргі заманғы өзекті проблемаларын тереңірек түсінуге мүмкіндік береді, сонымен қатар, мәселелерді шешу жолдарын іздеуде сын тұрғысынан ойлауды дамытады.
35-40мин	«Көршіңмен ойлас» тәсілі География ғылымының қазіргі заманғы өзекті зерттеу проблемалары География ғылымы қазіргі заманда көптеген өзекті мәселелерді зерттейді. Бұл мәселелер климаттың өзгеруі, қоршаған ортаның ластануы, табиғи ресурстардың азаюы және урбанизация сияқты тақырыптарды қамтиды. Географтар осы проблемаларды түсіну және оларды шешу жолдарын табу үшін жұмыс істейді. Олар жаңа технологияларды қолданып, деректерді жинайды және талдайды. Бұл зерттеулер біздің планетамызды және оның тұрғындарының өмірін жақсартуға көмектеседі.		Жұптасып пікірлеседі. -Берілген сұрақтарды жұптасып талқылайды. -Тапсырманы бірлесіп орындайды		Дескриптор: - бос орынды дұрыс сөздермен толтырады -дұрыс жауаптарын белгілейді -Өз ойын жазады Жалпы - 6 балл.	Сотка әдісі арқылы өзін өзі бағалау
40-43мин	Тақырыпты қорытындылау Платформада тапсырма ұсыну		Оқушылар дұрыс жауаптарын белгілейдң		Дескриптор: -тест тапсырмасын орындайды -1балл	https://wordwall.net/ru/resource/76193487
Сабақтың соңы Кері байланыс 43-45мин	«Почта» әдісі. Мұғалім сабақты қорытындылау мақсатында оқушылардың сабаққа деген көзқарасын, кері байланысын почтаха хат жазу арқылы қабылдайды. .		Оқушылар берілген хатқа Менің ойымша………….. Себебі……………. Мысалы……………. Қорыта айтқанда…….. Бөлімдеріне өз ойларын жазып, почта қорапшасына салады		Мұғалім оқушыларды Сотка әдісі арқылы жинаған балдарын есептеп бағалайды 1-5балл-3 5-7балл-4 8-10балл-5 Оқушыларды білім блокнотымен бағалау

Қосымша1 Алдыңғы білім Қазақстандық Географтардың Зерттеулері:

1. Қазақстанның географиялық зерттеулеріне үлкен үлес қосқан ғалым кім?

a. Шоқан Уәлиханов

b. Әбілқайыр Хан

c. Абай Құнанбаев

d. Мұхтар Әуезов

2. Қазақстанның қай аймағын зерттеуде Шоқан Уәлиханов маңызды рөл атқарды?

a. Каспий теңізі

b. Арал теңізі

c. Жетісу өңірі

d. Балқаш көлі

3. Қазақстанның табиғи ресурстарын зерттеуге үлес қосқан геолог:

a. Қаныш Сәтбаев

b. Мұхтар Омарханұлы

c. Бауыржан Момышұлы

d. Әлкей Марғұлан

4. Қай қазақстандық ғалым Орталық Қазақстанның геологиялық картасын жасады?

a. Әлихан Бөкейханов

b. Қаныш Сәтбаев

c. Ахмет Байтұрсынов

d. Мағжан Жұмабаев

5. Қазақстанның топырақ жамылғысын зерттеген ғалым:

a. Ұзақбай Қарабалин

b. Асқар Жұмаділдаев

c. Ғабит Мүсірепов

d. Ғалым Ахмедов

6. Қазақстанның өсімдіктер әлемін зерттеуге үлес қосқан ботаник:

a. Иван Павлов

b. Борис Быков

c. Николай Вавилов

d. Дмитрий Менделеев

7. Қазақстанның климатын зерттеуде маңызды рөл атқарған метеоролог:

a. Александр Чижевский

b. Федор Остащенко-Кудрявцев

c. Григорий Потанин

d. Петр Семенов-Тян-Шанский

8. Қазақстанның су ресурстарын зерттеуге үлес қосқан гидролог:

a. Владимир Вернадский

b. Виктор Глушков

c. Виктор Фельдман

d. Николай Пальгов

9. Қазақстанның ландшафттарын зерттеуде маңызды рөл атқарған географ:

a. Лев Берг

b. Николай Баранский

c. Александр Воейков

d. Владимир Обручев

10. Қазақстанның экономикалық географиясын дамытуға үлес қосқан ғалым:

a. Сәкен Сейфуллин

b. Ілияс Жансүгіров

c. Нәзір Төреқұлов

d. Сәбит Мұқанов

Жаупатары:

a. Шоқан Уәлиханов

c. Жетісу өңірі

a. Қаныш Сәтбаев

b. Қаныш Сәтбаев

d. Ғалым Ахмедов

b. Борис Быков

b. Федор Остащенко-Кудрявцев

d. Николай Пальгов

a. Лев Берг

c. Нәзір Төреқұлов

Қосымша2

География ғылымының қазіргі заманғы өзекті зерттеу проблемалары

География ғылымы қазіргі заманда көптеген өзекті мәселелерді зерттейді. Бұл мәселелер климаттың өзгеруі, қоршаған ортаның ластануы, табиғи ресурстардың азаюы және урбанизация сияқты тақырыптарды қамтиды. Географтар осы проблемаларды түсіну және оларды шешу жолдарын табу үшін жұмыс істейді. Олар жаңа технологияларды қолданып, деректерді жинайды және талдайды. Бұл зерттеулер біздің планетамызды және оның тұрғындарының өмірін жақсартуға көмектеседі.

1-тапсырма

География ғылымы __ өзгеруін зерттейді.

Қоршаған ортаның __ маңызды зерттеу тақырыбы болып табылады.

Табиғи __ азаюы географтардың назарында.

__ процесі қалалардың өсуіне әкеледі.

Географтар __ қолданып, деректерді жинайды және талдайды.

Қажетті сөздер: урбанизация, ресурстардың, климаттың, ластануы, технологияларды

2-тапсырма

1.География ғылымының қазіргі заманғы зерттеу тақырыптарына қайсысы жатпайды?

a) Климаттың өзгеруі

b) Қоршаған ортаның ластануы

c) Ежелгі қалалардың тарихы

d) Урбанизация

2.Географтар қандай мақсатпен жұмыс істейді?

a) Тек табиғи құбылыстарды бақылау

b) Проблемаларды түсіну және оларды шешу жолдарын табу

c) Тек қалалардың өсуін зерттеу

d) Тек ауа-райын болжау

3.Қазіргі заманғы география ғылымында қандай құрал маңызды рөл атқарады?

a) Компас

b) Глобус

c) Жаңа технологиялар

d) Қарындаш пен қағаз

4.Табиғи ресурстардың азаюы неге әкелуі мүмкін?

a) Экономикалық өсуге

b) Қоршаған ортаның жақсаруына

c) Экологиялық проблемаларға

d) Климаттың салқындауына

5.Урбанизация дегеніміз не?

a) Ауылдардың өсуі

b) Қалалардың өсуі және дамуы

c) Орман алқаптарының көбеюі

d) Су ресурстарының артуы

3-тапсырма

1.Климаттың өзгеруі қалай география ғылымының маңызды зерттеу тақырыбына айналды?

2.Қоршаған ортаның ластануын азайту үшін қандай шаралар қолдануға болады?

3.Урбанизация процесінің оң және теріс жақтары қандай?

