Ү бөлім.

ЭКОНОМИКАЛЫҚ ГЕОГРАФИЯ

64 нұсқа

Табиғат ресурстары

Табиғат ресурстары туралы жалпы түсінік А. Минцтің анықтамасы бойынша өндіргіш күштердің қазіргі замандағы дамуы мен зерттелу деңгейіне сәйкес адам қоғамының қажетін өтеу үшін пайдаланылатын табиғат байлықтарының бір бөлігін табиғат ресурстары деп атайды. Табиғат сферасына табиғат ресурстары оның ажырамас құрамдас бөлігі ретінде кіреді. Мысалы, минералдық ресурстар - табиғатта тау жыныстары литосфераға құрамдас бөлік ретінде кірсе, су ресурстары - гидросфераның құрамдас бөлігі, орман ресурстары - биоценоздардың құрамдас бөлігі болып табылады. Әлеуметтік-экономикалық сфераға жоғарыда аталғандар өндірістік және жалпылама заттық элементтер ретінде кіреді. Энергетикалық, шикізаттық пайдалы қазбалар қоғамның әлеуметтік-экономикалық дамуының белгілі деңгейін қамтамасыз етеді. Бір мезгілде табиғатқа да, әлеуметтік-экономикалық сфераға да жататындықтан, табиғат ресурстары олардың арасындағы байланыстырушы болып табылады.

1. Қалпына келмейтін ресурс

1. Топырақ

2. Су

3. Жер

4. Көмір

2. Рекреация ұғымы білдіреді

1. Еңбек

2. Табыс

3. Демалыс

4. өзгеше

3. Ғалымдардың зерттеулері бойынша жер қойнауынан алынатын шикізаттың қанша пайызы дайын өнімге айналады

1. 10%

2. 20%

3. 30%

4. 40%

4. Қалпына келетін табиғи ресурстар нешеге бөлінеді

1. 1

2. 2

3. 3

4. 4

Ү бөлім.

ЭКОНОМИКАЛЫҚ ГЕОГРАФИЯ

Табиғат ресурстары

Табиғат ресурстары туралы жалпы түсінік А. Минцтің анықтамасы бойынша өндіргіш күштердің қазіргі замандағы дамуы мен зерттелу деңгейіне сәйкес адам қоғамының қажетін өтеу үшін пайдаланылатын табиғат байлықтарының бір бөлігін табиғат ресурстары деп атайды. Табиғат сферасына табиғат ресурстары оның ажырамас құрамдас бөлігі ретінде кіреді. Мысалы, минералдық ресурстар - табиғатта тау жыныстары литосфераға құрамдас бөлік ретінде кірсе, су ресурстары - гидросфераның құрамдас бөлігі, орман ресурстары - биоценоздардың құрамдас бөлігі болып табылады. Әлеуметтік-экономикалық сфераға жоғарыда аталғандар өндірістік және жалпылама заттық элементтер ретінде кіреді. Энергетикалық, шикізаттық пайдалы қазбалар қоғамның әлеуметтік-экономикалық дамуының белгілі деңгейін қамтамасыз етеді. Бір мезгілде табиғатқа да, әлеуметтік-экономикалық сфераға да жататындықтан, табиғат ресурстары олардың арасындағы байланыстырушы болып табылады.

1. Тұрғын үйден басқа жерде денсаулықты, жұмыс істеу қабілетін, табиғат аясында немесе туристік серуендеу кезінде демалу арқылы қалпына келтіру

1. Рекультивация

2. Рекреация

3. Денудация

4. Мелиорация

2. Рекреацияға қажетті жағдайлар

1. рекреациялық ресурс түрлері, қаржы

2. рекреациялық білім, қарым-қатынас

3. халықаралық туризм, инновациялық түсінік

4. рекреациялық теңдік, рекреациялық шаруашылық

3. Рекреациялық ресурс түрлері

1. мәдени-тарихи, тарихи-саяси, табиғи-рекрециялық

2. cаяси-тарихи, рекреациялық-мәдени, тарихи-экономикалық

3. экономикалық-экологиялық, тарихи-мәдени, мәдени-экологиялық

4. тарихи-саяси, тарихи-экологиялық

4. Жасыл революция қолдау тапқан аймақтар

1. Шығыс Еуропа, Парсы шығанағы

2. Африка, Латын Америкасы

3. Оңтүстік Азия Мексика, Оңтүстік шығыс Азия

4. Мұхиттық аралдар, Таяу шығыс

Ү бөлім.

