ғылыми жоба: Субұрқақ . Субұрқақтың жұмыс істеу принципі 7 сыныпқа арналған

Мазмұны 

Кіріспе.....................................................................................................1

1. Негізгі бөлім..............................................................................................3

1.1. Субұрқақтардың пайда балу табиғаты.................................................

1.2.Алғашқы субұрқақтар................................................................ ............4

1.3 Қазіргі заманғы субұрқақтар .................................................................5

2. Зерттеу бөлімі.............................................................................................

2.1. Фонтандарды қолдану мақсатымен және түрлері .............................6

2.2.Су ағынының биіктігі су деңгейіне және резервуардың орналасуына тәуелділігі........ ..............................................................................................7

Қорытынды..................................................................................................8

Пайдаланылған әдебиеттер ....................................................................................................9

Кіріспе

Өзектілігі: сиқырлы теңіз, тыныш таулы көл, ағын - мұның бәрі көптеген адамдардың сүйікті демалыс орындары. Сарқырамалар, фонтандар, ағын суларды тамашалау арқылы жүйкең тынышанады . Өкінішке орай, біз өзенге немесе таулы бөктерлеріне жие бара алмаймыз, сондықтан табиғатпен байланыс орнатудың кез-келген мүмкіндігі өте маңызды.

Маған «қатынас ыдыстар» тақырыбын оқып отырып , бір ой келді, мен оны өз қолыммен субұрқақ жасау арқылы шындыққа айналдыруды шештім. Фонтандардың пайда болуымен мен құрылуы туралы әңгіме Ежелгі Грецияда басталып, күні бүгінге дейін жалғасуда. Фонтандар - бұл біздің өмірімізде жиі кездесетін нәрсе, субұрқақтар арқылы алаңдарды, көшелерді, саябақтарды, ішкі және сыртқы кеңістікті безендіреді. Менің ғылыми жобамның тақырыбы - «Субұрқақ және оның жұмыс істеу принципі». Жобаны жүзеге асыру кезінде біз үшін жасалған модельді жас физиктерге субұрқақтың жұмысын көрсету үшін пайдалануға болады.

Мақсаты: қатынас ыдыстарындағы заңдылықты қолданана отырып субұрқақ моделін жасау және зерттеу.

Тапсырмалар:

Субұрқақтар тарихын зерттеу

Субұрқақты мақсаты мен түрлерін ескеру

субұрқақтың жұмыс істеу принципін физикалық теория тұрғысынан түсіндіру;

өз қолымызбен субұрқақ жасау;

ағын биіктігінің су деңгейіне және ыдыстың орналасуына тәуелділігін зерттеу.

Зерттеу нысаны: субұрқақтар.

Гипотеза: су ағынының биіктігі су бағанының деңгейіне және резервуардың орналасуына байланысты болуы.

Зерттеу әдістері: тақырып бойынша ақпарат жинау, жүйелеу, ақпараттық ресурстарды талдау, практикалық жұмыс (биіктіктің су қоймасының жағдайына тәуелділігін зерттеу).

1 тарау. Теориялық бөлім.

1. Субұрқақтардың пайда болу тарихы

Су бұрқақ (латынша fontana «бұлақ», «бастау», «көз», «қайнар» деген мағынада) - табиғи немесе жасанды жолмен шығарылған судың атқылау құбылысы. Яғни, субұрқақ табиғатта да кездеседі. Олар гейзерлер, жер астынан атқылап жататын бұлақтар. Оның себебі су жер бетіне қысыммен шығады. Алғашқы субұрқақтар да сондай болған. Адамдар табиғи қайнарды тастармен барынша әдемілеп қойған. Кейіннен жасанды субұрқақтар жасау қолға алынған. Алғаш субұрқақты көне Рим сәулетшілері ойлап тапқан. Олар қысыммен су берілетін құбырлар жасап, су ағынын күйдірілген қыш немесе бетоннан жасалған құбырлармен ағызған . Субұрқақтарды сәндік үшін пайдаланған. Оларды аулаларда, сарайларда орналастырған . Адамзаттың бүкіл дерлік тарихы субұрқақтармен байланысты. Алғашқыда субұрқақтарды басқа мақсаттарда пайдаланған. Мысалы, Месопотамия халқы бақша фонтандарын жабдықтап, оларды суару жүйесі ретінде пайдаланды. Ежелгі Египеттің тостағандары мен субұрқақтары ерекше танымал болды. Мысырлықтар субұрқақтарға практикалық және сәндік мән берді. Ежелгі Парсыларда б.э.д Iv мың жыл бұрын бақша субұрқақтары өте танымал болды. Парсы бақшалары - жердегі жұмақ сияқты, теңдесі жоқ парсы кілемдері 4 тіршілік иесін - суды, өсімдіктерді, гүлдер мен музыканы өз қолөнерлерінде бейнелеген

