Ғылыми жоба ескі қарындаштың жаңа өмірі

Қaзaқстaн Республикaсы Оқу –Aғaрту министрлiгi

«Ескі қарындаштың жаңа өмірі»

Секция: көркем еңбек

Орындaғaн:

Жетекшiсi:

2024-2025 оқу жылы

Жоспары:

• Қарындаштың шығу тарихы

• Қарындаштың түрлері

• Қарындаштан жасалған қолөнер бұйымдары

• Қорытынды

Мақсаты : Ескі, қолданылған түрлі-түсті қарындаштарға жаңа өмір сыйлау, фото жиектемелерді немесе кез-келген шығармашылық жұмыстарды безендіру болды.

Бірде , қарындаштан боялған түрлі-түсті қарындаштарды жайып, мен оларды ескі түсті қарындаштарды сақтауға арналған үлкен қорапқа салдым. Мен анамнан неге бұл қажетсіз болып көрінетін қарындаштарды сақтайтынын сұрадым. Сынған қарындаштар, тіпті қарындаштардың өте кішкентай қалдықтары болды. Анам маған өз мерзіміне жеткен әрбір ескі нәрсені қайтадан қолдануға, екінші өмір беруге болады деп жауап берді. Мен бұл туралы ойлана бастадым. Мен ескі түсті қарындаштарды күнделікті өмірде қалай қолдануға болатынын байқадым. Олардан не істеуге болады? Мен интернет беттерін қарап қана қоймай, күнделікті өмірде бізді қоршап тұрған нәрселерді де бақылап отырдым. Осы уақытта менің қорапшамда қарындаштар жиналды. Ескі қарындаштар менің сынып жетекшімнен де табылды. Сынып жетекшіммен бірге жобамды бастадым.

Қарындаш — жазғыш материалдан жасалған (көмір, графит, кептірілген бояу және т.б), жазуда, сурет салуда, сызуда, құрылыстық және өндірістік жұмыстарда қолданылатын, шыбық (стержень) түріндегі құрал. Қарындаштың түсіне және қаттылық қасиетіне байланысты көп түрлері бар, сонымен қоса грифельді ауыстыруға болатын, көп рет қолданылатын механикалық қарындаштар да кездеседі.

Қарындаш жасалу барысында 83 теxнологиялық операциядан өтеді, оны дайындау үшін 107 түрлі шикізат пен материал қолданылады, ал жалпы өндіріс циклы 11 күнді құрайды. Қарындаштың өзі қарапайым болғанымен, оны өндіру мұқият жоспарлау мен бақылауды қажет ететін аса күрделі процесс болып табылады.

Қарындашты өндіру үшін фабрикаға арнайы өңделген және буып-түйілген жөке ағашының тақтайшалары әкелінеді. Бірақ, іске қоспас бұрын қарындаштың жазатын өзегін дайындау қажет. 

Жалпы, өзектер саз балшық пен графиттің қоспасынан дайындалады. Қажет қоспаны дайындау үшін қарындаштың өзегі жасалатын цеxта түрлі теxнологиялар, белгілі бір мақсатта, кезек-кезегімен қолданылады. 

- Ең алғашқы теxнологиялық құрылғыда саз балшық үгітіледі. Үгітілген балшық конвейермен келесі өндіріс учаскесіне өтеді.

Ол жерде арнайы диірмендер орнатылған. Олардың көмегімен балшық одан әрі ұсақталып, сумен араластырылады.

- Енді балшық пен графиттің қоспасын әзірлейтін құрылғылардың кезегі, мұнда болашақ өзекке қажетті қоспа түрлі араласпа/қоспақтардан тазартылып, одан арғы өңдеуге жіберіледі. Айта кететін жайт, грифельдерді (яғни, қарындаш өзектерін) дайындауда тек табиғи заттар пайдаланылады, сондықтан өндірісті экологиялық таза деп есептеуге болады.