Жауаптары:

1

климаттың

ластануы

ресурстардың

Урбанизация

технологияларды

2.

c) Ежелгі қалалардың тарихы

b) Проблемаларды түсіну және оларды шешу жолдарын табу

c) Жаңа технологиялар

c) Экологиялық проблемаларға

b) Қалалардың өсуі және дамуы

3.

Климаттың өзгеруі соңғы онжылдықтарда жаһандық мәселеге айналды. Температураның көтерілуі, мұздықтардың еруі және ауа-райының өзгеруі сияқты құбылыстар адамдардың өміріне және экожүйелерге әсер етеді. Географтар бұл өзгерістерді зерттеп, оның себептері мен салдарларын анықтауға тырысады.

Қоршаған ортаның ластануын азайту үшін бірнеше шара қолдануға болады: жаңартылатын энергия көздерін пайдалану, қалдықтарды қайта өңдеу, жасыл технологияларды дамыту, қоғамдық көлікті пайдалануды ынталандыру және экологиялық білім беруді жақсарту.

Урбанизацияның оң жақтары: экономикалық мүмкіндіктердің артуы, білім алу және медициналық қызметтерге қол жетімділіктің жақсаруы. Теріс жақтары: қоршаған ортаның ластануы, табиғи аумақтардың азаюы, әлеуметтік теңсіздіктің артуы және инфрақұрылымға түсетін жүктеменің ұлғаюы.

Қосымша топтра тапсырмасы

Топтық Тапсырма 4: Экологиялық мәселелер және олардың шешімі

Тапсырма:
Топтарға әртүрлі экологиялық мәселелерді зерттеу тапсырмасы беріледі, мысалы, пластикалық ластану, орман деградациясы, биоәртүрліліктің азаюы, т.б. Топтар келесі сұрақтарды қарастырады:

• Таңдалған экологиялық мәселенің себептері қандай?

• Бұл мәселенің қоршаған ортаға және адам денсаулығына әсері қандай?

• Мәселені шешу үшін қандай шаралар қолдануға болады?

Презентация:
Топтар өздерінің шешімдерін сынып алдында ұсынады, мысалдар мен нақты шараларды атап өтеді.

Топтық Тапсырма 5: Табиғи апаттар және олармен күресу

Тапсырма:
Әр топқа белгілі бір табиғи апат түрін (мысалы, жер сілкінісі, су тасқыны, құрғақшылық) зерттеу тапсырмасы беріледі. Топтар келесі аспектілерді қарастырады:

• Апаттардың пайда болу себептері қандай?

• Табиғи апаттардың адамдар мен табиғатқа тигізетін әсері қандай?

• Табиғи апаттардың алдын алу және олардың зардаптарын азайту үшін қандай шаралар қабылдануы мүмкін?

Білім беру ұйымының атауы
Пәні:
Бөлім:
Педагогтің аты-жөні:
Күні:
Сынып:
Сабақтың тақырыбы:		Географиялық нысандар мен құбылыстарды номинациялау ерекшеліктері
Оқу мақсаты:		9.1.1.3 географиялық нысандар мен құбылыстарды номинациялау ерекшеліктерін анықтайды
Сабақтың мақсаты:		 Географиялық нысандар мен құбылыстарды атаудың негізгі принциптері мен ерекшеліктерін біледі.  Географиялық атаулардың (топонимдер) пайда болуы мен дамуының тарихи және мәдени факторларын түсінеді.  Географиялық нысандардың атауларын талдай отырып, олардың әлеуметтік және мәдени маңызын айқындай алады.
Құндылыққа баулу
Сабақтың барысы:
Сабақтың кезеңі// уақыты	Педагогтің әрекеті		Оқушының әрекеті		Бағалау	Ресурстар
Сабақтың басы 0-5мин	1.Ұйымдастыру кезеңі А) оқушылармен сәлемдесу, оқушыларды түгелдеу 2. Психологиялық ахуал қалыптастыру: «Алақан жылуы» тренинг 3. Топқа бөлу жүзеге асады.Оқушыларға түрлі Түсті билеттер беріп үш топқа бірігеді.. Сабақтың тақырыбы мен мақсаты таныстырылады.		Оқушылар мұғаліммен амандасады, Оқушылар шаттық шеңберін құрып, алақан жылулары арқылы бір-біріне жылы лебіздерін,тілектерін білдіреді. жағымды ахаул қалыптастырады.		Қошемет сөздермен ынталандыру. Жарайсыңдар! Сәттілік!	Презентация Түрі бейнедегі суреттер
	Алдыңғы білім Өткен тақырыпқа тест тапсырмасын ұсыну		Оқушылар берілген тест тапсырмасын ауызша жауаптарын ұсынады Ұжымдық талдау		Дұрыс жауаптарын белгілейді-1балл	Қосымша 1
Сабақтың ортасы 10-17мин	Т ыңдалым алды тапсырмалар ұсынады «Суреттен не айтасың» тәсілі Бейнекөрсетілім ұсынады Мұғалім түсіндірме жүргізеді Географиялық атаулардың (топонимдердің) түрлері: Табиғи нысандар: Таулар, өзендер, көлдер, ормандар, т.б. Антропогендік нысандар: Қалалар, елді мекендер, ғимараттар, т.б. Топонимдердің қалыптасуының факторлары: Табиғи факторлар: Географиялық ерекшеліктер, климат, флора мен фауна. Тарихи факторлар: Аймақтың тарихи оқиғалары, маңызды тұлғалар. Мәдени және тілдік факторлар: Жергілікті тілдер мен диалектілер, мәдени ерекшеліктер, этностардың атауларды қалыптастырудағы рөлі. Топонимдердің маңызы: Географиялық атаулардың мәдени және тарихи маңызы. Топонимдердің көмегімен орынның географиялық орналасуын анықтау. Атаулардың мәдени және әлеуметтік сәйкестендірудегі рөлі.		Оқушылар берілген суретті қолданады . Әр оқушы өз оймен бөліседі. Өзгенің пікірін толықтырады. Оқушылар бейнені көре отырып өз жауаптарын негіздейді, Тақырыптың мақсатын айқындайды		Бағалау критерийі: -сұрақтарға жауап береді - Түсініктеме мен суретті сәйкестендіріп, терминдерді атаңдар-Сотка әдісі арқылы өзін өзі бағалау
17-23мин	«Ойыңмен бөліс» тәсілі Жеке жұмыс Берілген суреттен Табиғи нысандар мен Антропогендік ннысандарды ажырат		Оқушылар берілген тапсырмадан суреттері қолдана отырып ақпараттарды жазады		Дескриптор: - Табиғи нысандар мен Антропогендік ннысандарды ажыратады-2балл Сотка әдісі арқылы өзін өзі бағалау	https://learningapps.org/watch?v=pbqd7poac24
23-35мин	Топтық жұмыс: Оқушылар топтарға бөлініп, өз аймағындағы немесе еліндегі белгілі бір географиялық нысандардың атауларын зерттейді. Әр топ зерттеген нысандардың атауларының шығу тегі мен мағынасын анықтайды. Топтар өз зерттеулерін презентация немесе плакат түрінде сынып алдында қорғайды. Тапсырма мысалдары: Таудың немесе өзеннің атауы қалай пайда болды және оның қандай тарихи немесе табиғи маңызы бар? Белгілі бір қала немесе ауыл атауының шығу тарихы мен оның мағынасы		Оқушылар тпота берілген тапсырмаларды талдап орындайды		Бағалау критерийі Географиялық атаулардың (топонимдер) пайда болуы мен дамуының тарихи және мәдени факторларын түсінеді. Географиялық нысандардың атауларын талдай отырып, олардың әлеуметтік және мәдени маңызын айқындай алады.
35-40мин	«Көршіңмен ойлас» тәсілі Географиялық атаулар: Принциптер мен ерекшеліктер Географиялық атаулар, немесе топонимдер, жер бетіндегі әртүрлі нысандарға берілген атаулар болып табылады. Олар белгілі бір аймақтың тарихын, мәдениетін және табиғи ерекшеліктерін көрсетеді. Топонимдердің пайда болуы мен дамуы әртүрлі факторларға байланысты, соның ішінде тарихи оқиғалар, жергілікті дәстүрлер және табиғи ландшафт ерекшеліктері бар.		Жұптасып пікірлеседі. -Берілген сұрақтарды жұптасып талқылайды. -Тапсырманы бірлесіп орындайды		Дескриптор: - бос орынды дұрыс сөздермен толтырады -дұрыс жауаптарын белгілейді -Өз ойын жазады Жалпы - 6 балл.	Қосымша2
40-43мин	Сабақты бекіту: 1.Географиялық білім көздеріне нелер жатады? 2.Жергілікті жерді танып білу үшін қандай құралдарды қолданамыз? 3.Жергілікті жердің табиғатын білу қаншалықты маңызды деп ойлайсың?		Оқушылар тақырыпты түсінгендерін сұраққа жауаптарын береді		Дескриптор: -сұрақтарға жауаптарын ұсынады -1балл
Сабақтың соңы Кері байланыс 43-45мин	«Почта» әдісі. Мұғалім сабақты қорытындылау мақсатында оқушылардың сабаққа деген көзқарасын, кері байланысын почтаха хат жазу арқылы қабылдайды. .		Оқушылар берілген хатқа Менің ойымша………….. Себебі……………. Мысалы……………. Қорыта айтқанда…….. Бөлімдеріне өз ойларын жазып, почта қорапшасына салады		Мұғалім оқушыларды Сотка әдісі арқылы жинаған балдарын есептеп бағалайды 1-5балл-3 5-7балл-4 8-10балл-5 Оқушыларды білім блокнотымен бағалау

