ІІІ бөлім.

Физикалық география

ГИДРОСФЕРА

39 нұсқа

Гидросфера – планетамыздың су қабығы. Су- Жердегі ең көп таралған заттардың бірі. Су- ол мұхиттар, теңіздер, өзендер, көлдер, су қоймалары, тау басындағы қар жамылғысы, мұздықтар, мұзтаулар және т.б Қазақстан аумағының ішкі суларына өзен, көл, жерасты сулары, мұздықтар кіреді.Табиғат кешендерінің құрамдас бөліктері бір-бірімен су айналымы арқылы байланысқан. Мұхит суының басты қасиеті оның температурасы мен тұздылығы. Мұхит суының тұздылығының орташа көрсеткіші -35 ‰ промилле. 1 литрде 35 грамм тұз мөлшері бар. Судың тығыздығы оның тереңдігіне байланысты 10 метрге тереңдеген сайын 1 мм атмосфералық қысымға төмендейді. Еліміздің гидрологиялық жағдайына әсер ететін факторлар: жауын-шашынның аз түсуі, жазғы ауа температурасының жоғары болуы және оның амплитудалық ауытқуы, бұлттылықтың әлсіздігі, ауаның ылғалдылығының төмендігі тб.

1. Мұхит суының басты қасиеттері:

1. тұздылық пен температура

2. мөлдірлігі, тығыздығы

3. тұщылығы, тез жылынуы

4. жылуды тез өткізгіштігі

2. Тұздылығы 42 ‰ промилле су құрамында қанша литр тұз бар?

   1. 4,2 грамм

   2. 42 грамм

   3. 420 грамм

   4. 42000 грамм

3. Қандай гидросфера бөліктері жарықшақты, жарықшақ-қабатты, қабатты болып бөлінеді:

   1. жер асты сулары

   2. мұздықтар

   3. каналдар

   4. өзендер

4. Еліміздің гидрологиялық жағдайына әсер ететін факторларға жатпайды

   1. Ауа температураның жоғары болуы

   2. Экваторға жақын орналасуы

   3. Буланудың жоғары болуы

   4. Батыс желдері әкелетін ылғалды ұстап қалатын оңтүстік-шығыстағы тау -жүйелерінің орналасуы.

ІІІ бөлім.

Физикалық география

ГИДРОСФЕРА

Гидросфера – планетамыздың су қабығы. Су- Жердегі ең көп таралған заттардың бірі. Су- ол мұхиттар, теңіздер, өзендер, көлдер, су қоймалары, тау басындағы қар жамылғысы, мұздықтар, мұзтаулар және т.б Қазақстан аумағының ішкі суларына өзен, көл, жерасты сулары, мұздықтар кіреді.Табиғат кешендерінің құрамдас бөліктері бір-бірімен су айналымы арқылы байланысқан. Мұхит суының басты қасиеті оның температурасы мен тұздылығы. Мұхит суының тұздылығының орташа көрсеткіші -35 ‰ промилле. 1 литрде 35 грамм тұз мөлшері бар. Судың тығыздығы оның тереңдігіне байланысты 10 метрге тереңдеген сайын 1 мм атмосфералық қысымға төмендейді. Еліміздің гидрологиялық жағдайына әсер ететін факторлар: жауын-шашынның аз түсуі, жазғы ауа температурасының жоғары болуы және оның амплитудалық ауытқуы, бұлттылықтың әлсіздігі, ауаның ылғалдылығының төмендігі тб.

1. География ғылымына «дүниежүзілік мұхит» ұғымын алғаш рет енгізген ғалымдардың бірі:

1. Шокальский

2. Геблер

3. Макаро

4. Нансен

2. Жерасты суларының жаңаруына кететін уақыт:

1. 10000 жыл

2. 50000 жыл

3. 100000 жыл

4. 150000жыл

3. Су нысандарындағы ең қауіпті құбылыс:

1. Қырау

2. Үсік

3. Мұздың жарылуы

4. Су тасқыны

4. Алаптар арасындағы шегара:

1. Альбедо

2. Фронт

3. Суайрық

4. Канал

ІІІ бөлім.

Физикалық география

Мұхит суының тұздылығы

40 нұсқа

Мұхиттар мен теңіздердің суы тұзды және ішуге мүлдем жарамсыз. Әрбір литр теңіз суында орта есеппен 35 г тұз болады. Ал өзендер құятын теңіздердің суы онша тұзды болмайды. Оған Балтық теңізі мысал бола алады. Мұндағы тұздылық 1 литрге 2-5 г ғана.Теңіздердің тұщы аз қосылатын және булану күшті жүретін жерлерінде тұз мөлшері 39 – 40 г-ға жетеді. Еріген тұздардың 1 л судағы граммен алынған мөлшерін судың тұздылығы деп атайды. Тұздылық санның мыңнан бір бөлігі – промиллемен (‰) өлшенеді. Мұхит суында жер бетіндегі заттардың бәрі еріген күйінде кездеседі, оның 4/5-ін өздеріне күкірт, бром, алюминий, мыс, күміс, алтын және т.б. араласады. Мұхит бетінің орташа тұздылығы әр түрлі. Ең жоғарғы орташа тұздылық Атлант мұхитында 35,4‰, ал ең төмегі тұздылық – Солтүстік Мұзды мұхитта 32‰. Солтүстік Мұзды мұхиттың тұздылығының аз болуы, оған көптеген ірі-ірі суы мол өзендердің құюынан. Солтүстік Мұзды мұхиттың Азия жағалауында тұздылық тіпті 20‰-ге дейін төмендейді. Сонымен қатар мұхит суының тұздылығы жауын-шашын мөлшеріне, айсбергтердің еруі мен судың булануына да байланысты. Су құрамындағы еріген тұздар судың қатуына кедергі жасайды. Сондықтан судың тұздылығы жоғарылаған сайын, оның қату температурасы төмендейді. Егер судың тұздылығы мен температурасы төмен болса, онда ол жерлерді мұз басып жатады. Солтүстік Мұзды мұхит оның айқын мысалы болып табылады.