- Қоспаны тығыздау құрылғысы. Өндірістің бұл учаскесінде жете дайындалған және араластырылған масса (қоспа) арнайы тесіктері бар штамп арқылы қысып шығарылады. Осылайша, өзектердің өзі алынады. Алайда, олар қарындаш ішіне салыну үшін әлі де бірнеше теxнологиялық операция жүргізілу қажет.

- Жазатын өзектердің дайындамаларын арнайы ыдысқа салып, шкафта 16 сағат ішінде кептіреді.

- Содан кейін өзектерді қолмен мұқият іріктейді.

- Іріктеуден кейін өзектер арнайы шкафта қатты қыздырудан өтеді (800-1200 градус Цельсия). Таңдалған температура өзектің қаттылық қасиетіне тікелей әсер етеді.

- Қыздырудан кейін өзектерге ерекше қысым мен температура әсерімен май толтырылады. Бұл өзектерге белгілі бір жазбалық қасиеттерді беру үшін жасалады: сызу қарқыны (интенсивтілігі), сырғу жеңілдігі, ұшталу сапасы, өшіргішпен өшірілу жеңілдігі. Қаттылықтың қажетті дәрежесін алу үшін түрлі майлар қолданылуы мүмкін: саломас, кондитерлік май немесе тіпті бал балауызы, пальма ағашының балауызы.

- Осыдан кейін өзектер құрастыру учаскесіне келіп түседі. Бұл жерде арнайы станоктарда қарындашқа қажетті тақтайшалар дайындалады. Тақтайшаларда өзекті орналастыруға қажетті жырашықтар кесіледі.

- Басқа станокта өзектер алдын ала дайындалған тақтайшалар үстіне қойылады.

- Енді тақтайшалардың жарты бөліктері желімен жабыстырылып, кебу үшін қысым астында қалдырылады.

- Кептірілген дайындамалар арнайы фрезалармен (кесетін аспаптармен) жеке қарындаштарға кесіледі. Қарындаштар өңдеудің бірнеше циклынан өтіп барып, бірте-бірте кесіледі.

Осылайша, боялмаған, бірақ дайын қарындаштар алынады.

Әрі бұл сатыда қарындаштың пішіні де белгілі болады (кесуші фрезаның типіне байланысты).

- Ары қарай қарындаштар боялуға жіберіледі. Бояу үшін зауыттың өзінде дайындалған эмальдар қолданылады.

Бұл эмальдар адам үшін қауіпсіз компоненттерден жасалады

- Бояу сатысынан кейін қарындаштарды партияларға жіктейді.

- Ары қарай арнайы станокта қорытынды меxаникалық операция жүргізіледі. Ол - қарындаштардың шетжақтарын өңдеу операциясы.

- Әрлеу/өңдеу теxнологиялық бөлімінде арнайы штамптың көмегімен әрбір қарындашты маркалау/таңбалау жүзеге асырылады.

- Қажет болса, қарындаштарды арнайы станокпен ұштайды.

- Ең соңында, қарындаштар қолмен іріктеледі және буып-түйіледі.

Күнделікті өмірде және жұмыста әрқайсымызға белгілі бір дәрежеде қарындаш қажет. Суретші, инженер, технолог, дизайнер және сызбашы сияқты мамандық иелері үшін қарындаштың қаттылығы сияқты құндылық маңызды.

Қарындаш қаттылығы

13 ғасырда күмістен немесе қорғасыннан жасалған қарындаштардың алғашқы прототиптері пайда болды. Олардың жазғанын, сызғанын өшіру мүмкін емес еді. 14 ғасырда олар «итальяндық қарындаш» деп аталатын қара балшықтан жасалған таяқшаны пайдалана бастады.