Қосымша1

Қазіргі замандағы география: негізгі мәселелер

1. Қазіргі географияны зерттейтін негізгі мәселелердің бірі қандай? а. Ежелгі өркениеттер б. Климаттың өзгеруі с. Ғарышты зерттеу д. Кванттық физика

2, Қазіргі географияда негізгі тақырып ретінде келесілердің қайсысы айтылмайды? а. Қоршаған ортаның ластануы б. Табиғи ресурстардың сарқылуы с. Урбанизация д. Пластинка тектоникасы

3, Климаттың өзгеруі қазіргі заманғы географиялық зерттеулерге қалай қатысты? а. Бұл қазіргі география б-ның негізгі мәселесі. Ол тек метеорологияда ғана зерттелген с. Ол географиямен мүлдем байланысты емес. Тек полярлық аймақтарға ғана қатысты

4. «Урбанизация» термині қазіргі заманғы география контекстінде нені білдіреді? а. Ауылдық жерлердiң процесi неғұрлым қалалық б. болып отыр. Ежелгі қалаларды зерттеу с. Жануарлардың қалаларға көшіп-қонуы д. Егіншіліктің жаңа әдістерін әзірлеу

5, Қазіргі заманғы географияның басты бағыты ретінде қандай экологиялық алаңдаушылық ерекшеленеді? а. Вулкандық атқылаулар б. Жер сілкінісін болжау с. Қоршаған ортаның ластануы d. Мұхит ағыстары

6, Қазіргі географиялық зерттеулер үшін табиғи ресурстардың маңызы қаншалықты?а. Олар бар б. географиясына қатысы жоқ. Тек тау-кен ісі контекстінде ғана с. Олардың сарқылуы - басты мәселе d. Тек қазба байлықтарына қатысты

7. Бұлардың қайсысы қазіргі географияда зерттеудің басты назарында болуы мүмкін? а. Ежелгі сауда жолдары б. Ортағасырлық бекініс архитектурасы с. Адамның іс-әрекетінің қоршаған ортаға әсері d. Классикалық әдебиет

8, Осы мәселелерді зерттеуге қазіргі заманғы география қандай тәсілді қолданады?а. Таза теориялық б. Тек тарихи с. Бейіндік және практикалық d. Тек физикалық ерекшеліктерге ғана бағдарланған

9. Қазіргі география адам мен қоршаған ортаның өзара байланысына қалай қарайды?а. Мүлдем бөлек б. ретінде. Өзара байланысты және ықпалды c ретінде. Географиялық зерттеулерге өзекті емес д. Дүлей зілзалалар бөлігінде ғана

10. Бұлардың қайсысы қазіргі заманғы географиялық мәселе болып саналады?а. Ежелгі Римнің құлауы б. Американың ашылуы с. Өнеркәсiптiк революция д. Қала құрылысын тұрақты дамыту

Жауап кілті

b. Климаттың өзгеруі

д. Пластинка тектоникасы

a. Бұл қазіргі географиядағы негізгі мәселе

a. Ауылдық жерлердің қалаға айналу процесі

с, Қоршаған ортаның ластануы

с. Олардың сарқылуы – басты мәселе

с. адамның іс-әрекетінің қоршаған ортаға әсері

с. Интердисциплинарлық және практикалық

b. Өзара байланысты және ықпалды ретінде

д, Тұрақты қала құрылысын дамыту

Қосымша2

Географиялық атаулар: Принциптер мен ерекшеліктер

Географиялық атаулар, немесе топонимдер, жер бетіндегі әртүрлі нысандарға берілген атаулар болып табылады. Олар белгілі бір аймақтың тарихын, мәдениетін және табиғи ерекшеліктерін көрсетеді. Топонимдердің пайда болуы мен дамуы әртүрлі факторларға байланысты, соның ішінде тарихи оқиғалар, жергілікті дәстүрлер және табиғи ландшафт ерекшеліктері бар.

1-тапсырма

Географиялық атаулардың басқа атауы __ деп аталады.

Топонимдер белгілі бір аймақтың __, __ және табиғи ерекшеліктерін көрсетеді.

Географиялық атаулардың пайда болуына __ оқиғалар әсер етеді.

Топонимдердің қалыптасуында жергілікті __ маңызды рөл атқарады.

Географиялық атаулар жер бетіндегі әртүрлі __ берілген атаулар болып табылады.

Қажетті сөздер: нысандарға, тарихын, дәстүрлер, мәдениетін, топонимдер, тарихи

2-тапсырма

1.Топонимдердің зерттелуімен қандай ғылым айналысады?

a) География

b) Топонимика

c) Геология

d) Картография

2.Қай фактор географиялық атаулардың қалыптасуына әсер етпейді?

a) Табиғи ландшафт

b) Тарихи оқиғалар

c) Жергілікті дәстүрлер

d) Ғаламдық жылыну

3.Географиялық атаулар неліктен маңызды?

a) Олар жер бетін әдемі етеді

b) Олар аймақтың тарихы мен мәдениетін көрсетеді

c) Олар тек навигация үшін қолданылады

d) Олар ешқандай маңызы жоқ

4.Топонимдердің қай түрі су нысандарының атауларын зерттейді?

a) Оронимдер

b) Гидронимдер

c) Ойконимдер

d) Урбанонимдер

5.Географиялық атаулардың өзгеруіне не әсер етуі мүмкін?

a) Климаттың өзгеруі

b) Саяси өзгерістер

c) Жаңа технологиялардың пайда болуы

d) Жыл мезгілдерінің ауысуы

3-тапсырма

1.Географиялық атаулардың (топонимдердің) маңыздылығын түсіндіріңіз. Олар неліктен зерттеледі?

