Гидропоника

ҰЛЫТАУ ОБЛЫСЫНЫҢ БІЛІМ БАСҚАРМАСЫ

ҰЛЫТАУ АУДАНЫ БІЛІМ БӨЛІМІНІҢ

№11ЖАЛПЫ БІЛІМ БЕРЕТІН МЕКТЕБІ КММ

Тақырыбы

«Гидропоника»

авторлық бағдарламасы

(10-11сыныптарға арналған таңдау курсы)

Құрастырған: Тортаева Айгуль Сериковна

биология пәні мұғалімі

Ұлытау ауданы, 2024 жыл

Құрастырушы:

Тортаева Айгуль Сериковна , биология пәнімұғалімі,педагог-зерттеуші Ұлытау ауданы №11ЖББМ КММ

Пікір жазған:

ОрақоваАмангүл Шахарбекқызы

Абай ат.ҚазҰПУ-нің Біліктілікті арттыру және қашықтықтан білім беру орталығының доценті, педагогика ғылымдарының кандидаты,Бельгия Жоғары Мектебінің Гонорар профессоры,Халықаралық Ақпараттандыру Академиясының академигі

Ермекова Гулнара Садвакасова

Қарағанды облысы білім басқармасының «Дарын»мамандандырылған мектеп-лицей интернаты»КММ биология және химия пәні мұғалімі

Бодаухан Тілеухан

№11 жалпы білім беретін мектебінің бастауыш сынып мұғалімі, педагог-зерттеуші.

Аңдатпа

10-11-сыныпқа арналған «Гидропоника» авторлық бағдарламасы білім алуды және оларды жаңасын іздеу және ашу арқылы тікелей практикалық қолдануды көздейтін тұлғаға бағытталған оқыту негізінде құрылған.Бағдарлама оқушылардың бос уақытының әлеуетін пайдалана отырып, олардың сұраныстарын қанағаттандыруға мүмкіндік береді. Бағдарлама оқушылардың биология пәні бойынша қосымша білім алуына, сондай-ақ оқушыларды әртүрлі ғылыми-зерттеу конкурстары мен жобаларына қатысуға, дайындауға бағытталған. Курс оқушылардың одан әрі өзін-өзі анықтаудағы, мамандықты, өмір жолын таңдаудағы, өз елінің білімді азаматы ретінде тұлғаның қалыптасуындағы білім берудің маңызды рөлін түсінуін қалыптастыруға ықпал етеді. Курста бағдарламасында гидропониканың қазіргі жағдайы, пайда болу, даму және даму тарихы қарастырылады,оның дәстүрлі әдістерден артықшылығы туралы айтылады Физиологиялық негіздерді қарастыруға ерекше назар аударылады,гидропоникадағы өсімдіктердің минералды қоректенуі және қоректік заттарды құрастыру принциптері,өсімдіктерді топырақсыз өсіруге арналған ерітінділер түрлерімен танысады.

МАЗМҰНЫ

Кіріспе .....................................................................................................................1-5

Оқу-тақырыптық жоспары.....................................................................................6-9

Бағдарлама мазмұны............................................................................................10-15

Пайдаланылған әдебиет...........................................................................................16

Қорытынды сараптама.............................................................................................17

Әдістемелік Кеңес отырысы хаттамасы................................................................18

Түсінік хат

"Гидропоника " курс бағдарламасы жаратылыстану – математикалық бағытындағы пәндерге қызығушылық танытатын, жаратылыстану-ғылыми цикл пәндері бойынша зерттеу қызметіне қабілеттіліктің жақсы деңгейін көрсететін 10-11 сынып оқушыларына арналған,күнтізбелік-тақырыптық жоспар аптасына 2 сағаттан -68 сағатқа негізделіп жасалған.Бағдарламаның мазмұны топырақсыз өсімдіктерді өсірудің заманауи әдістерін зерттеу және практикалық қолдану үшін қажетті биологияның негізгі бөлімдерін қамтиды.Бағдарламаның мазмұны биология ғылымының жай-күйін және оның ауыл шаруашылығының жаңа жоғары технологияларымен байланысын көрсетеді.

Өзектілігі: Бағдарламаның айрықша ерекшелігі-оның кешенді сипаты.Әлемдегі экологиялық жағдай жыл сайын нашарлауда, сондықтан үлкен қалалардың тұрғындары арасында қосалқы шаруашылыққа және экологиялық таза болатын азық-түлікке деген қызығушылық артып келеді. Қазіргі уақытта адамдар жыл сайын дәстүрлі өсіру әдістерін қолдана отырып, қолайлы ауа райы жағдайында маусымдық көкөніс дақылдарын өсіреді. Бұл тәсіл ең көп еңбекті қажет етеді, өйткені топырақ үнемі өңдеуді, арамшөптермен жиі күресуді, белгілі бір ауылшаруашылық өсімдіктерін өсіру кезінде әртүрлі тыңайтқыштарды, жиі суаруды және т.б. қажет етеді.Ал гидропоника әдісімен көкөніс өсіру көп еңбекті қажет етпейді.Гидропониканың көмегімен егіншілікпен айналыса аласыз. Сондай ақ үй жағдайында да гидропоника көмегімен өсімдіктерді өсіре аласыз.Гидропоника-өсімдіктерді топырақсыз өсіру әдісі, онда олар қоректенуге қажетті барлық заттарды сулы ерітіндіден алады. Курс бағдарламаларының мазмұны тиісті пәндер бойынша мектеп бағдарламасының мазмұнын қайталамайды.

Педагогикалық маңыздылығы:практикалық іс-әрекетке сүйене отырып және аймақтық, соның ішінде экологиялық ерекшеліктерді ескере отырып, биологиялық және экологиялық білімді толықтыруға және тереңдетуге бағытталған әртүрлі жұмыс түрлерінің жиынтығынан тұрады.Сабақтар жоғары сынып оқушыларының психологиялық-педагогикалық ерекшеліктерін ескере отырып құрастырылды, сондықтан оқушылар күрделі ұғымдар мен курсты оңай меңгереді.