ЭКОНОМИКАЛЫҚ ГЕОГРАФИЯ

Дүниежүзілік шаруашылық

65 нұсқа

Дүниежүзілік шаруашылық жүйесі — дүние жүзі елдері ұлттық шаруашылықтарының жиынтығы. Дүниежүзілік шаруашылық жүйесі сыртқы сауда, капиталды сыртқа шығару, жұмыс күшінің көші-қоны, экономикалық келісімшарттар жасау, халықаралық экономикалық ұйымдарды құру, ғылыми-техникалық ақпарат алмасу сияқты өзара экономикалық байланыстар мен өзара қарым-қатынастардан тұрады. Дүниежүзілік шаруашылық жүйесі, негізінен, 19 ғасырдың аяғы мен 20 ғасырдың басында ірі машиналық индустрияның, көліктің және әлемдік рыноктың дамуы нәтижесінде қалыптасты. Дүниежүзілік шаруашылық жүйесінің негізгі саласы — өнеркәсіптердің Дүниежүзілік өнеркәсіпте 20 ғасырдың аяғында шамамен 350 миллионға жуық адам жұмыс істеді. Соңғы жүз жыл ішінде өнеркәсіп өндірісі 50 есе өсті, бұл өсімнің 3/4-і 20 ғасырдың 2-жартысына келеді. Пайда болу уақытына қарай өнеркәсіптің барлық салалары, әдетте, 3 топқа бөлінеді. Бірінші топқа “дәстүрлі” салалар: көмір, тау-кен өндірісі, металлургия, темір жол көлігі, кеме жасау, тоқыма өнеркәсібі; екінші топқа жаңа салалар: автомобиль жасау, алюминий қорыту, пластмасса, химиялық талшықтар өндірісі; үшінші топқа ғылыми-зерттеу жұмыстарын қажет ететін “жоғары технология” салалары: микроэлектроника, есептеуіш техника, робот жасау, информатика индустриясы, атом және аэроғарыш өндірісі, органикалық синтез химиясы, микробиология өнеркәсібі жатады. 

1. Қазақстандағы ең ірі әуе компаниясы

1. СКАТ

2. Флэй-Арыстан

3. Бек-Эйр

4. Эйр-Астана

2. Теңіз көлік жолының жиі орналасқан аймағы

1. Тынық

2. Атлант

3. Үнді

4. Солтүстік мұзды

3. Материалдық өндіріске және тұрғындарға қызмет көрсету саласының ірі тобы

1. Кибернетика

2. Инновация

3. Инфрақұрылым

4. Халықаралық сауда

4. Өнеркәсіпте жұмыс жасайтындардың саны

1. 100 млн

2. 150 млн

3. 250 млн

4. 350 млн

Ү бөлім.

ЭКОНОМИКАЛЫҚ ГЕОГРАФИЯ

Дүниежүзілік шаруашылық

Дүниежүзілік шаруашылық жүйесі — дүние жүзі елдері ұлттық шаруашылықтарының жиынтығы. Дүниежүзілік шаруашылық жүйесі сыртқы сауда, капиталды сыртқа шығару, жұмыс күшінің көші-қоны, экономикалық келісімшарттар жасау, халықаралық экономикалық ұйымдарды құру, ғылыми-техникалық ақпарат алмасу сияқты өзара экономикалық байланыстар мен өзара қарым-қатынастардан тұрады. Дүниежүзілік шаруашылық жүйесі, негізінен, 19 ғасырдың аяғы мен 20 ғасырдың басында ірі машиналық индустрияның, көліктің және әлемдік рыноктың дамуы нәтижесінде қалыптасты. Дүниежүзілік шаруашылық жүйесінің негізгі саласы — өнеркәсіптердің Дүниежүзілік өнеркәсіпте 20 ғасырдың аяғында шамамен 350 миллионға жуық адам жұмыс істеді. Соңғы жүз жыл ішінде өнеркәсіп өндірісі 50 есе өсті, бұл өсімнің 3/4-і 20 ғасырдың 2-жартысына келеді. Пайда болу уақытына қарай өнеркәсіптің барлық салалары, әдетте, 3 топқа бөлінеді. Бірінші топқа “дәстүрлі” салалар: көмір, тау-кен өндірісі, металлургия, темір жол көлігі, кеме жасау, тоқыма өнеркәсібі; екінші топқа жаңа салалар: автомобиль жасау, алюминий қорыту, пластмасса, химиялық талшықтар өндірісі; үшінші топқа ғылыми-зерттеу жұмыстарын қажет ететін “жоғары технология” салалары: микроэлектроника, есептеуіш техника, робот жасау, информатика индустриясы, атом және аэроғарыш өндірісі, органикалық синтез химиясы, микробиология өнеркәсібі жатады. 