2.Сіздің аймағыңыздағы бір географиялық атауды мысалға келтіріп, оның шығу тегін түсіндіріңіз.

3.Географиялық атаулардың өзгеру себептерін атаңыз және бұл өзгерістердің қандай салдары болуы мүмкін?

Жауаптары:

1.топонимдер

тарихын, мәдениетін

тарихи

дәстүрлер

нысандарға

2.

b) Топонимика

d) Ғаламдық жылыну

b) Олар аймақтың тарихы мен мәдениетін көрсетеді

b) Гидронимдер

b) Саяси өзгерістер

3.

1.Географиялық атаулар (топонимдер) белгілі бір аймақтың тарихы, мәдениеті және табиғи ерекшеліктері туралы құнды ақпарат береді. Олар зерттеледі, өйткені бұл зерттеулер арқылы біз аймақтың даму тарихын, жергілікті халықтың дүниетанымын және табиғи ортаның ерекшеліктерін түсіне аламыз.

2.Мысалы, Алматы қаласының атауы "алма" сөзінен шыққан. Бұл аймақта ежелден алма ағаштары өскен және қала осы жемістің молдығымен танымал болған. Бұл атау аймақтың табиғи ерекшелігін және жергілікті шаруашылықтың бағытын көрсетеді.

3.Географиялық атаулар саяси өзгерістер, мәдени ығысулар немесе тарихи оқиғалар салдарынан өзгеруі мүмкін. Мысалы, елдің атауы өзгергенде немесе жаңа үкімет билікке келгенде көптеген қалалар мен көшелердің атаулары өзгеруі мүмкін. Бұл өзгерістер халықтың тарихи жадына, мәдени бірегейлігіне және күнделікті өміріне әсер етуі мүмкін.

Географиялық нысандар мен құбылыстар туралы сұрақтар оқушылардың осы тақырыпты қаншалықты меңгергенін және түсінгенін тексеруге көмектеседі. Міне, бірнеше мысал сұрақтар:

Білім беру ұйымының атауы
Пәні:
Бөлім:
Педагогтің аты-жөні:
Күні:
Сынып:
Сабақтың тақырыбы:		Қазақтың халықтық географиялық терминдері
Оқу мақсаты:		9.1.1.4 қазақ халқының халықтық географиялық терминдерінің мағынасын түсіндіреді
Сабақтың мақсаты:		Оқушыларды қазақ халқының географиялық терминдерімен таныстыру және олардың мағынасын түсіндіру. Географиялық терминдердің қазақ мәдениеті мен тұрмысындағы рөлін көрсету және олардың қолданылу ерекшеліктерін түсіндіру.
Құндылыққа баулу
Сабақтың барысы:
Сабақтың кезеңі// уақыты	Педагогтің әрекеті		Оқушының әрекеті		Бағалау	Ресурстар
Сабақтың басы 0-5мин	1.Ұйымдастыру кезеңі А) оқушылармен сәлемдесу, оқушыларды түгелдеу 2. Психологиялық ахуал қалыптастыру: «Алақан жылуы» тренинг 3. Топқа бөлу жүзеге асады.Оқушыларға түрлі Түсті билеттер беріп үш топқа бірігеді.. Сабақтың тақырыбы мен мақсаты таныстырылады.		Оқушылар мұғаліммен амандасады, Оқушылар шаттық шеңберін құрып, алақан жылулары арқылы бір-біріне жылы лебіздерін,тілектерін білдіреді. жағымды ахаул қалыптастырады.		Қошемет сөздермен ынталандыру. Жарайсыңдар! Сәттілік!	Презентация Түрі бейнедегі суреттер
	Алдыңғы білім Өткен тақырыпқа сұрақтар ұсынады		Оқушылар берілген сұрақтарға ауызша жауаптарын ұсынады Ұжымдық талдау		Дұрыс жауаптарын белгілейді-1балл	Қосымша 1
Сабақтың ортасы 10-17мин	Тыңдалым алды тапсырмалар ұсынады «Суреттен не айтасың» тәсілі Қазақ мәдениетінде және тұрмысында географиялық терминдердің рөлі қандай. Бейнекөрсетілім ұсынады Мұғалім түсіндірме жүргізеді Халықтық географиялық терминдердің түсіндірмесі: Жер бедері және табиғи нысандар: "Қарағайлы" – қарағайлы орман. "Жыра" – су ағатын немесе су тасыған кезде пайда болатын ойыстар, кейде өзен аңғары. "Сай" – таулы немесе жартасты жерде су ағысы немесе жыра; кейде терең өзен аңғары. "Шың" – биік таудың ең биік жері немесе шыңы. "Құм" – құмды шөл немесе шөлейт аймақ. Су нысандары: "Өзен" – өзен су ағысы. "Көл" – көл, тұщы немесе тұзды судың тұйық су қоймасы. "Суат" – су ішуге арналған орын, көбінесе мал суаратын жер. Адам қызметі мен тұрмысқа байланысты нысандар: "Жайлау" – жазғы жайылымдық жерлер. "Қыстау" – қысқы қоныс, мал шаруашылығы үшін қолайлы жерлер. Теорияны бекіту тапсырмасын ұсынады		Оқушылар берілген суретті қолданады . Әр оқушы өз оймен бөліседі. Өзгенің пікірін толықтырады. Оқушылар бейнені көре отырып өз жауаптарын негіздейді, Тақырыптың мақсатын айқындайды Берілген тапсырман платформада орындап ажыратады		Бағалау критерийі: -сұрақтарға жауап береді - Түсініктеме мен суретті сәйкестендіріп, терминдерді атаңдар-2балл Сотка әдісі арқылы өзін өзі бағалау	https://learningapps.org/view29217315
23-35мин	Бұл топтық тапсырмалар оқушыларға қазақ топонимиясындағы географиялық терминдерді түсінуге және олардың мәдени, тарихи және географиялық маңызын бағалауға көмектеседі. Тапсырмалар арқылы оқушылардың қазақ мәдениеті мен тілдік мұрасына деген қызығушылығы артады.		Қазақ топонимиясындағы қазақ географиялық терминдерге арналған топтық тапсырмалар оқушылардың жергілікті географиялық атауларды түсінуін және олардың мәдени-тарихи маңызын ұғынуын дамытуға бағытталған. Төменде бірнеше топтық тапсырмалар ұсынылған		Бағалау критерийлері: Терминдердің түсіндірілуі: Терминдердің мағынасын және олардың қолдану саласын түсінікті және нақты түсіндіру. Зерттеудің тереңдігі: Терминдердің мәдени-тарихи және географиялық маңызының ашылуы.
35-40мин	«Көршіңмен ойлас» тәсілі Қосымша 2 Қазақ топонимиясында қазақ географиялық терминдер Қазақ топонимиясы - Қазақстан жер-су атауларының жүйесі. Бұл жүйеде қазақ географиялық терминдер маңызды рөл атқарады. Олар жер бедері, су объектілері, өсімдіктер мен жануарлар әлемі туралы ақпаратты қамтиды. Мысалы, "тау", "көл", "өзен" сияқты терминдер жиі кездеседі. Бұл терминдер Қазақстанның табиғи ландшафтын сипаттайды және ұлттық мәдениетті көрсетеді.		Жұптасып пікірлеседі. -Берілген сұрақтарды жұптасып талқылайды. -Тапсырманы бірлесіп орындайды		Дескриптор: - бос орынды дұрыс сөздермен толтырады -дұрыс жауаптарын белгілейді -Өз ойын жазады Жалпы - 6 балл.	Сотка әдісі арқылы өзін өзі бағалау
40-43мин	Тақырыпты қорытындылау «Соңғы сөзді мен айтам» тәсілі Сұрақтар қойылады		Оқушылар тақырыпты түсінгендерін сұраққа жауаптарын береді		Дескриптор: -1балл
Сабақтың соңы Кері байланыс 43-45мин	«Почта» әдісі. Мұғалім сабақты қорытындылау мақсатында оқушылардың сабаққа деген көзқарасын, кері байланысын почтаха хат жазу арқылы қабылдайды. .		Оқушылар берілген хатқа Менің ойымша………….. Себебі……………. Мысалы……………. Қорыта айтқанда…….. Бөлімдеріне өз ойларын жазып, почта қорапшасына салады		Мұғалім оқушыларды Сотка әдісі арқылы жинаған балдарын есептеп бағалайды 1-5балл-3 5-7балл-4 8-10балл-5 Оқушыларды білім блокнотымен бағалау