Ғылыми дәлелділігі:

«Гидропоника» курсын ұйымдастыру арқылы оқушының даму деңгейі, білімі, қабілеттерінің дамуына жағдайлар жасалып, бәсекеге қабілетті тұлға қалыптасуына мүмкіндіктер туғызылады. Бағдарлама мазмұнында қарастырылған практикалық жұмыстар, зерттеу жұмыстары оқушыны шығармашыл жеке тұлға, зерттеуші ретінде сезінуіне, өзін-өзі анықтауына, өзін-өзі дамытуына мүмкіндік береді. Болашақ мамандықты өз қалаулары бойынша таңдауларына бағыт береді.

Мақсаты:

• тұлғаның таным мен шығармашылыққа деген ынтасын дамыту

• балаларды әлеуметтік маңызды қызметпен қамтуды,олардың өзін-өзі жүзеге асыруы мен әлеуметтік бейімделуін қамтамасыз ету

• көшбасшылық қасиеттерді, әлеуметтік және зерттеу құзыреттерін қалыптастыру.

Міндеттері:

• жаратылыстану циклі пәндері бойынша зерттеу қызметіне қабілетті балаларды анықтау;

• дарынды балаларды оқытуға, олардың қабілеттерін дамытуға және ғылыми-зерттеу қызметіне дайындалуға және түрлі конкурстарға қатысуға жағдай жасау;

• оқушылардың зияткерлік және шығармашылық әлеуетін дамытуға жәрдемдесу.

Іске асыру мерзімдері мен кезеңдері

Бағдарлама 10-11 сынып оқушыларына арналған, оны игеру мерзімі: ағымдағы оқу жылының қыркүйек – тамыз айлары.

Күтілетін нәтижелер:

• Оқушылартеориялық білімдерін практикада ұштастыра отырып зерттеу жұмысымен айналысады;

• Мектепшілік, қалалық, облыстық, республикалық іс-шараларға белсене қатысады;

• Биология пәнінен ғылыми жобаралар мен олимпиадаларға қатысушы оқушылар саны артады,

Нәтижені бағалау құралдары:

Курс барысында оқушыларға шолу әдістері беріліп, зертханалық және тәжірибелік жұмыстар ұйымдастырылады. Әрбір тақырыпты өткеннен соң оқушыларға реферат, қосымша тапсырмалар беріліп,алған материалдарын практика жүзінде іске асырады,курс соңында жоба қорғайды. Бұл оқушылардың өзіндік ізденуіне, шығармашылық қабілетінің артуына, болашақта ғылыми зерттеу жұмыстарын жүргізуге өз септігін тигізеді.

Бағдарламаның әдістемелік қамтамасыз етілуі

1. Балалармен жұмыс формалары

Бағдарламаның барлық бөлімдерінде жұмыс істеу кезінде әртүрлі жұмыс түрлері қолданылады:

- жеке және топтық,

- практикалық және теориялық.

Сабақтың негізгі формалары ретінде:

дәріс сабағы,практикалық сабақ-іскерлік ойын, экскурсия, конференция, Арнайы жабдықты қолданатын практикумдар, интерактивті формаларды қолданатын практикалық сабақ, әңгімелесу, қызықты адамдармен кездесу, жобаларды қорғау, ойын, конференция, дөңгелек үстел, Зертханалық сабақ, бақылау, презентация.Сабақтарды өткізудің нақты нысандарын таңдау зерттелетін мәселелердің мазмұнын, оқушылардың дайындық деңгейін ескере отырып жүзеге асырылады.

2. Оқу-тәрбие процесін ұйымдастырудың негізгі әдістері мен әдістері

- оқушылардың пәнді оқуда жоғары нәтижелерге қол жеткізуге қызығушылығын ескере отырып, авторлық педагогикалық әдістерді қолдану арқылы жаңа білімді игеруді күшейту.

3. Дидактикалық материалдар

- гидро-және аквапоника бойынша демонстрациялық материалдар жиынтығы (Мультимедиялық презентациялар, бейнематериалдар, гербарий материалы және т. б.)

- гидро және аквапоника тақырыбындағы кестелер мен диаграммалар, фотосуреттер, иллюстрациялар, модельдер, суреттер мен кестелер.

4. материалдық-техникалық қамтамасыз ету

Сабақтарды өткізу үшін арнайы жабдықтар, реактивтер, электрондық ресурстар пайдаланылады. Сабақтарды өткізу үшін стандартты компьютерлік және мультипликациялық техника, проектор, интерактивті тақта қолданылады. Жаратылыстану-ғылыми бейіндегі пәндер бойынша сабақтар өткізу үшін микроскоптарды, стереоскопиялық микроскоптарды, препараттық инелерді, пышақтарды, арнайы реактивтер мен зертханалық ыдыстарды, слайд және жабын шыныларды, тамшуырларды, сүзгі қағаздарын, цифрлық зертхана датчиктерін қолдану қажет.

Білім беру нәтижелерінің деңгейін бағалау критерийлері мен көрсеткіштері

Бағдарламаны базалық деңгейде меңгеру тестілеу, ауызша сұрау, сондай-ақ алған білімдерін іс жүзінде қолдана білу қабілетін көрсету нәтижелері бойынша бағаланады.

Бағдарламаны меңгеру нәтижелері баллдар бойынша анықталады:

1. Жоғары – оқушы бағдарламада қарастырылған білім көлемінің 85%-дан астамын игерді, генетикалық зерттеулерді жүргізудің және зертханалық құрал-жабдықтармен жұмыс істеудің барлық негізгі дағдыларын меңгерді.

2. Орташа – 60-тан астам, бірақ білім көлемінің 85%-дан азын игерген, зерттеулерді жүргізу туралы теориялық түсінікке ие, бірақ білімді іс жүзінде қолдана бермейді.

3. Төмен – алған білімінің 60%-дан азын игерген, бірақ оны іс жүзінде қалай дұрыс қолдану керектігін білмейді.