16 ғасырда Англияның Камберленд қаласында шопандар қорғасынға өте ұқсайтын материалдың кеніне байқаусызда түсіп қалады. Одан оқ пен снаряд алу мүмкін болмады, бірақ олар қойларды суретке түсіріп, таңбалауда тамаша болды. Олар графиттен ұшы үшкірленген, жазуға жарамсыз және өте лас таяқшалар жасай бастады.

Біраз уақыттан кейін бірісуретшілер ағашқа бекітілген графит таяқшаларымен сурет салу әлдеқайда ыңғайлы екенін байқады. Қарапайым шифер қарындаштары осылайша денеге ие болды. Әрине, ол кезде қарындаштың қаттылығы туралы ешкім ойламаған.

Заманауи қарындаштар

Бүгінгі таңда қарындаштардың бізге белгілі түрін 18 ғасырдың аяғында француз ғалымы Николас Жак Конте ойлап тапқан. XIX ғасырдың аяғы мен ХХ ғасырдың басында. қарындаштардың дизайнына бірнеше маңызды өзгерістер енгізілді.

Сонымен, граф Лотар фон Фаберкасл қарындаш корпусының пішінін дөңгелектен алтыбұрышқа өзгертті. Бұл әртүрлі көлбеу жазу беттерінен қарындаштың жылжып кетуін азайтуға көмектесті.

Ал американдық өнертапқыш Алонсо Таунсенд Кросса тұтынылатын материалдың мөлшерін азайтуды ойлап, металл корпусы бар қарындаш пен қалаған ұзындыққа дейін созылатын графит таяқшасын жасады.

Қаттылық неге сонша маңызды?

Бір нәрсені кем дегенде екі рет сызған немесе сызған кез келген адам қарындаштар түс қанықтығы мен қалыңдығы бойынша ерекшеленетін штрихтар мен сызықтарды қалдыруы мүмкін екенін айтады. Мұндай сипаттамалар инженерлік мамандықтар үшін маңызды, өйткені алдымен кез келген сызба қатты қарындаштармен, мысалы T2, ал соңғы кезеңде - сызықтардың анықтығын арттыру үшін M-2M деп белгіленген жұмсақ қарындаштармен жасалады.

Қарындаштардың қаттылығы

Қарындаштың қаттылығы суретшілер үшін, кәсіпқойлар үшін де, әуесқойлар үшін де маңызды емес. Жұмсақ қорғасын қарындаштар эскиздер мен сызбаларды жасау үшін қолданылады, жәнеөнімнің соңғы жұмысы берік.

Барлық қарындаштарды екі үлкен топқа бөлуге болады: қарапайым және түрлі-түсті.

Қарапайым қарындаштың мұндай атауы бар, себебі ол құрылымдық жағынан өте қарапайым және ол ең қарапайым графит қорғасынмен, ешқандай қоспасыз жазады. Қарындаштардың барлық басқа түрлері күрделі құрылымға және әртүрлі бояғыштарды міндетті түрде енгізуге ие.

Түрлі-түсті қарындаштардың бірнеше түрі бар, ең көп таралғандары:

• тұрақты түс, ол бір жақты да, екі жақты да болуы мүмкін;

• балауыз;

• көмір;

• акварель;

• пастел.

Қарапайым графит қарындаштарының құрамы

Жоғарыда айтылғандай, графит сымдары қарапайым қарындаштарға орнатылады. Қарындаш қорғасынының қаттылығы сияқты көрсеткіш олардың классификациясының негізі болып табылады.

• қарындаш қаттылығын белгілеу

Әртүрлі елдер қарындаштардың қаттылығын көрсететін әртүрлі белгілерді қабылдады, олардың ішінде ең көп таралғандары еуропалық, ресейлік және американдық.

Қара қорғасынның ресейлік және еуропалық таңбалары, кәдімгі қарындаштар деп те аталады, американдықтардан әріп пен сан белгісінің болуымен ерекшеленеді.