Тарихи тұрғыдан парсы бақтары мен субұрқақтары еуропалық сәулет өнеріне айтарлықтай әсер етуді мақсат еткен. Шығыс жорықтарына қатысқан Рим жауынгерлері, шамасы, парсы бақтары мен фонтандарының орналасуын соншалықты жарқын етіп суреттегені соншалық, Ежелгі Римде оларға ұқсастық тез пайда болды. Римдіктер өздерінің кемелдіктерін жетілдіруде жақсы жұмыс жасады. Құбырлар күйдірілген саз балшықтан жасалған, субұрқақтар шыныаяқтарының ішіне плиткалар төселген, ағындар атқылап, биікке шапшып қана қоймай, экзотикалық жануарлардың немесе фантастикалық балықтардың кескіндеуге тырысқан. Айтпақшы, бұл құрылғыны фонтан сорғысына бірінші болып қолданған римдіктер болды.

Қытай мен Жапонияның субұрқақтары өзіндік ерекшелігімен ерекшеленді. Жапондардың ең танымал бағы - Киото - оны құруға будда монахтары қатысты. Бұл бақтың әр элементі ерекше мәнге ие және келушілерде белгілі бір көңіл-күй мен көтеріңкі күй тудырады. Еуропадағы субұрқақтар мен бақтардың ландшафты-сәулеттік негізі парсы бақтары болды. Сорғылар пайда болған соң табиғи бұлақтардың орынын басты , ал жер асты бұлақтарының орнына Рим төбелерінде субұрқақтары қосыла бастады. Вилья Ланте - итальяндық сәулеттің жаңа тенденциялары бүкіл Еуропаға таралды. Пейзаж және саябақ өнерінің ең үлкені Францияда 17 ғасырда жүзеге асырылды, оның тәжі Версаль болды - тұрақты саябақтардың патшасы, ол бүкіл әлемде осындай сарай мен саябақ ансамбльдерін құруға негіз болды. Бұл I Петрді Петрхоф идеясына шабыттандырған Версаль субұрқақтары болды.Қайта өрлеу дәуірінде Еуропадағы субұрқақтар өздерінің сәулеттік ансамбльдерін безендірді. Римдік стиль басым болды. Франция сәулет өнерінде және, атап айтқанда, тұрақты фонтандар жүйесімен тұрақты саябақтарды құру өнерінде (яғни, симметриялы, геометриялық тұрғыдан дұрыс жоспарлары бар) шынайы үрдістерге айналды. Классикалық үлгі - 17 ғасырдағы Версаль. Версаль субұрқақтары қаламен бір уақытта салынған. Олар сол кездегі ғылыми жетістіктерді ескере отырып салынған, сонымен бірге орындалу талғампаздығын қамтамасыз еткен.

1.2 Алғашқы субұрқақтар

Римдегі ең танымал субұрқақ - Треви фонтаны. Ол Мәсіх туылғанға дейін салынған Aqua Virgo су арнасын аяқтайды. Фонтандық композицияның орталық фигурасы - ежелгі римдіктер арасындағы теңіз құдайы Нептун. Ол теңіз аттары пайдаланған раковина тәрізді күймені басқарады.

Италияда салынған субұрқақтар ежелгі болғандықтан да бүкіл әлемге әйгілі. Мысалы, Вилья д'Эсте қаласында орналасқан Айдаһар фонтаны 1572 жылы салынған. Тиволидің саябақтары мен субұрқақтары дүние жүзіндегі көптеген субұрқақтардың ата-бабасы болып табылады, бірақ олар әлі күнге дейін планетадағы ең сұлулардың бірі болып қала береді.

Санкт-Петербургтің субұрқақтары туралы шексіз сөйлеуге болады, оларсыз қаланы елестету қиын. Үлкен Каскад 64 фонтан, 255 мүсін, барельеф, маскарон және басқа сәндік сәулеттік бөлшектерден тұрады. фонтан құрылымы әлемдегі ең үлкен құрылымдардың бірі.

Биік Женева фонтаны тез арада қаланың символына айналды. Оның биіктігі 140 метр, ал суды ағызу жылдамдығы 200 км / сағ. Бастапқыда субұрқақ Рона өзенінің бойында жоғары орналасқан және онша танымал емес еді, бірақ қала басшылығы оны қала орталығына жақындатып, одан туристік көрнекілік жасағанда бірден Женеваны бұл фонтансыз елестету мүмкін емес.

1.3 Қазіргі заманғы субұрқақтар

1."Әрі әнші, әрі биші субұрқақ"

Әлемдегі ең үлкен әрі ең әдемі субұрқақ Дубайда орналасқан. Субұрқақ бір мезгілде би билеп, ән айтады. Осы ғажайып туынды іске қосылған сәттен бастап, ол миллиондаған туристер мен қала тұрғындарының көзайымына айналды. Субұрқақ адам сенгісіз әдеміліктегі пішіндер мен мүсіндерді жасай отырып, суды 150 метр биіктікке көтереді. 6600 түсті индикатордың және түрлі-түсті 50 прожектордың көмегімен мыңдаған нұсқалы көріністерді көрермен назарына ұсынады. Субұрқақ өз билерін классикалық әуендермен қоса, заманауи әуендерге сай орындай береді. Осы бір әлемдегі ең үлкен ғана емес, ең қымбат субұрқақтың құрылысына 210 миллион доллар жұмсалған.