Білім мен біліктерге қойылатын талаптар

Оқушылар білуге тиіс:

● қауіпсіздік техникасы және жұмыс орнын ұйымдастыруға қойылатын талаптар;

● гидропоника әдістерімен мәдени өсімдіктерді өсірудің ең жаңа технологияларының негіздері;

● көкөніс дақылдарының биологиялық ерекшеліктері;

● көкөніс дақылдарына күтім жасау әдістері;

● негізгі тыңайтқыштар және олардың қасиеттері;

● көкөніс дақылдары ауруларының негізгі түрлері, көкөністерді аурулардан қорғау шаралары;

● өлшеу құралдары;

Оқу қорытындысы бойынша білім алушылар:

● заманауи субстраттарды пайдалана отырып, гидропоника және аквапоника әдістерімен экологиялық таза өсімдіктерді өсіріңіз;

● әмбебап индикатор мен құрылғылардың көмегімен қоректік ерітіндінің сапасын анықтаңыз;

● өлшеу құралдарын қолдана білу;

● тұқымдарды себуге дайындаңыз;

● гидропоникалық жолмен өсірілген өсімдіктерді өсіріңіз;

● көкөніс ауруларының негізгі түрлерін анықтаңыз;

● көкөністерді аурулардан қорғау бойынша іс-шаралар өткізу;

● анықтамалық және энциклопедиялық әдебиеттер арқылы, сондай-ақ Интернет желісінде қажетті ақпаратты табыңыз.

Бағдарламаның оқу-тақырыптық жоспары

«Гидропоника» бағдарламасының мазмұны

1-бөлім. Өсімдіктер физиологиясының негіздері

Тақырып 1.1. Өсімдік жасушасының морфологиясы және физиологиясы

Теория. Өсімдік жасушасының химиялық құрамы: аминқышқылдары, ақуыздар, нуклеин қышқылдары; көмірсулар, липидтер; олардың жасушадағы қызметі. Жасуша тірі заттың құрылымдық бірлігі ретінде; жасушаның негізгі құрылымдық элементтері. Мембраналар, олардың құрамы, құрылымы және рөлі.

Тәжірибе. Семинар. Өсімдік жасушасын микроскоппен зерттеу.

Тақырып 1.2. Жасуша осмостық жүйе ретінде

Теория. Өсімдік жасушасы осмостық жүйе ретінде. Жасушаның суды сіңіруінің негізгі заңдылықтары.

Тәжірибе. Семинар. Осмостық қысымды плазмолитикалық әдіспен анықтау (де Фриз бойынша).

Тақырып 1.3. Өсімдіктердің су режимі

Теория. Судың құрылымы, оның биологиялық объектілердегі жағдайы және өсімдік ағзасының өміріндегі маңызы. Өсімдіктің суды сіңіруі. Суару қажеттілігін анықтаудың морфофизиологиялық көрсеткіштері. Транспирацияның биологиялық маңызы, су балансы.

Тәжірибе. Семинар. Ерітінділер концентрациясының өзгеруі бойынша жасушалардың сору күшін анықтау (В.С. Шардаков бойынша).

Тақырып 1.4. Өсімдіктердің минералды қоректенуі

Теория. Өсімдіктердің минералды қоректенуі: макро және микроэлементтер (тамырлар). Макронутриенттер: азот, фосфор, калий, кальций, магний, күкірт. Микроэлементтер: темір, бор, марганец, мыс, мырыш. Олардың өсімдік өміріндегі рөлі. Өсімдіктерді қоректендіруге арналған микро және макроэлементтердің көздері. Топырақтан қоректік заттарды әртүрлі мәдени өсімдіктермен алып тастау және оларды қалай толтыру керек. Өсімдіктерге арналған "аспаздар" (микробтар, саңырауқұлақтар, құрттар). Неліктен өсімдіктер тек еритін заттарды "жейді"; химиялық иондар.Өсімдіктердің жеке микро және макроэлементтермен жеткіліксіз қоректенуінің белгілері

Тәжірибе. "Өсімдіктерді тамақтандыру" оқу фильмін көру.Өзіндік жұмыс

Тақырып 1.5. Өсімдіктердің тынысы

Теория. Тыныс алу процесіне сыртқы және ішкі факторлардың әсері. Өсімдік өнімдерін сақтау кезінде тыныс алуды реттеу мүмкіндіктері. Тыныс алу процестері мен ферментативті жүйелері; митохондриялардың құрылымы, қасиеттері мен функциялары.

Тәжірибе. Өсімдіктердің тыныс алуы туралы оқу фильмін көру.

Өзіндік жұмыс.

Тақырып 1.6. Фотосинтез туралы жалпы түсінік. Фотосинтез экологиясы

Теория. Фотосинтездің мәні мен маңызы. Жапырақтың фотосинтез органы ретіндегі құрылымы. Хлоропластар, олардың құрылымы, функциялары; фотосинтетикалық пигменттер, олардың құрылымы, химиялық және оптикалық қасиеттері; Фотосинтездің физика - химиялық мәні; фотосинтез қарқындылығына ішкі және сыртқы факторлардың әсері; Фотосинтездің өнімділікпен байланысы; агроценоздарды бағалау параметрлері; фотосинтетикалық потенциал, Фотосинтездің тиімділігі.

Тәжірибе. "Фотосинтездің мәні мен маңызы" тесті.

Тақырып 1.7. Өсімдіктердің өсуі және дамуы

Теория. Өсімдіктердің өсуі мен дамуы үшін қажетті жағдайлар. Тірі организмдерді тамақтандыру әдістері: автотрофтар және гетеротрофтар. Жапырақтары мен тамырлары, олардың құрылымы мен қызметі. Бөлек тамақтану. Өсімдіктердің ауамен қоректенуі: көміртегі және оттегі (жапырақтар). Достастық өсімдіктер мен топырақтар. Топырақта қоректік заттар қайдан алынады: сұрақтың тарихы, қоректік заттардың жинақталуындағы микроорганизмдердің рөлі. Топырақ түрлері. Өсімдіктер топырақта өсуге қалай бейімделеді: әртүрлі топырақ жағдайларындағы тамыр жүйесінің құрылымдық ерекшеліктері және олардың өсімдіктің дамуына әсері. Топырақсыз өсімдіктер: өмір сүру үшін қажетті жағдайларды қалай қамтамасыз етуге болады.