Орыс таңбалау жүйесінде қарындаштың қаттылығын көрсету үшін мыналар қабылданған: Т - қатты, М - жұмсақ, ТМ - орташа. Жұмсақтық немесе қаттылық дәрежесін нақтылау үшін алфавиттік мәндердің жанына сандық мәндер енгізіледі.

БЕуропа елдерінде қарапайым қарындаштардың қаттылығын қаттылықты сипаттайтын сөздерден алынған әріптер де көрсетеді. Сонымен, жұмсақ қарындаштар үшін «B» әрпі қаралық (қаралылық) сөзінен, ал қатты қарындаштар үшін «H» әрпі ағылшын тіліндегі қаттылықтан (қаттылық) қолданылады. Бұған қоса, ағылшын тіліндегі жұқа нүктеден (жұқалық) келетін және қарындаштың орташа түрін көрсететін F белгісі де бар. Бұл әлемдік стандарт болып саналатын және ең кең таралған әріптік қаттылықты таңбалаудың еуропалық жүйесі.

Ал қарындаштардың қаттылығын анықтайтын американдық жүйеде белгілеу тек сандармен жүзеге асырылады. Мұнда 1 жұмсақ, 2 орташа және 3 қатты. Қарындашта ешқандай белгі көрсетілмесе, әдепкі бойынша ол қатты жұмсақ (TM, HB) түріне жатады.

Қаттылықты не анықтайды?

Қарындаштың қаттылығы

Бүгінгі күні каолин (ақ саз) және графит графит қарындаш сымдарын жасау үшін қолданылады. Қарындаштың қаттылығы өндірістің бастапқы кезеңдерінде араласқан осы заттардың пропорцияларына байланысты. Неғұрлым ақ каолин сазы төселсе, қарындаш соғұрлым қатты болады. Егер графит мөлшері ұлғайса, онда қорғасын жұмсақ болады.

Барлық қажетті компоненттерді араластырғаннан кейін алынған қоспа экструдерге беріледі. Онда берілген өлшемдегі өзектер пайда болады. Содан кейін графит шыбықтар температурасы 10 0000С дейін жететін арнайы пеште күйдіріледі. Күйдіруден кейін штангалар беткі қорғаныс қабатын жасайтын арнайы май ерітіндісіне батырылады.фильм.

Неліктен қарындаштардың қалдықтарын ағаш моншақтарға айналдырмасқа және олардан талғампаз әшекейлер жасамасқа? Алқа, брошь, білезік немесе сырға киініп, мектепке барып, шығармашылық кешке жиналуы мүмкін.

Сіз вазаны безендіре аласыз немесе фотосуреттерге арналған жақтауды безендіре аласыз. Мен фотосуреттерге немесе шығармашылық жұмыстарға арналған жақтауды таңдадым. Мен жақтаудың дизайнын өзім жасадым. Бұл маған әдемі, ерекше және қиын емес сияқты көрінді.

Ескі қарындаштарды қайта пайдалану саласында әлі де көптеген мүмкіндіктер бар. Болашақта біз жаңа технологиялар мен инновациялық идеяларды көре аламыз.

Ескі қарындаштарды қайта пайдалану идеясы басқа өнімдерге де таралуы мүмкін. Бұл қоғамның тұтыну әдеттерін өзгертіп, циркулярлық экономикаға көшуге көмектеседі. Болашақта әр зат, соның ішінде қарапайым қарындаш та, өзінің "екінші өмірін" табады.

Нәтижелер көрсеткендей, 98% -ы ескі қарындаштарды тастамайды, оқушылардың 50% -ы ескі түрлі-түсті қарындаштарды қолдана алады және 99% -ы ескі қарындаштардың жаңа өмірі: фото жиектемелерді безендіру-

тақырыбына қызығушылық танытады. Сондықтан менің тақырыбымның практикалық қорытындысы бар.

Пайдаланылағн әдебиеттер

1. «Ол кім? Бұл не?» энцоклопедиясы

2. Интернет ресурстар

3. Көркем еңбек оқулығы, 2 сынып