Жалпы сұрақтар:

1. Географиялық нысан дегеніміз не? Мысал келтіріңіз.

2. Географиялық құбылыс дегеніміз не? Мысал келтіріңіз.

3. Топоним дегеніміз не? Оның маңызы неде?

Табиғи нысандар мен құбылыстар туралы сұрақтар:

4. Әлемдегі ең биік тау шыңы қайда орналасқан және оның атауы қандай?

5. Жердегі ең ұзын өзеннің атауы қандай? Ол қандай елдер арқылы ағады?

6. Мұхит ағындары қандай табиғи құбылыстарды тудырады?

7. Вулкандық белсенділік қай аймақтарда жиі кездеседі және оның қандай салдары болуы мүмкін?

8. Жер сілкінісі қандай географиялық нысандарды немесе құбылыстарды тудырады?

Антропогендік нысандар мен құбылыстар туралы сұрақтар:

9. Қала географиялық нысан ретінде қалай сипатталады? Қала және ауыл арасындағы негізгі айырмашылықтар қандай?

10. Антропогендік ландшафт дегеніміз не? Оның табиғи ландшафттан айырмашылығы неде?

11. Адам қызметінің әсерінен қандай антропогендік географиялық нысандар пайда болуы мүмкін?

Топонимдер туралы сұрақтар:

12. Географиялық атаулар қалай қалыптасады және оларды зерттейтін ғылым саласы қалай аталады?

13. Қазақстандағы белгілі бір жердің атауының шығу тарихы туралы мысал келтіріңіз. Бұл атау қандай тарихи немесе мәдени факторлармен байланысты?

14. Топонимдердің өзгеруі немесе өзгертілуі қандай жағдайларда орын алуы мүмкін? Мысал келтіріңіз.

15. Географиялық атаулардың стандартизациясының маңызы қандай?

16. Белгілі бір географиялық нысанның атауының өзгеруі жергілікті халыққа қалай әсер етуі мүмкін?

Қосымша сұрақтар:

17. Климаттың өзгеруі қандай географиялық құбылыстарды тудыруы мүмкін?

18. Урбанизация дегеніміз не және ол қандай географиялық өзгерістерге әкелуі мүмкін?

19. Топырақ эрозиясы қандай географиялық құбылысқа жатады және оның себептері қандай?

20. Су ресурстарын шамадан тыс пайдалану қандай экологиялық және әлеуметтік мәселелерге әкелуі мүмкін?

Қосымша 2

Қазақ топонимиясында қазақ географиялық терминдер

Қазақ топонимиясы - Қазақстан жер-су атауларының жүйесі. Бұл жүйеде қазақ географиялық терминдер маңызды рөл атқарады. Олар жер бедері, су объектілері, өсімдіктер мен жануарлар әлемі туралы ақпаратты қамтиды. Мысалы, "тау", "көл", "өзен" сияқты терминдер жиі кездеседі. Бұл терминдер Қазақстанның табиғи ландшафтын сипаттайды және ұлттық мәдениетті көрсетеді.

1-тапсырма

Қазақ топонимиясында "__ " термині таулы аймақты білдіреді.

"Көл" сөзі __ су объектісін сипаттайды.

Қазақстанның оңтүстігінде "__" термині жиі кездеседі, ол құмды аймақты білдіреді.

"__" термині кең жазық далаларды сипаттау үшін қолданылады.

Кіші өзендерді сипаттау үшін қазақ тілінде "__" термині қолданылады.

Қажетті сөздер: дала, тұйық, тау, құм, бұлақ, қарағай, сай

2-тапсырма

1.Қазақ топонимиясында "Қара" сөзі нені білдіреді?

a) Ақ түсті

b) Үлкен немесе қалың

c) Кішкентай

d) Жасыл түсті

2."Ағаш" термині қандай жер-су атауларында жиі кездеседі?

a) Таулы аймақтарда

b) Шөлді аймақтарда

c) Орманды аймақтарда

d) Теңіз жағалауларында

3."Арал" сөзі қазақ тілінде нені білдіреді?

a) Тау

b) Өзен

c) Көл ортасындағы құрлық

d) Шөл

4.Қазақстанның солтүстігінде жиі кездесетін "Көк" термині нені білдіреді?

a) Қызыл

b) Жасыл немесе көк

c) Сары

d) Қара

5."Сор" термині қандай жер бедерін сипаттайды?

a) Таулы аймақ

b) Орманды алқап

c) Тұзды батпақ

d) Құмды шөл

3-тапсырма

1.Қазақ топонимиясында географиялық терминдердің маңыздылығы неде?

2.Қазақстанның әр түрлі аймақтарында кездесетін екі географиялық терминді атап, олардың мағынасын түсіндіріңіз.

3.Сіздің өңіріңізде жиі кездесетін бір географиялық терминді атаңыз және оның жергілікті ландшафтпен қалай байланысты екенін

түсіндіріңіз.

Жауаптары: 1

тау

тұйық

құм

дала

бұлақ

2

b) Үлкен немесе қалың

c) Орманды аймақтарда

c) Көл ортасындағы құрлық

b) Жасыл немесе көк

c) Тұзды батпақ

3.Қазақ топонимиясында географиялық терминдердің маңыздылығы жер-су атауларының шығу тегін түсінуге көмектеседі. Олар Қазақстанның табиғи ландшафты мен тарихи-мәдени ерекшеліктерін көрсетеді, сонымен қатар ұлттық мұраны сақтауға ықпал етеді.

Мысалы: "Тау" - биік жер бедерін білдіреді, көбінесе Қазақстанның оңтүстік және шығыс бөліктерінде кездеседі. "Көл" - тұйық су айдынын білдіреді, Солтүстік Қазақстанда жиі кездеседі.