Тәжірибе. Микроскоппен тамыр жүйесінің құрылымын зерттеу.

"Өсімдіктердің қоректенуіндегі тамырлардың рөлі"сауалнамасы.

Тақырып 1.8. Өсімдіктердің төзімділік негіздері

Теория. Стресс және оның физиологиялық негіздері; бейімделу және тұрақтылық шекаралары; зақымдану кезінде өсімдік жасушалары мен тіндерінің қасиеттерінің өзгеруі; өсімдіктердің қайтымды және қайтымсыз зақымдануы; бейімделгішӨсімдіктің су тапшылығына әсері; өсімдіктердің құрғақшылыққа төзімділігінің физиологиялық негіздері; әртүрлі экологиялық топтардағы өсімдіктердегі су алмасу ерекшеліктері, метаболизм өсімдіктердің өсуі мен дамуы максималды температураның әсерінен өсімдіктердің бақылау үшін қолданылатын заттарға төзімділігі ауруларға, зиянкестерге және арамшөптерге төзімділік; қыстаудың қолайсыз факторларының барлық кешеніне төзімділік ретінде қыста төзімділік; тұзға төзімділік, газға төзімділік және өсімдіктердің радиоға төзімділігі

Тәжірибе. "Өсімдіктердің төзімділік негіздері" тақырыбындағы Тест.

2 бөлім. Гидропоника

Тақырып 2.1. Гидропониканың негізгі түсініктері мен даму тарихы.

Гидропоника сорттарымен танысу Теория. Гидропониканың практикалық биологияның бағыты ретінде пайда болу тарихы. Неліктен олар гидропоникамен тек ХХІ ғасырда айналыса бастады. Қала-егіншілік және ғарыш. Түрлері, ерекшеліктері, қолдану салалары, перспективалары. Агрегатопоника-өсімдіктерді ылғалдылығы аз және субстрат пен өсімдік тамырларын қоректік ерітіндімен мезгіл-мезгіл ылғалдандыратын түйіршікті қатты субстраттарда өсіру. Химопоника-субстрат ретінде органикалық материалдардың келесі түрлерін қолдануға негізделген әдіс: ыдырау дәрежесі 30% болатын шымтезек, сфагнум мүкі, ағаш қабығы, үгінділер, күріш қабығы, мақта қалдықтары және т.б. Ионитопоника – ион алмасу материалдарында өсімдіктерді өсіру. Аэро-гидропоника (аэропоника) – суды ауа арқылы оттегімен қамтамасыз етуге негізделген әдіс. Ол үшін ауа немесе су сорғылары қолданылады.Гидрокультура (су мәдениеті) – өсімдіктер субстраттың қалың қабатында тамыр жайатын әдіс, ал өсімдіктерді қоректік ерітіндімен қамтамасыз ету жоғарыдан қалыпты суару арқылы жүзеге асырылады. Хайпоника-бұл өсімдіктің өсуіне және генетикалық әлеуетін барынша арттыруға қолайлы жағдай жасауға мүмкіндік беретін заманауи жабдықты қолдануға негізделген әдіс.

Тәжірибе. Гидропоника жүйелерімен танысу үшін Экскурсия. "Гидропоникалық сорттар"тақырыбындағы сауалнама

Тақырып 2.2. Гидропоникалық жүйелер

Теория. Гидропоникалық жүйелер: пассивті, мезгіл-мезгіл су басу, қалқымалы платформаны тамшылатып суару/терең су мәдениеті (DWC). Қоректік қабат техникасы (NFT), терең ағын техникасы (DFT). Тік өсіру. Голландиялық Шелек әдісі. Дүкен және үй қондырғылары. Қондырғылар: "CubePot"; "Аэросад"; "үй микрожасылдары"; "AquaPot"; "Биопоник 3"; "HydroComplex 24". Ерекшеліктері. Мақсаты. Үйде жасалған гидропоникалық қондырғылар. Қажетті материал: пластикалық бөтелкелер/ пластикалық құбырлар; құрылғылар (термометрлер, аэраторлар, жарықтандыру). Гидропоникалық жасушаларды өңдеу және зарарсыздандыру әдістері мен құралдары.

Тәжірибе. Семинар. "Гидропоникалық қондырғылардың құрылғысымен және жұмыс принциптерімен танысу

Тақырып 2.3. Гидропоникалық субстраттар

Теория. Субстрат-топырақты алмастырғыш. Гидропоникалық субстраттардың бөлінуі. Бейорганикалық гидропоникалық субстраттар: минералды жүн, лава жыныстары, пемза, перлит, вермикулит, қиыршық тас, гранит қиыршық тас, құм, кеңейтілген саз, цеолит, гидрогель. Ерекшеліктері мен артықшылықтары. Органикалық гидропоникалық субстраттар: үгінділер, кокос жаңғағы, шымтезек мүгі. Ерекшеліктері мен артықшылықтары. Топырақсыз қоспалар. Су. Ерекшеліктері мен артықшылықтары.

Тәжірибе. Субстраттар жинағын зерттеу. "Әртүрлі субстраттардың қасиеттері" тесті.

Тақырып 2.4. Қоректік ерітінділер

Теория. Гидропоникаға арналған қоректік ерітінділердің түрлері. Гидропоникалық ерітіндіні бақылау. Дайын шешімдер. Өз қолыңызбен ерітінді дайындау. Әр түрлі дақылдарға арналған қоректік ерітінділер. РН 6,5-тен көп немесе аз қажет ететін өсімдіктерге арналған ерітінділер. Қоректік ерітінділерді таңдау ережелері. Кнопа, Хогланд Ерітіндісі. Қоректік ерітінділердегі өсімдіктердің қоректік макронутриенттерінің мазмұны.

Тәжірибе. Семинар өсірілетін қоректік қоспаларды есептеу

Тақырып 2.5. Өсімдіктердің қоректену элементтері

Теория. Гидропоникалық қондырғыларда өсірілген өсімдіктердің қоректік элементтерінің жіктелуі. Өсімдік өміріндегі әрбір элементтің рөлі.

Тәжірибе. Семинар. "Өсімдіктердің негізгі қоректік элементтері" кестесін құру.