1. Тұздылығы төмен мұхитты атаңыздар

1. Атлант мұхиты

2. Тынық мұхиты

3. Үнді мұхиты

4. Солтүстік Мұзды мұхиты

1. Төменде дұрыс берілген тұжырымды анықтаңыздар

1. Судың тұздылығы жоғарылаған сайын, оның қату температурасы да жоғарылайды

2. Судың тұздылығы кеміген сайын, оның қату температурасы жоғарылайды

3. Судың қату температурасына оның тұздылығы ықпал етпейді

4. Судың тұздылығы жоғары болған жағдайды оның қату температурасы артады

1. 20 центнер мұхит суынан алынатын тұздың мөлшері

1. 7 кг

2. 70 кг

3. 700 г

4. 7 т

1. Төменде берілген теңіздерді тұздылық мөлшерінің жоғарылауына байланысты ретімен орналастырыңыздар

1. Охот теңізі, Балтық теңізі, Қызыл теңіз, Жерорта теңізі

2. Балтық теңізі, Охот теңізі, Жерорта теңізі, Қызыл теңіз

3. Қызыл теңіз, Балтық теңізі, Жерорта теңізі, Охот теңізі

4. Жерорта теңізі, Охот теңізі, Қызыл теңіз, Балтық теңізі

ІІІ бөлім.

Физикалық география

Мұхит суының тұздылығы

Мұхиттар мен теңіздердің суы тұзды және ішуге мүлдем жарамсыз. Әрбір литр теңіз суында орта есеппен 35 г тұз болады. Ал өзендер құятын теңіздердің суы онша тұзды болмайды. Оған Балтық теңізі мысал бола алады. Мұндағы тұздылық 1 литрге 2-5 г ғана.Теңіздердің тұщы аз қосылатын және булану күшті жүретін жерлерінде тұз мөлшері 39 – 40 г-ға жетеді. Еріген тұздардың 1 л судағы граммен алынған мөлшерін судың тұздылығы деп атайды. Тұздылық санның мыңнан бір бөлігі – промиллемен (‰) өлшенеді. Мұхит суында жер бетіндегі заттардың бәрі еріген күйінде кездеседі, оның 4/5-ін өздеріне күкірт, бром, алюминий, мыс, күміс, алтын және т.б. араласады. Мұхит бетінің орташа тұздылығы әр түрлі. Ең жоғарғы орташа тұздылық Атлант мұхитында 35,4‰, ал ең төмегі тұздылық – Солтүстік Мұзды мұхитта 32‰. Солтүстік Мұзды мұхиттың тұздылығының аз болуы, оған көптеген ірі-ірі суы мол өзендердің құюынан. Солтүстік Мұзды мұхиттың Азия жағалауында тұздылық тіпті 20‰-ге дейін төмендейді. Сонымен қатар мұхит суының тұздылығы жауын-шашын мөлшеріне, айсбергтердің еруі мен судың булануына да байланысты. Су құрамындағы еріген тұздар судың қатуына кедергі жасайды. Сондықтан судың тұздылығы жоғарылаған сайын, оның қату температурасы төмендейді. Егер судың тұздылығы мен температурасы төмен болса, онда ол жерлерді мұз басып жатады. Солтүстік Мұзды мұхит оның айқын мысалы болып табылады.

1. Мұз массасы

1. Глетчер

2. Глянец

3. Фронт

4. Фринге

1. Өзен аңғарының сағаға жақын жиектерінің су астында қалған бөліктері

1. Лиман

2. Эстуарий

3. Каньон

4. Саңылау

1. Температурасы +20ºС-тан +1000ºС-қа дейін жететін сулар

1. суық сулар

2. гейзер

3. артезиан сулары

4. термальды сулар

1. Жоғары температуралы сулардың жер бетіне бұрқақтап шығуы

1. Жанартау

2. Глетчер

3. Гейзер

4. Грунт

ІІІ бөлім.

Физикалық география

41 нұсқа

Көл

Көл - тікелей теңізбен қосылмаған құрлықтар өңіріндегі суға толы дербес ойыстар. Жер шарындағы көлдердің жалпы ауданы 2,1 млн. км² (құрлық ауданының шамамен 1,4%-ы). Ондағы жинақталған судың көлемі 176 мың км³, оның 52%-ы тұщы су, 48%-ы ащы су. Көлде эндемик түрлер, кейде реликт түрлер тіршілік етеді. Жер шарының ең ірі көлі – Каспий теңізі, ең терең көлі – Байкал. Қазақстанда Каспий

338тг - Сатып алу

Материал ұнаса әріптестеріңізбен бөлісіңіз

Ватсапта бөлісу Телеграммда бөлісу Фейсбукта бөлісу Сілтемені көшіру

Материал жариялап тегін сертификат алыңыз!

Бұл сертификат «Ustaz tilegi» Республикалық ғылыми – әдістемелік журналының желілік басылымына өз авторлық жұмысын жарияланғанын растайды. Журнал Қазақстан Республикасы Ақпарат және Қоғамдық даму министрлігінің №KZ09VPY00029937 куәлігін алған. Сондықтан аттестацияға жарамды

Материал жариялау Сертификатты жүктеу

Ресми байқаулар тізімі

Республикалық байқауларға қатысып жарамды дипломдар алып санатыңызды көтеріңіз!

Тізімді көру