Жауаптар әр түрлі болуы мүмкін. Мысалы: "Менің өңірімде 'Сай' термині жиі кездеседі. Бұл терминнің мағынасы - тау етегіндегі немесе жазықтағы ойпаң жер. Ол біздің аймақтың төбелі және ойлы-қырлы ландшафтын көрсетеді."

Топтық Тапсырма 1: Жер бедері терминдерін зерттеу

Тапсырма:
Әр топқа қазақ топонимиясындағы белгілі бір жер бедері терминін зерттеу тапсырмасы беріледі. Топтар осы терминдердің мағынасын, қолданылу саласын және олармен байланысты географиялық нысандарды анықтайды.

Мысалдар:

• Термин: "Тау"
  Сипаттама: Тау – жердің биік көтерілген бөлігін білдіреді.
  Талдау: Таулардың атаулары, мысалы, Алатау, Қаратау, олардың географиялық орналасуы және маңыздылығы.

• Термин: "Қырат"
  Сипаттама: Қырат – тегіс немесе біртіндеп көтерілетін жер бедері.
  Талдау: Қыраттар атаулары, мысалы, Сарыарқа, олардың қалыптасу ерекшеліктері.

Презентация:
Топтар өздерінің зерттеулерін карта немесе постер арқылы сынып алдында таныстырады.

Топтық Тапсырма 2: Су нысандары терминдерін зерттеу

Тапсырма:
Топтарға қазақ топонимиясындағы су нысандарымен байланысты терминдерді зерттеу тапсырмасы беріледі. Оқушылар осы терминдердің мағынасын, қолданылу саласын және осы терминдермен байланысты географиялық нысандарды анықтайды.

Мысалдар:

• Термин: "Өзен"
  Сипаттама: Өзен – табиғи ағынды су.
  Талдау: Қазақстандағы өзендердің атаулары, мысалы, Ертіс, Жайық, Сырдария, және олардың маңыздылығы.

• Термин: "Көл"
  Сипаттама: Көл – тұйық су қоймасы.
  Талдау: Көлдердің атаулары, мысалы, Балқаш, Алакөл, олардың экологиялық және экономикалық маңызы.

Презентация:
Топтар өз нәтижелерін диаграммалармен, суреттермен және карталармен таныстырады.

Топтық Тапсырма 3: Адам қызметімен байланысты терминдер

Тапсырма:
Әр топқа қазақ топонимиясындағы адам қызметімен байланысты терминдерді зерттеу тапсырмасы беріледі. Оқушылар бұл терминдердің қолдану саласын, мағынасын және олардың мәдени-тарихи маңызын зерттейді.

Мысалдар:

• Термин: "Жайлау"
  Сипаттама: Жайлау – жазғы жайылымдық жер.
  Талдау: Жайлаудың қазақ мәдениетіндегі рөлі, мысал ретінде белгілі жайлаулардың атаулары.

• Термин: "Қыстау"
  Сипаттама: Қыстау – қысқы қоныс.
  Талдау: Қыстаудың маңызы және белгілі қыстау атаулары.

Презентация:
Топтар өз жұмыстарын постерлер мен суреттер арқылы сынып алдында қорғайды.

Топтық Тапсырма 4: Табиғи құбылыстар мен терминдер

Тапсырма:
Топтарға қазақ топонимиясында табиғи құбылыстармен байланысты терминдерді зерттеу тапсырмасы беріледі. Оқушылар осы терминдердің қолданылу саласын, мағынасын және олардың табиғаттағы көрінісін талдайды.

Мысалдар:

• Термин: "Боран"
  Сипаттама: Боран – күшті желмен бірге жүретін қарлы дауыл.
  Талдау: Қазақ халқының боранға байланысты сөз тіркестері мен атаулары, мысалдар.

• Термин: "Құмды"
  Сипаттама: Құмды – құмды шөл немесе шөлейт жер.
  Талдау: Құмды аймақтардың атаулары, мысалы, Қызылқұм, Мойынқұм, және олардың ерекшеліктері.

Презентация:
Топтар өз зерттеулерінің нәтижелерін интерактивті тақта немесе постерлер арқылы таныстырады.