Тақырып 2.6. Тыңайтқыштардың сипаттамасы

Теория. Тыңайтқыштардың сипаттамасы. Молярлық масса. NPK тыңайтқыштарды таңбалау. NPK калькуляторы. Hydroponics Kit тыңайтқыштарының мысалында жұмыс істеу. Оксид факторы. Ерігіштік. Ерігіштік кестесі. Органикалық тыңайтқыштар. Бактериялық тыңайтқыштар. Металл хелаттары. Fe-EDDHA

Тәжірибе. Семинар. температураға байланысты ерігіштіктің эксперименттік мәндері".

Тақырып 2.7. Қоректік ерітіндінің параметрлері

Теория. Қоректік ерітіндінің параметрлері және оларды бақылау. Қаттылық (минералдану), рН, электр өткізгіштік. Ерітінділердің буферлігі. Хелаттар және олардың рН деңгейін сақтаудағы рөлі.

Тәжірибе. Семинар. Өсімдіктердің толық қоректік ортадағы өсуін және қоректік заттардың біреуінің (азот, фосфор, калий, кальций) жетіспеушілігімен салыстыру. Өсімдіктің әртүрлі мүшелерінде жетіспеушілік белгілерінің көріністерінің кестесін құру.

Тақырып 2.8. Қоректік ерітіндінің параметрлерін бақылау

Теория. Индикаторлар. Осы көрсеткіштерді анықтауға арналған аспаптар: рН-метр, кондуктометр, ТДС-метр. Аспаптармен жұмыс істеу ережелері.

Тәжірибе. Семинар. Ерітіндінің рН, электр өткізгіштігін анықтау

Тақырып 2.9. Өсіру орны (Гидропоникум)

Теория. Гидропоника әдістерін әртүрлі өсімдік дақылдарын өсірудің негізгі әдістері ретінде қолданатын экономика. Жабық жерде өсіру. Ашық ауада өсіру.

Тәжірибе. "Гидропоникум" фильмін көру. Өзіндік жұмыс.

Тақырып 2.10. Гидропоникаға жарамды өсімдік дақылдары

Теория. Тұқымдар өсімдік тіршілігінің негізі ретінде. Жеміс-көкөніс дақылдары (қызанақ, қияр, баклажан, бұрыш, құлпынай және т.б.). Ащы жапырақты жасыл (ақжелкен, аскөк, салат, насыбайгүл, су кресі және т.б.). Сәндік жапырақты (папоротниктер, аспидистралар, дракаеналар, кордилиндер, Колеус, фикус және т.б.). Гүлді және сәндік (пеларгония, Нарцисс, қызғалдақ, Крокус, раушан және т.б.). Өсімдіктерді таңдау критерийлері. Бағыт бойынша: азық-түлік, көшет, ішкі көгалдандыру. Өсіру ұзақтығы бойынша. Өсіп келе жатқан жағдайларға қатысты: Жарық, өсімдік биіктігі, жоғары ылғалдылыққа төзімділік. Тұқымдарды сақтау ережелері.

Тәжірибе. "Критерийлерге сәйкес өсетін өсімдік тұқымын таңдау" семинары.

Тақырып 2.11. Гидропоникадағы өсімдік проблемалары

Теория. Өсімдік аурулары. Қоректік заттардың жетіспеушілігі және артық болуы. Зиянкестер. Тамырдың көгеруі мен саңырауқұлақтарымен зақымдануы. Тамыр шірігі. Өрмекші кене.

Тәжірибе. Семинар. "Өсімдік аурулары" кестесін құру.

"Жапырақтың зақымдануы" гербарий жасау.

Тақырып 2.12. Қорғаныс құралдары мен қоспалар

Теория. Өсімдіктерді қорғау құралдары. Кремний. Гуматтар. Өсімдік сығындылары. Балдыр сығындылары. Вермикомпост сығындысы. Гормондар. Ауксиндер. Саңырауқұлақтар мен бактериялар. Триходермин. Таблетка көмірқышқыл газы. Ферменттер.

Тәжірибе. Семинар. "Өсімдіктерді қорғау құралдары"кестесін құру.

Тақырып 2.13. Қазақстанда гидропоника жүйесін сәтті жүзеге асырудың мысалдарын зерттеу

Теория. Қазақстандағы Гидропоника, Philips және Sony компаниялары.

Тәжірибе. Фильмдерді көру. Өзіндік жұмыс.

3 бөлім. Аквапоника

Тақырып 3.1. Аквапониканың негізгі түсініктері мен даму тарихы.

Аквапониканың теориялық негіздері

Теория. Аквапоника Ауыл шаруашылығын дамытудың жаңа тұжырымдамасы ретінде. Аквапониканың даму тарихы. Аквапоникалық әдістің мәні мен негіздері. Аквапониканы қолданудың ерекшеліктері, артықшылықтары мен қиындықтары,аквапоника әдісін қолдану ерекшеліктері. Өсімдіктер мен жануарларды өсірудің инновациялық әдістерінің артықшылықтары мен кемшіліктері. Аквамәдениет пен гидропоника жиынтығы ретінде процестің сипаттамасы

Тәжірибе. "Аквапоника дегеніміз

Тақырып 3.2. Аквапоника жүйесінің жұмыс істеуі.

Теория. Аквапонистің 10 өсиеті. Аквапоникалық жүйенің қарапайым жұмыс схемасы. Ағзалардың шығару жүйесінің өнімдері мен заттары. Аквапоникадағы Флора мен фауна. Жабық сумен жабдықтау қондырғыларының жалпы сипаттамалары (UZV). Аквапоника әдістерінің дәстүрлі ауылшаруашылық әдістерімен салыстырғанда артықшылықтары.

Тәжірибе. Аквапон жүйесінің жұмыс схемасын жасау.

Тақырып 3.3. Аквапоника жүйесіне техникалық қызмет көрсету. Параметрлерді бақылау.

Теория. Аквапоника жүйесінің элементтері. Сүзу. Электроника және заманауи технологиялар.

Тәжірибе. Фильмдерді көру. Өзіндік жұмыс.

