География пәнін оқытуда вербальды әдісті қолдану

Байтенова А.Б, Қаржау Г.П– 1506-10 тобының студенттері

Ғылыми жетекшісі: г.ғ.к., доцент м.а. Қожабекова З.Е

Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік педагогикалық университеті, Шымкент, Қазақстан

Резюме

Эффективность использования вербального метода при изучении географии.

Summary

The effectiveness of using the verbal method in studying geography.

Мектепте географияны оқыту маңызды білім беру және тәрбиелік мәнге ие. Бұл жер, оның ішкі құрылымы, жер бедері, климат, су, топырақ, өсімдіктер, жануарлар, халық, табиғи ресурстар, әлемдік экономика, елдердің табиғаты мен экономикасы, дүниежүзілік мұхит пен жекелеген мұхиттар және т. б. туралы білім.

Географияны оқытуда оқу материалын ауызша баяндау әдістері, мысалы, әңгіме, түсініктеме, оқулық мәтінімен жұмыс істеу оқытудың барлық басқа әдістерімен бірге жүреді. Бұл әдістерді дұрыс қолдану оқушылардың мұғалімді тыңдау, оқу материалының мазмұнының логикасын түсіну, хабарланған географиялық фактілерді қабылдау қабілетін дамытады. Тиісті көрнекі оқыту құралдарымен бірге ауызша баяндау әдістері оқушылардың ұғымдармен, себеп-салдарлық байланыстармен, заңдылықтармен, түсініктермен және фактілермен ұсынылған теориялық білімді игеруін қамтамасыз етеді. [1]

Вербальды әдіс-бұл сөйлеу (ауызша немесе жазбаша) қарым-қатынас негізінде психологиялық ақпаратты алу және қолдану тәсілі. [2] Ауызша әдістер оқыту әдістері жүйесінде басым орын алады. Олар мазмұнды ұсыну формасымен ерекшеленеді: әңгіме, түсіндіру, дәріс, әңгіме, пікірталас, дауыстап оқу, магнитофон жазбаларын тыңдау, оқулықпен, қосымша әдебиеттермен, статистикалық материалдармен және т. б. [3]

Бүгінгі күні ауызша әдістер көбінесе ескірген, белсенді емес деп аталады. Сонымен қатар, әдістердің бұл тобы қысқа уақыт ішінде үлкен көлемдегі ақпаратты жеткізеді. Мұғалімнің сөзі географиялық объектілер мен процестердің жарқын, бейнелі суреттерін жасауға мүмкіндік береді. Ауызша әдістер оқушылардың қиялын және есте сақтау қабілетін дамытады, мұғалімнің түсіндірмесі ойлаудың логикалық схемаларын көрсетуге мүмкіндік береді, сауатты ғылыми сөйлеудің үлгісі ретінде қызмет етеді. Оқушылармен қарым-қатынас олардың ойлау, есте сақтау, сөйлеу, қызығушылықтарын және т. б. жеке ерекшеліктерін түсінуге мүмкіндік береді. Сөздің көмегімен оқу тапсырмаларына түсініктеме беріледі, нұсқаулар, оқу мәселелерін шешу жолдары ұсынылады.

Мұғалімнің сабақты түсіндірмесі-презентацияның дәлелді түрі. Түсіндіру белгілі бір жағдайды дәлелдеу, зерттелетін құбылыстар мен процестердің байланыстары мен себептерін ашу қажет болған жағдайларда қолданылады. Мысалы, ауа – райының процестерін түсіндіру, метаморфтық жыныстардың пайда болуы және т.б. әдетте сипаттама-әңгіме мен түсініктеме бірге қолданылады, бір-бірімен араласады. Бұл әдістердің екеуі де әрқашан дерлік карта жұмысымен, көрнекі құралдармен жұмыс істеумен және әңгімемен үйлеседі.

Әңгімеге дайындық кезінде мұғалім сұрақтардың мазмұны мен дәйектілігін мұқият ойластырады, олар бір-бірімен логикалық байланыста болады, көрнекі құралдарды, сондай-ақ өлкетану білімі мен дағдыларын қолдану мүмкіндігін ескереді. Демек, әңгімедегі ең бастысы-мазмұны мен дидактикалық тұрғыдан дұрыс құрылған сұрақтар жүйесі. География сабақтарындағы әңгіме көп жағдайда карта жұмысымен үйлеседі. Басқа көрнекі құралдарды, статистикалық және графикалық материалдарды пайдалану.

Дәрісті тыңдау-бұл күрделі шығармашылық процесс, оған мұғалім алтыншы сыныптан бастап оқушыларды дәйекті түрде дайындайды, түсіндіру мен әңгімелеу уақытын көбейтеді, оқушылардың жасы мен дайындығын ескере отырып, белгілі бір тапсырмалар береді. Дәрісті тыңдау дегеніміз-оның мазмұнын түсіну, оны есте сақтау, ең бастысы, естігендерін ойша елестету және мұның бәрі тез қарқынмен. Мектептегі дәрістің университеттік дәрістен айырмашылығы-мотивацияны қалыптастыруға ықпал ететін әдістерді қолдану, ұзақтығы аз (35 минутқа дейін), әр түрлі иллюстрациялық материалдарды (карталар, диаграммалар, графиктер, демонстрациялық кестелер, компьютерлік презентациялар) қолдану, бірақ басты айырмашылық-бұл дәрісті тыңдауды белсенді оқу процесіне айналдыратын ойластырылған кері байланыс. Оныншы сыныпта дәріс өткізген кезде мұғалім оқушыларға жоспар бойынша түсіндіруді немесе тақтаға жазылған тірек кілт сөздерді қадағалау сияқты тапсырмаларды ұсына алады;

Мектептегі географияны оқыту тәжірибесі көрсеткендей, көптеген атаулар мен терминдер, оқушылар әдетте қателіктермен айтады және жазады. Бұл қателіктерді болдырмау үшін мұғалім барлық жаңа географиялық терминдер мен атауларды анық айтады, ал төменгі сыныптарда ол міндетті түрде тақтаға жазады; сонымен бірге ол екпінді белгілейді және сөздің оқушыларға жазуда қиындық тудыратын бөлігін баса көрсетеді. Мысалы, масштаб. Кейбір жағдайларда географиялық атаудың шығу тегі туралы түсініктеме тақтаға жазылады. Мысалы," гольф " – бұл Шығанақ. Мұғалімнің тақтадағы жазбаларының екі түрінен тапсырмалар мен практикалық жұмыстардың мәтіндерін, сондай-ақ үй тапсырмаларын атап өткен жөн. Сонымен қатар, тақтаны мұғалім географиялық жұмыстар үшін кеңінен қолданады.

Пайдаланған әдебиеттер:

1. https://moluch.ru/th/4/archive/35/1002/

2. https://studfile.net/preview/3016343/page:32/

3. https://studref.com/308119/pedagogika/harakteristika_metodov_prepodavaniya_geografii

4. https://www.bibliofond.ru/view.aspx?id=467244