1. Дүниежүзінде мұнай өндіретін елдер саны

1. 100

2. 80

3. 60

4. 40

2. Өнеркәсіп өндірісінде үлесі төмендеп отырған өнеркәсіп саласы

1. Металлургия

2. машина жасау

3. мұнай-газ

4. тау-кен өндірісі

3. Машина жасау өнімі жан-жақты дамыған аймақ

1. Африка

2. Азия

3. Аустралия

4. Еуропа

4. Елімізде көліктер ішінде соңғы орында тұрған көлік түрі

1. Автомобиль

2. Әуе

3. Құбыр

4. Теңіз

Ү бөлім.

ЭКОНОМИКАЛЫҚ ГЕОГРАФИЯ

Көлік кешені

66 нұсқа

1. «Дружба» құбыр жолының ұзындығы

1. 1000км

2. 2000км

3. 4000км

4. 5000км;

2. Қазақстанда соңғы жылдары автожолдарды салу қарқынды жүргізіліп отырған аймақ

1. Солтүстігі

2. Орталығы

3. Оңтүстігі

4. Шығысы

3. Миссисипи өзені мен Ұлы көлдер орналасқан ел

1. Канада

2. АҚШ

3. Дания

4. Мексика

4. Қазақстанның автомагистарльдарының жалпы ұзындығы

1. 100 мың км

2. 150 мың км

3. 200 мың км

4. 250 мың км

Ү бөлім.

ЭКОНОМИКАЛЫҚ ГЕОГРАФИЯ

Көлік кешені

1. Гибралтар жағалауымен салынған магистраль

1. Ла-Манш

2. Па де-Кале

3. Трансамазонка

4. Транспиреней

2. Машина жасаудың барлық өнімі бар аймақ

1. Батыс Еуропа

2. Латын Америкасы

3. Солтүстік Америка

4. Солтүстік Африка

3. Жүкті жылдам әрі соңғы пунктке дейін жеткізетін көлік түрі

1. Теңіз

2. Теміржол

3. Автомобиль

4. Құбыр

4. Дүниежүзіндегі теңіз арқылы тасымалданатын жүктің Атлант мұхитына тиесілі үлесі

1. 10%

2. 20%

3. 30%

4. 40%

Ү бөлім.

ЭКОНОМИКАЛЫҚ ГЕОГРАФИЯ

Көлік кешені

67 нұсқа

Көлік кешені – экономиканың инфрақұрылымын қалыптастыратын салалардың бірі. Жылқы да көшпенді қалықтың тұрмыс-салтына аса қолайлы көлік болды. Көліктің барлық түрлері республикада өткен ғасырдың 70-80 жылдары неғұрлым серпінді қарқынмен дамыды. 90-жылдары ТМД елдерінде басталған экономикалық құлдырау көліктің барлық түрлерінде тасымал көлемінің жалпы төмендеуіне соқтырды. Тасымал көлемінің тұрақталып, өсуі 1999 жылдың аяғынан басталды. 2000 ж. көліктің барлық түрлері бойынша жүк айналымының үлесі теміржол көлігінде –63%, өзен көлігінде –0,02%, автомобиль көлігінде –12%, әуе көлігінде –0,02%, құбыр желісінде –25%. Су көлігі – көлік жүйесінің ажырамас бөлігі. Ол мұнай мен мұнай өнімдерін, ағаш пен құрылыс материалдарын жаппай тасымалдауға тиімді. Бүгінгі таңда су көлігі Қазақстанда өзен және теңіз көліктеріне бөлінеді. Өзен көлігі кеме қатынайтын өзендерге (Жайық, Ертіс, Сырдария, Есіл, Іле, Қаратал өзендеріне, Балқаш көліне); теңіз көлігі Каспий теңізі алабына қызмет көрсетеді. Темір жол көлігі – республиканың көлік кешеніндегі маңызды қатынас құралы, көлік инфрақұрылымындағы басты буын. Автомобиль көлігі – жүктерді қысқа және орта қашықтыққа жедел жеткізетін тиімді көлік құралы.

1. Сұйық, газтәрізді жүктерді тасымалдау тәсілінің экономикалық тұрғыдан ең тиімді көлік түрі

1. Теңіз

2. Құбыр

3. Әуе

4. Теміржол

2. Трансқазақстан бойындағы станциялар

1. Павлодар, Тараз, Үшарал

2. Шу, Петропавл, Қарағанды

3. Ақтөбе, Қостанай, Қызылорда

4. Ақтау, Атырау, Алматы

3. Ең ұзын құбыр жолдары бар елдер

1. Канада, АҚШ, Ресей

2. Қазақстан, Қытай, Жапония

3. Бразилия, Үндістан, Аргентина

4. Перу, Чили, ОАР

4. Тынық мұхит жағалауында теңіз көлігі дамыған елдер

1. Аустралия, Чили, Перу

2. Қытай, d)Ресей, АҚШ

3. Канада, КХДР, Оңтүстік Корея