Тақырып 3.4. Температураның судағы рН-ға әсері аквапоника Теория. Температура режимі. Қышқыл-негіз балансы.

Оттегі балансы.

Тәжірибе. Фильмдерді көру өзіндік жұмыс

Тақырып 3.5. Аквапоника жүйесіндегі өсімдіктердің фотосинтетикалық қабілеті

Теория. Өсімдіктерге арналған субстраттардың сипаттамасы. Өсімдіктерді өсіру үшін перлитті пайдалану. Аквапоникадағы Вермикулит. Кеңейтілген саз. Минералды жүн. Кокос субстраты. Аквапоникаға арналған субстраттарды дайындау. Өсімдіктің жерсіз өсіруге минералды қоректену қажеттілігі. Жерсіз өсімдіктерді өсіруге арналған тыңайтқыш. Аквапоникадағы субстраттардың артықшылықтары мен кемшіліктері.

Тәжірибе. "Аквапоникадағы өсімдіктерге арналған субстраттар мен тыңайтқыштардың сипаттамасы"кестесін құру. Өзіндік жұмыс.

Тақырып 3.6. Жүйедегі флора мен фаунаның өкілдері аквапоника Теория. Аквапоникалық жағдайда өсімдіктерді өсіру. Биология

балықтардың негізгі Кәсіптік түрлері.

Тәжірибе. "Аквапоника мен жағдайға арналған өсімдіктер мен балықтар" кестесін құру. Өзіндік жұмыс.

Тақырып 3.7. Аквапоникадағы негізгі мәселе

Теория. Балық аурулары. Емдеу, алдын алу және химиялық бақылау. Аквамәдениеттегі өлім.

Тәжірибе. Балық аурулары " кестесін құру. Алдын алу және емдеу". Өзіндік жұмыс.

Тақырып 3.8. Қазақстандағы аквапоника жүйесін сәтті жүзеге асырудың мысалдарын зерттеу

Теория. Нақты мысалдарды талдау. Чилидегі смолт лосось өндірісі. Қытайда Турбо өсіру. Даниядағы үлгілі форель фермалары.

Тәжірибе. "Ресейде және шетелде Аквапоника" фильмін көру.Өзіндік жұмыс.

4 бөлім. Гидропоника және аквапоника саласындағы ғылыми-зерттеу қызметінің негіздері

Тақырып 4.1. Жоба бойынша жұмыстың негізгі кезеңдері

Теория. Дайындық. Іздеу. Аналитикалық. Практикалық.

Презентация. Бақылау.

Тәжірибе. Семинар. Жоба бойынша жұмыс жоспарын жасау.

Өзіндік жұмыс.

Тақырып 4.2. Жобаны құру

Теория. Тақырыпты таңдау және оны нақтылау, мәселені анықтау және талдау; жобаның мақсатын қою; жобаның мақсатына жетудің оңтайлы әдісін іздеу (балама шешімдерді талдау), қызмет алгоритмін құру.

Тәжірибе. Семинар. Жобаның паспортын жасау. Өзіндік жұмы

Тақырып 4.3. Параметрлерді бақылау және бекіту

Теория. Жоспарланған технологиялық операцияларды орындау; сапаны ағымдағы бақылау; конструкция мен технологияға өзгерістер енгізу (қажет болған жағдайда) жобаны орындау нәтижелерін талдау; жобаны орындау сапасын бағалау

Тәжірибе. Семинар. Алынған нәтижелер журналын жүргізу.

Өзіндік жұмыс.

Тақырып 4.4. Жобаны қорғауға дайындау

Теория. Презентациялық материалдарды дайындау; жобаны таныстыру; жоба нәтижелерін пайдалану мүмкіндіктерін зерттеу (көрме, жобаларды банкке енгізу, жариялау.

Тәжірибе. Семинар. Тұсаукесерді өткізу стратегиясын әзірлеу.

Өзіндік жұмыс.

Тақырып 4.5. Жобаны қорғау

Теория. Баяндаманы қорғауға дайындау. Сөйлеуге қойылатын талаптар.

Сұрақтарға жауаптар.

Тәжірибе. Жобаны қорғау. Конкурсқа қатысуға дайындық.

Өзіндік жұмыс.

Әдебиеттер тізімі:

1. Домашняягидропоника.Пособиепогидропонике.[Электронныйресурс].–Режимдоступа:http://gidroponika.by/urok-1-chto-takoe-gidroponika/

2. Гидропоника: сайтогидропоникалық өсіруөсімдіктер[Электрондық ресурс]. - Режимқол жеткізу:http:/ / www. ponics. KZ/

3. Рященков.А., ГригорьеваА.Жылы, Өсірубөлме Өсімдіктері гидропон әдісімен.Жас ғалым.2016. №4(7). Б. 62-63.

4. ОсмоловскаяН.Г., КучаеваЛ.Н., ВуВ.З., ПоповаН.Ф. гидропоникалық Технологияөсімдіктерді басқаруөсімдік өнімдерінің сапасыагрофизика.2017.№2.19-29 бет.

5. РындинА.В., Ляв.М., КозловаН.В. Субстраттаргүлді Өсірубасқаларжылыжай Дақылдары.Субтропиктік Сәндік бау-бақша.2018.№65.Б. 16-29.

6. ТрегубоваН.Е. Дәстүрлі Әдіспен Өсіру Әдістерігидропоникалықүй Жағдайында.Жас ғалым. 2017.№33(167).Б. 68-71.

7. Таланов, И. П. Өсімдік Шаруашылығы.Семинар: оқу құралы / и.п.

8. Былова А. М., Шорина Н. И. өсімдіктер экологиясы. – М.: Баспа. Орталығы

"Вентана-Граф", 2001.

9. Алиев Э. А. гидропоникалық жылыжайларда көкөніс өсіру. – Киев: Егін, 1985. – 160 Б.

10. Сальцер Эрнст. Әуесқойларға арналған Гидропоника. - Қол жеткізу режимі: http://www.flowersweb.info/hydroponics/salzer.php

11. Керемет гидропоника: гидрогель шымтезек Сена мүкіндегі егіннің барлық құпиялары. – Виват, 2017

12. Гатаулина г.г., Бугаев п. д., Долгодворов В. Е. Өсімдік шаруашылығы: оқулық./ Ред.г. Гатаулина. - Мәскеу: ИНФРА-М, 2018.

