ХХ ғасырда геосаясаткерлер мемлекеттің сыртқы
саясатын қалыптастыруда оның географиялық орны, теңіздер мен
мұхиттарға алыс-жақындығы, табиғи климаттық жағдайлары, табиғи
ресурстары жетекші орын алатынын
анықтады.
Геосаясатқа ықпал ететін басты
физикалық-географиялық факторлар 56 –суретте
көрсетілгендей
Әлемдіксаясаттың аса маңызды факторларының
бірі – мемелекеттің экономикалық қуаты. Геосаясаттағы экономикалық
факторлардың маңызын британдық географ Питер Тейлор зерттеген. Оның
пікірінше бірнеше салада жетістікке жеткен елдерғана геосаяси
басымдылыққа ие болады. Бұл ең алдымен экономикалық басымдылықпен
анықталады.
Әлемдік саясаттағы көшбасшылар – экономикасы
дамыған , жаңа технологияларға негізделген өндірісі бар
елдер.
№1 – тапсырма. Қазақстанның
геосаяси басылымдылықтарына талдау жасаңдар. Нәтижелерін төмендегі
үлгі бойынша кестеге
толтырыңдар.
№
|
Елдің географиялық орнының
ерекшеліктері
|
Геосаяси
басымдылықтары
|
1
|
Еуразияның орталығында
орналасуы
|
Транзиттік маңызының
артуы
|
2
|
|
|
Геосаясаттағы әлеуметтік факторларға қоғамдық
құбылыстар мен үдерістерге, адамдар арасындағы қарым-қатынастардың
ықпалын атауға болады.
(58-сурет)
.
Әлеуметтік жағдайдан туындайтын қақтығыстар
негізінен әртүрлі діндер тоғысқан аймақтарда және шағын ұлт
өкілдері құқықтарының бұзылуы жікшілдік пайда болады .(орын
алады.)
Геосаясаттағы деморафиялық факторларға –
елдегі халық саны мен оның сапалық құрамы аса маңызды геосаяси
ресурс (59-сурет)
Геосаясаттағы саяси , әскери факторларға
географиялық, экономикалық, әлеуметтік, тарихи факторлардың кешені
ықпал етеді.
Қазіргі уақытта елдегі биліктің сипаты
маңызды саяси ресурс болып есептеледі. Елдің бейтарап бейбіт саясат
ұстануы әлемдегі және аймақтағы беделі мен көшбасшылыққа ұмтылысы
оның геосаяси жағдайын нығайтады. Елдің саяси ресурстары қатарына
бірнеше факторларды жатқызуға болады.
(60-сурет)
Қазіргі кезед мемлекеттің әскери қуаттылығы
теңіз, әуе, ядролық, ғарыштық, және ақпараттық әлеуетімен
сипатталады. Ядролық мемлекеттер бұл алапат қару түрін саяси
мақсатта, яғни қарсыласын тежеу үшін
пайдаланады.
Геосаясаттағы технологиялық факторларға
технологиялардың әркелкі дамуы геосаяси кеңестікті одан әрі алуан
түрлі етеді. Ғылыми-техникалық жетістіктер ғаламдық байланыстарды
жаңа деңгейге көтереді Технологиялық факторлардың геосаясатқа
ықпалы (61-сурет)
Тапсырма.
-
Қандай табиғи –
физикалық факторлар әлі күнге дейін геосаясатқа ықпал
етеді?
.2.Экономикалық
басымдылық неліктен геосаясатта көшбасшы болуға алып
келеді?
3.Азиядағы дамушы
елдерде халық санының қарқынды өсуі олардың әлемдік саясаттағы
орнына қалай әсер етуі
мүмкін?
4.Саяси және
әскери факторлардың байланысы
қандай?
5. Интернеттің
дамуы геосаясатқа қалай әсер
етеді?
Сабақты
бекіту:
SWOT
талдау
Күшті
жақтарын
Мүмкіндіктерін
Әлсізжақтарын
Қауіп
қатерлері
Үй
тапсырмасы:.
Геосаясаттағы
географиялық факторлардағы өзгерістері жайлы эссе
жазу
|