Білім беру ұйымының атауы
Пәні:
Бөлім:
Педагогтің аты-жөні:
Күні:
Сынып:
Сабақтың тақырыбы:		Зерттеу нәтижелерін ұсынудың академиялық формалары
Оқу мақсаты:		9.1.1.5 зерттеу нәтижелерін түрлі академиялық формада ұсынады
Сабақтың мақсаты:		Оқушыларды географиялық зерттеулердің нәтижелерін ұсынудың академиялық формаларымен таныстыру. Оларға презентация, эссе, зерттеу жұмысы, ғылыми мақала сияқты формалардың ерекшеліктерін түсіндіру және оларды дайындау әдістерін үйрету.
Құндылыққа баулу
Сабақтың барысы:
Сабақтың кезеңі// уақыты	Педагогтің әрекеті		Оқушының әрекеті		Бағалау	Ресурстар
Сабақтың басы 0-5мин	1.Ұйымдастыру кезеңі А) оқушылармен сәлемдесу, оқушыларды түгелдеу 2. Психологиялық ахуал қалыптастыру: «Алақан жылуы» тренинг 3. Топқа бөлу жүзеге асады.Оқушыларға түрлі Түсті билеттер беріп үш топқа бірігеді.. Сабақтың тақырыбы мен мақсаты таныстырылады.		Оқушылар мұғаліммен амандасады, Оқушылар шаттық шеңберін құрып, алақан жылулары арқылы бір-біріне жылы лебіздерін,тілектерін білдіреді. жағымды ахаул қалыптастырады.		Қошемет сөздермен ынталандыру. Жарайсыңдар! Сәттілік!	Презентация Түрі бейнедегі суреттер
5-10мин	Алдыңғы білім Өткен тақырыпқа тест тапсырмасын ұсыну		Оқушылар берілген тест тапсырмасын ауызша жауаптарын ұсынады Ұжымдық талдау		Дұрыс жауаптарын белгілейді-1балл	Қосымша 1
Сабақтың ортасы 10-17мин	 Сабақтың мақсаты мен оқу нәтижелерін таныстыру.  Академиялық презентацияның, эссе, зерттеу жұмысы мен ғылыми мақаланың географиялық зерттеулер нәтижелерін ұсынудағы маңызы туралы қысқаша кіріспе. Презентация: Мақсаты: Зерттеу нәтижелерін көрнекі және қысқаша түрде ұсыну. Құрылымы: Кіріспе (тақырып, мақсат), негізгі бөлім (негізгі мәліметтер, диаграммалар, карталар), қорытынды (нәтижелер, ұсыныстар). Ерекшеліктері: Визуализацияның маңызы, қысқаша және нақты ақпарат беру, тыңдаушылармен интерактивті байланыс. Эссе: Мақсаты: Белгілі бір тақырып бойынша оқушылардың жеке пікірін, түсінігін және талдауын көрсету. Құрылымы: Кіріспе (тақырыпты енгізу, басты тезис), негізгі бөлім (негізгі аргументтер, дәлелдер), қорытынды (қорытынды ойлар, ұсыныстар). Ерекшеліктері: Сын тұрғысынан ойлау, өз пікірін дәлелдеу, тақырыпты тереңірек түсіну. Зерттеу жұмысы: Мақсаты: Белгілі бір тақырыпты жан-жақты зерттеп, жаңа мәліметтер алу. Құрылымы: Титулдық бет, мазмұны, кіріспе (мәселенің өзектілігі, мақсат, міндеттер), негізгі бөлім (әдеби шолу, әдіснама, нәтижелер), қорытынды (нәтижелер мен ұсыныстар), пайдаланылған әдебиеттер тізімі. Ерекшеліктері: Мәселенің терең зерттелуі, ғылыми деректерді талдау, нақты дәлелдер келтіру. Ғылыми мақала: Мақсаты: Ғылыми қауымдастыққа жаңа білім немесе жаңалықтар ұсыну. Құрылымы: Тақырып, аннотация, кіріспе, әдістер, нәтижелер, талқылау, қорытынды, әдебиеттер тізімі. Ерекшеліктері: Ғылыми тілдің қолданылуы, нақты және дәл ақпарат беру, рецензиялау және жариялау талаптары.		Оқушылар берілген суретті қолданады . Әр оқушы өз оймен бөліседі. Өзгенің пікірін толықтырады. Оқушылар бейнені көре отырып өз жауаптарын негіздейді, Тақырыптың мақсатын айқындайды Берілген тапсырман платформада орындап ажыратады		Бағалау критерийі: -сұрақтарға жауап береді - Түсініктеме мен суретті сәйкестендіріп, терминдерді атаңдар-2балл Сотка әдісі арқылы өзін өзі бағалау
17-30мин	Топтық Тапсырма: Әр топқа белгілі бір географиялық тақырып беріліп, сол тақырып бойынша презентация дайындау тапсырылады. Топтар тақырыпты тереңірек зерттеп, негізгі мәліметтерді жинақтап, визуалды түрде ұсынуы керек. Мысалдар: Тақырыптар: "Қазақстанның географиялық аймақтары" "Жер шарының климаттық белдеулері" "Арал теңізінің экологиялық мәселелері" Талаптар: Презентация 7-10 слайдтан тұруы керек. Кіріспеде тақырыптың маңызы мен мақсаттары көрсетілуі қажет. Негізгі бөлімде ақпараттар диаграммалар, карталар, суреттер арқылы көрнекі түрде берілуі тиіс. Қорытындысында негізгі нәтижелер мен ұсыныстар қамтылуы керек.		тапсырмалар оқушылардың теориялық білімдерін практикада қолдануға және түрлі академиялық форматтарда өз ойларын жеткізуге машықтандыруға бағытталған. оқушылардың академиялық жазу және презентация жасау дағдыларын дамытуға көмектеседі, сондай-ақ географиялық мәселелерді талдау қабілеттерін жетілдіреді.		Бағалау критерийлері: Тақырыптың ашылуы: Зерттелген тақырыптың толық және нақты ашылуы. Құрылым: Берілген академиялық форманың талаптарына сай құрылымы. Түсініктілік: Ақпараттың түсінікті және логикалық түрде берілуі. Шығармашылық: Идеяларды жеткізудің ерекше және шығармашылық тәсілдері. Топтық жұмыс: Топтың әрбір мүшесінің белсенділігі және жұмысқа қосқан үлесі.	Қосымша2
30-40мин	«Көршіңмен ойлас» тәсілі Географиялық зерттеулердің нәтижелерін ұсынудың академиялық формалары Географиялық зерттеулер - жер туралы ғылымның маңызды бөлігі. Зерттеу нәтижелерін ұсынудың әртүрлі академиялық формалары бар. Бұл формалар ғылыми ақпаратты тиімді жеткізуге көмектеседі. Негізгі формаларға презентация, эссе, зерттеу жұмысы және ғылыми мақала жатады. Әр форманың өзіндік ерекшеліктері мен дайындау әдістері бар.		Жұптасып пікірлеседі. -Берілген сұрақтарды жұптасып талқылайды. -Тапсырманы бірлесіп орындайды		Дескриптор: - бос орынды дұрыс сөздермен толтырады -дұрыс жауаптарын белгілейді -Өз ойын жазады Жалпы - 6 балл.	Сотка әдісі арқылы өзін өзі бағалау
40-43мин	Тақырыпты қорытындылау «Соңғы сөзді мен айтам» тәсілі Сұрақтар қойылады		Оқушылар тақырыпты түсінгендерін сұраққа жауаптарын береді		Дескриптор: -1балл
Сабақтың соңы Кері байланыс 43-45мин	«Почта» әдісі. Мұғалім сабақты қорытындылау мақсатында оқушылардың сабаққа деген көзқарасын, кері байланысын почтаха хат жазу арқылы қабылдайды. .		Оқушылар берілген хатқа Менің ойымша………….. Себебі……………. Мысалы……………. Қорыта айтқанда…….. Бөлімдеріне өз ойларын жазып, почта қорапшасына салады		Мұғалім оқушыларды Сотка әдісі арқылы жинаған балдарын есептеп бағалайды 1-5балл-3 5-7балл-4 8-10балл-5 Оқушыларды білім блокнотымен бағалау

Қосымша 1

Қазақ Халқының Географиялық Терминдері Сынағы

1. "Сай" термині қандай географиялық нысанды білдіреді?

a. Тау шыңы

b. Кішкентай өзен аңғары

c. Көл

d. Орман

2. "Қыр" сөзі қандай жер бедерін сипаттайды?

a. Терең шатқал

b. Биік тау

c. Жазық дала

d. Ұзын, жайпақ төбе

3. "Жайлау" термині нені білдіреді?

a. Қысқы мал жайылымы

b. Жазғы мал жайылымы

c. Көктемгі егіс алқабы

d. Күзгі орман

4. "Тақыр" қандай жер түрін сипаттайды?

a. Құнарлы топырақ

b. Сазды, тегіс, өсімдіксіз жер

c. Таулы аймақ

d. Сулы алқап

5. "Бұлақ" сөзі нені білдіреді?

a. Үлкен өзен

b. Кішкентай көл

c. Жер асты суының шығар жері

d. Мұздық

6. "Қарасу" термині қандай су нысанын сипаттайды?

a. Жаңбыр суы

b. Мұздық суы

c. Жер асты суымен қоректенетін кішкентай өзен

d. Теңіз суы

7. "Шоқы" сөзі нені білдіреді?

a. Кішкентай, оқшау тұрған төбе

b. Терең шұңқыр

c. Кең жазық

d. Ұзын жота

8. "Құм" термині қандай жер түрін сипаттайды?

a. Тасты жер

b. Шөлді аймақ

c. Орманды алқап

d. Батпақты жер

9. "Көл" сөзі қазақ тілінде нені білдіреді?

a. Өзен

b. Теңіз

c. Тұйық су айдыны

d. Мұхит

10. "Бел" термині қандай географиялық нысанды сипаттайды?

a. Тау етегі

b. Тау шыңы

c. Тау асуы

d. Тау баурайы

Answer Key (Always review AI generated answers for accuracy - Math is more likely to be inaccurate)

b. Кішкентай өзен аңғары

d. Ұзын, жайпақ төбе

b. Жазғы мал жайылымы

b. Сазды, тегіс, өсімдіксіз жер

c. Жер асты суының шығар жері

c. Жер асты суымен қоректенетін кішкентай өзен

a. Кішкентай, оқшау тұрған төбе

b. Шөлді аймақ

c. Тұйық су айдыны

c. Тау асуы

Қосымша 2Топтық тапсырма түрлері

Топтық Тапсырма 2: Эссе жазу

Тапсырма:
Әр топқа бір географиялық мәселе немесе құбылыс бойынша эссе жазу тапсырылады. Эссе оқушылардың тақырыпты түсінуін, өз ойларын жүйелі түрде жеткізуін және сын тұрғысынан ойлауын көрсетуі керек.