Электрондық ресурстар:

https://gidroponika.com/

http://www.flowersweb.info/hydroponics/hydroponics-1.php

https://elibrary.ru

Сабақ жоспары 1қосымша

Тақырыптық бақылау 2 қосымша

Қарама-қарсы өсіру әдістеріне салыстырмалы талдау жазыңыз: аэропоника және топырақ.

3 қосымша

Қорытынды бақылау сұрақтары

1.Нитрат формуласын таңдаңыз:

А) Na3N; Б) NaNO2; В) NH4Cl; Г) NH4NO3.

2.Азотты тыңайтқышты таңдаңыз:

а) (NH4)2SO4; б) KCl; в) K2SO4; г) Ca3(PO4)2.

3.Өсімдіктер азотты келесі түрде сіңіре алады:

а) бос азот; б) азот оксидтері; в) суда еріген; г) аммоний тұздары.

4. Топырақтағы азоттың қайнар көздері:

а) өсімдіктер мен жануарлардың қалдықтары; б) атмосфералық азот;

в) тыңайтқыштар; г) бәрі дұрыс.

5.Өсімдіктердегі нитраттарды тотықсыздандырудың соңғы өнімі: а) азот;

б) нитриттер; в) аммиак; г) азот оксидтері.

6. Құрамында нитраттардың көп мөлшері бар өсімдіктерде:

а) қою жасыл жапырақтар; б) тегіс, жылтыр жемістер;

в) тұқымдардың айналасындағы бос жерлер;г) бәрі дұрыс.

7. Топырақта артық нитраттардың пайда болуын болдырмау үшін келесілерді орындау қажет:

а) минералды тыңайтқыштарды қолданбаңыз; б) тек органикалық тыңайтқыштарды қолданыңыз;в) тыңайтқыштарды өсімдіктердің әр түріне ұсынылған мөлшерде қолдану; г) тыңайтқыштарды мүлдем қолданбаңыз.

8. Дұрыс таңдалмаған суару режимі өсімдіктердің өсуіне қалай әсер етеді:

А) Тамырдың ыдырауы мүмкін; Б) Өсімдіктердің тамыры кеуіп кетуі мүмкін;

В) Өсімдіктердің өсуіне тек жарықтандыру әсер етеді; Г) Субстраттың шайылу ықтималдығы артады.

9. Стартер губкасы қандай қызмет атқарады, 2 жауапты таңдаңыз:

А) тамырлардың бұралып қалмас үшін төмен қарай өсуіне арналған бағыттаушы; Б) патогендік микрофлорадан стерильділік;В) ылғалды сақтау;

Г) су мен ауаны ұстау.

10. Көкөністер мен жемістердің ластаушы заттарына сипаттама беріңіз және оларды сипаттаңыз.

11. Адам ағзасында нитраттардың көбеюінің себептерін сипаттаңыз.

12. Тұтынылатын тағамдардағы нитраттардың мөлшерін қалай азайтуға болады.

13. Азық-түліктегі нитраттардың жоғарылауының себептері қандай?

14. Құлпынай бұтасының физиологиялық құрылымын сипаттаңыз.

15. Аэропоникалық жүйенің іске қосылу және жұмыс істеу процесін сипаттаңыз.

16. Аэропоникаға қандай өсімдіктер қолайлы.

ӘОЖ373

КБК74.268

Г 10

Құрастырушы автор: Тортаева Айгуль Сериковна биология пәні мұғалімі

Пікір жазған:

Абай ат.ҚазҰПУ-нің Біліктілікті арттыру және қашықтықтан білім беру орталығының доценті, педагогика ғылымдарының кандидаты,

Бельгия Жоғары Мектебінің Гонорар профессоры,

Халықаралық Ақпараттандыру Академиясының академигі-А.Ш.Орақова

Халықаралық ғылым мен білімді қолдау орталығының оқу-әдістемелік кеңес мәжілісінде талқыланып, 2022 ж «26» қазан № 087хаттамасымен

мақұлданған және баспаға ұсынылған.

«Гидропоника»бағд./

Кітап жалпы білім саласы қызметкерлеріне арналған.

ISBN978-601-02-0812-8

Халықаралықбілімменғылымдықолдауорталығы Оқу-әдістемелік кеңес мәжілісінің

2022ж.«26»қазан

№087ХАТТАМАСЫ

Төрайым: Жолтаева НазгульАлихановна Лауазымы ХҒБҚ орталығының директоры Хатшы: Г.С.Мамирова

Лауазымы директор орынбасары, «Эрудит»порталының редакторы

Қатысқандар:ХҒБҚорталығы филиал төрағалары,бөлім әдіскерлері,портал редакторлары.

КҮНТӘРТІБІ:

Тортаева Айгуль Сериковна биология пәні мұғалімі ұсынған

«Гидропоника»атты авторлық бағдарламаны талқылау және баспаға ұсыну.

Күнтәртібіндегіәртүрлімәселелербойынша Тыңдалды:

Авторлық бағдарламаның өзектілігі негізгі жалпы білім берудің мемлекеттік білім стандартының талаптарына және білім беру мекемесінің (орта мектептің) негізгібілім берубағдарламасының талаптарына сәйкес жасалған. Бағдарлама оқушылардың пән бойынша функционалдық сауаттылығын арттырып дамытады және оларды өзбетімен және үздіксіз өзін-өзі жетілдіріп, әрі қарай өзін-өзі тәрбиелеуге және білім берудің басқа салаларында практикада қолдануға дайындайды. Оқу іс -әрекетінде интегративті тәсіл жүзеге асады, соған сәйкес оқушыларды оқыту, тәрбиелеу мен дамытудың күрделі міндеттері сабақта және өзіндік жұмыста орын алады. Тақырып бойынша қойылған мақсаттары міндеттері мен күтілетін нәтижелерімен ұштаса құрастырылған.

ҚАУЛЫЕТТІ:

Тортаева Айгуль Сериковна биология пәні мұғалімі ұсынған

«Гидропоника» атты авторлық бағдарлама бекітілсін және баспаға ұсынылсын.

Тортаева Айгуль Сериковна биология пәні мұғалімі ұсынған

«Гидропоника»атты авторлық бағдарламаға

ПІКІР

Ұсынылып отырған бағдарлама арқылы оқушылар өз бетімен пәнді меңгеруге талпынады, логикалық ой өрісі артады, функционалдық сауаттылығы дамиды. Әдістемелік құралда қамтылған тапсырмалар жинағы арқылы оқушылардың шығармашылық қабілеті мен пәнге деген қызығушылығын арттыруға болатындығы айқын. Тақырып бойынша қойылған мақсаттары міндеттері мен күтілетін нәтижелерімен ұштаса құрастырылған.

Авторлық бағдарламаның өзектілігі негізгі жалпы білім берудің мемлекеттік білім стандартының талаптарына және білім беру мекемесінің (орта мектептің) негізгі білім беру бағдарламасының талаптарына сәйкес жасалған. Оқушылардың пән бойынша функционалдық сауаттылығын арттырыпдамытадыжәнеолардыөзбетіменжәнеүздіксізөзін-өзіжетілдіріп, әрі қарай өзін-өзі тәрбиелеуге және білім берудің басқа салаларында практикада қолдануға дайындайды. Оқу іс-әрекетінде интегративті тәсіл жүзеге асады, соған сәйкес оқушыларды оқыту, тәрбиелеу мен дамытудың күрделі міндеттері сабақта және өзіндік жұмыста орын алады. Оқытудың құзыреттілікке бағдарлануы прагматикалық сипаттағы педагогикалық мәселелерді шешуге мүмкіндік береді, оқушыларды нақты әлемде шебер жұмыс жасауға дайындайды. Бағдарламада оқушылардың пән бойынша білімін тереңдетіп сауаттылық дағдысын қалыптастыруға бағытталған тапсырмалар оқушылардың білім-білік дағдыларын қалыптастырумен қатар өмірге деген көзқарасын өзгертіп, шешуші роль атқарады.

Аталған авторлық бағдарламаның әзірленуі барлық талаптарға сай жасалынған.

Абай ат.ҚазҰПУ-нің Біліктілікті арттыру және қашықтықтан білім беру орталығының доценті, педагогика ғылымдарының кандидаты,

Бельгия Жоғары Мектебінің Гонорар

профессоры,Халықаралық Ақпараттандыру

Академиясының академигі А.Ш.Орақова

Қарағанды облысы білім басқармасының

«Дарын» мамандандырылған мектеп-лицей-интернаты» КММ

биология және химия мұғалімі Ермекова Гульнара Садвакасовнаның

«Гидропоника» курс бағдарламасына

ПІКІРІ

Қазіргі уақытта оқушыларда жаратылыстану-математикалық сауаттылықты қалыптастыру өте маңызды болып отырғаны белгілі.оқушылардың фунционалдық сауаттылығын қалыптастыруға жұмыс жасайды. Жаратылыстану-математика бағыты бойынша оқытылатын сынып білім алушыларының пәнді терең білуіне ықпал етеді.. Бағдарламада оқушылардың пән бойынша білімін тереңдетіп сауаттылық дағдысын қалыптастыруға бағытталған тапсырмалар оқушылардың білім-білік дағдыларын қалыптастырумен қатар өмірге деген көзқарасын өзгертіп, шешуші роль атқарады.Биология пәніне қызығушылық білдіретін оқушылар үшін өте тиімді.Ұсынылып отырған бағдарлама арқылы оқушылар өз бетімен пәнді меңгеруге талпынады, логикалық ой өрісі артады, функционалдық сауаттылығы дамиды.Жұмыс барлық талаптарға сай рәсімделген. Түсініктемесінде бұл жұмыстың жаңашылдығы,өзектілігі, маңыздылығы анықталған.

Қарағанды облысы білім басқармасының «Дарын» ММЛИ» КММ биология және химия мұғалімі Ермекова Гульнара Садвакасовна

Ұлытау ауданы«№11ЖББМ» КММ

Бастауыш сынып мұғалімі,педагог зерттеуші Бодаухан Тілеуханның

«Гидропоника» курс бағдарламасына

ПІКІРІ

10-11-сыныпқа арналған «Гидропоника» авторлық бағдарламасы оқушылардың ақпаратты әртүрлі білім көздерінен ала отырып, сындарлы оқыту әдісінің идеясын жүзеге асыруға негізделіп құрылған бағдарлама.Бағдарлама оқушылардың биология пәні бойынша қосымша білім алуына, сондай-ақ оқушыларды әртүрлі ғылыми-зерттеу конкурстары мен жобаларына қатысуға дайындауға бағытталған.Бағдарламаның мазмұны биология ғылымының жай-күйін және оның ауыл шаруашылығының жаңа жоғары технологияларымен байланысын көрсетеді.Курс мазмұнында қарастырылған практикалық жұмыстар, зерттеу жұмыстары оқушыны шығармашыл жеке тұлға, зерттеуші ретінде сезінуіне, өзін-өзі анықтауына, өзін-өзі дамытуына мүмкіндік береді. Болашақ мамандықты өз қалаулары бойынша таңдауларына бағыт береді.Жұмыс барлық талаптарға сай рәсімделген.Бағдарламасының құрылымы оның өзектілігі, жаңашылдығы, педагогикалық маңыздылығы, мақсат, міндеттері, ерекшеліктері мен күтілетін нәтижелері және оларды тексеру тәсілдері жазылған түсінік хаттан, мазмұны, оқу-тақырыптық жоспар, күнтізбелік-тақырыптық жоспары оқушылардың меңгеру білім, білік, дағды талаптарынан, жоба жазуға ұсынылатын тақырыптардан, мұғалімге және оқушыларға пайдалануға ұсынылатын әдебиеттер тізімінен тұрады

Ұлытау ауданы«№11ЖББМ» КММ

бастауыш сынып мұғалімі,педагог зерттеуші Бодаухан Тілеухан