Мысалдар:

• Тақырыптар:

  • "Климаттың өзгеруі және оның салдары"

  • "Урбанизация және оның қоршаған ортаға әсері"

  • "Туризмнің аймақтық экономикалық дамуға әсері"

Талаптар:

• Эссе 500-700 сөзден тұруы керек.

• Кіріспеде тақырыптың өзектілігі мен мақсаты айқындалуы қажет.

• Негізгі бөлімде талдау жасалып, негізгі аргументтер мен дәлелдер келтірілуі керек.

• Қорытындысында негізгі қорытындылар мен ұсыныстар көрсетілуі тиіс.

Топтық Тапсырма 3: Зерттеу жұмысы

Тапсырма:
Әр топқа белгілі бір географиялық тақырып бойынша қысқа зерттеу жұмысы жазу тапсырмасы беріледі. Зерттеу жұмысы ғылыми әдістемені пайдаланып, мәселені жан-жақты зерттеуді талап етеді.

Мысалдар:

• Тақырыптар:

  • "Қазақстандағы өзендер мен көлдердің экологиялық жағдайы"

  • "Қазақстанның ауыл шаруашылығының географиялық ерекшеліктері"

  • "Қала экологиясы: Алматы қаласы мысалында"

Талаптар:

• Зерттеу жұмысы 1000-1500 сөзден тұруы керек.

• Құрылымы: титулдық бет, мазмұны, кіріспе, әдіснама, нәтижелер, талқылау, қорытынды, пайдаланылған әдебиеттер тізімі.

• Жұмыста ғылыми тіл қолданылуы керек, деректер мен мәліметтер нақты көрсетілуі тиіс.

• Зерттеу нәтижелері нақты және дәлелді болуы қажет.

Топтық Тапсырма 4: Ғылыми мақала жазу

Тапсырма:
Әр топқа ғылыми мақала форматында белгілі бір географиялық тақырыпты жазу тапсырмасы беріледі. Ғылыми мақала белгілі бір жаңалық немесе зерттеу нәтижелерін ұсынуға бағытталған.

Мысалдар:

• Тақырыптар:

  • "Қазақстандағы демографиялық өзгерістер"

  • "Географиялық зерттеулердегі заманауи технологиялар"

  • "Биоалуантүрліліктің азаюы және оның экологиялық салдары"

Талаптар:

• Ғылыми мақала 1500-2000 сөзден тұруы керек.

• Құрылымы: тақырып, аннотация, кіріспе, әдістер, нәтижелер, талқылау, қорытынды, әдебиеттер тізімі.

• Мақалада ғылыми дәлелдер келтіріліп, нақты деректер қолданылуы керек.

• Талқылау бөлімінде нәтижелердің маңыздылығы мен оларды қолдану мүмкіндіктері талдануы тиіс.

Қосымша 3

Географиялық зерттеулердің нәтижелерін ұсынудың академиялық формалары

Географиялық зерттеулер - жер туралы ғылымның маңызды бөлігі. Зерттеу нәтижелерін ұсынудың әртүрлі академиялық формалары бар. Бұл формалар ғылыми ақпаратты тиімді жеткізуге көмектеседі. Негізгі формаларға презентация, эссе, зерттеу жұмысы және ғылыми мақала жатады. Әр форманың өзіндік ерекшеліктері мен дайындау әдістері бар.

1-тапсырма

Географиялық зерттеу нәтижелерін ұсынудың бір формасы - __, ол визуалды және ауызша түрде ақпаратты жеткізеді.

__ - бұл белгілі бір тақырып бойынша автордың ойларын қысқаша жазбаша түрде білдіретін форма.

Терең талдау мен ұзақ мерзімді жұмысты қажет ететін форма - __.

__ - бұл ғылыми журналдарда жарияланатын қысқа әрі нақты ғылыми жазба.

Зерттеу жұмысының маңызды бөлімдерінің бірі - __, онда зерттеу әдістері сипатталады.

Қажетті сөздер: эссе, әдістеме, зерттеу жұмысы, презентация, ғылыми мақала

2-тапсырма

1.Презентацияның басты мақсаты қандай?

a) Терең талдау жасау

b) Ақпаратты визуалды түрде жеткізу

c) Ұзақ мәтін жазу

d) Ғылыми журналда жариялау

2.Эссенің ерекшелігі неде?

a) Көп бөлімнен тұрады

b) Тек фактілерді қамтиды

c) Автордың жеке көзқарасын білдіреді

d) Міндетті түрде графиктер болуы керек

3.Зерттеу жұмысының құрылымына не кірмейді?

a) Кіріспе

b) Әдістеме

c) Қорытынды

d) Жарнама

4.Ғылыми мақаланың ерекшелігі қандай?

a) Ұзақ және егжей-тегжейлі

b) Қысқа және нақты

c) Тек суреттерден тұрады

d) Әрқашан бейне форматында

5.Географиялық зерттеу нәтижелерін ұсыну кезінде не маңызды?

a) Тек бір форманы қолдану

b) Ақпаратты дұрыс және түсінікті жеткізу

c) Барлық терминдерді қолдану

d) Тек сандық деректерді көрсету

3-тапсырма

1.Презентация мен эссенің айырмашылығы неде? Әр форманың артықшылықтарын атаңыз.

2.Зерттеу жұмысын жазу кезінде қандай негізгі кезеңдерден өту керек?

3.Ғылыми мақаланы жазу мен жариялау процесін қысқаша сипаттаңыз.

Жауаптары: 1

презентация

эссе

зерттеу жұмысы

ғылыми мақала

әдістеме

2

b

c

d

b

b

3

Презентация мен эссенің айырмашылығы:

Презентация визуалды және ауызша форматта ақпаратты жеткізеді, көбінесе слайдтар арқылы. Оның артықшылығы - ақпаратты көрнекі түрде жеткізу мүмкіндігі. Эссе жазбаша форматта болады және автордың жеке көзқарасын білдіреді. Оның артықшылығы - тереңірек ойлауға және талдауға мүмкіндік беруі.

Зерттеу жұмысын жазу кезеңдері:

Тақырыпты таңдау және зерттеу сұрағын анықтау

Әдебиеттерге шолу жасау

Зерттеу әдістемесін таңдау

Деректерді жинау және талдау

Нәтижелерді жазу және талқылау

Қорытынды жасау

Жұмысты редакциялау және түзету

Ғылыми мақаланы жазу және жариялау процесі:

Ғылыми мақаланы жазу үшін алдымен зерттеу жүргізіп, нәтижелерді талдау керек. Мақала құрылымы кіріспе, әдістеме, нәтижелер және талқылау бөлімдерінен тұрады. Жазылған мақала ғылыми журналға жіберіледі, онда рецензенттер оны бағалайды. Рецензенттердің ұсыныстары бойынша мақала түзетіліп, қайта жіберілуі мүмкін. Мақұлданған соң, ол журналда жарияланады.

Толық ҚМЖ слаид матреиалдар алы үшін ватсапка жазыныз 87754645084