2. Барселонадағы "Сиқырлы субұрқақ"

Барселонадағы атақты «Cиқырлы  субұрқақ» -  каталондық инженер Карлос Буигастың тамаша туындысы. Бір қарағанда, «Cиқырлы фонтан» шынымен билеп тұрғандай әсер қалдырады. Онымен қоса, көрсетілімде ешбір «қимыл», ешбір түс, ешбір пішін қайталанбайды. Осыдан біршама уақыт бұрын, субұрқақ қолма-қол басқарылатын: белгілі бір органды басқарып отырғандай бір адам әуенді, жарықты басқарып отыратын болған. Қазіргі таңда барлық міндет толықтай автоматтандырылған.

3.Лас-Вегастағы "Ғажайып әнші"

Тағы бір ерекше әрі үлкен «ән салатын» субұрқақты Лас-Вегасқа жолыңыз түсе қалған жағдайда тамашалуға болады. Ол бесжұлдызды «Bellagio» қонақ үйін жағалай ағатын 400 метрлік жасанды өзенде орналасқан. Субұрқақ 80 метр биіктікке көтерілетін 1175 су сорғалағыштан, 4500 шамнан және Павароттидің, Андреа Бочеллидің, Фрэнк Синатрдың әндері естілетін көптеген динамиктерден тұрады. Лас-Вегастағы «Ғажайып әншінің» құрылысына 40 миллионнан астам қаржы жұмсалған.

4.Жапондықтар ойлап тапқан мына бір принтер-субұрқақ та талай адамның таңдайын қақтырды. Жапонияның Осака қаласына баруды шешкендер, әрине, Оңтүстік қақпасының ғимаратына баруды қалайды, мұнда қаланың ерекше белгісі - графикалық фонтан бар. Оны көруге болады және жолаушылар жолда жүреді, себебі бұл сағаттар жергілікті темір жол станциясының жанында орналасқан. Дизайн өте қарапайым көрінеді, бірақ ол жұмыс істей бастағаннан кейін таңданып, таңдандырады. Осакадағы субұрқақ жоғары технологияларды қолдана отырып жасалған. Минутты су ағындары дәл есептелген аралығымен босатылады. Судың бұл тамшылары Жарықдиодты пайдаланып жарықтандырылады. Арнайы цифрлық дисплейде кез-келген сурет қалыптасады, ол содан кейін судың «қабырғасына» арналған. Композиция үнемі өзгеріп отырады. Электронды сағаттар болуы мүмкін, жарқыраған үлгілер немесе жазбалар қозғалады.

1.4. Фонтандарды қолдану мақсаты және түрлері

Ыстық ауа райында субұрқақ ауаны сергітеді және оң психологиялық әсер етеді, ол ауаны шаңнан тазартады, тыныс алуды жеңілдетеді.Сыртқы шуылдан қорғайды, өйткені көпіршікті судың дыбыстары тітіркендіргіш бөгде дыбыстарды жағымды түрде басады. Субұрқақ ауаны сапалы ылғалдандыруға қабілетті, бұл денсаулыққа жақсы әсер етеді.Әрине, субұрқақ - бұл ойын-сауық: субұрқақ шығармаларының өзгеруі адамның көңілін көтеруі мүмкін (әсіресе түрлі-түсті және музыкалық су шоуларымен). Субұрқақтар балалар үшін де, ересектер үшін де өте көңілді. Сонымен, фонтандар ландшафтық немесе сәулеттік дизайнның бөлігі бола отырып, назар аудару құралы ретінде қызмет етеді.

Субұрқақтардың бірнеше түрі бар:

Табиғи (табиғи түрде қалыптасқан субұрқақтар, гейзерлер деп аталады).

Техногендік (жылу электр станцияларында оны салқындату үшін көптеген ыстық су бұрқақтарының батареялары қолданылады)

Жасанды (ағынды мұнай ұңғысы).

Сәндік (белгілі бір гидротехникалық құрылым, әдетте, сәндік функцияны орындайды).

Сондай-ақ, қаламызда Есімхан алаңында гүлді субұрқақтар және қөше бойларында көптеген субұрқақтар бар,күні кеше қаламызда бой көтерген керуен сарай базарында кереметтей көңіл күй сыйлайтын субұрқақ жұмыс істеуде.

2 тарау. Тәжірибелік бөлім

2.1 Субұрқақты бассейннің орналасуына қатысты ағын биіктігінің резервуардағы су деңгейіне тәуелділігі мәселені зерттеу және анықтау

Субұрқақ жасау арқылы келесі мәселелердің шешімін таба аламыз: модельдің дизайны қандай болуы керек, қандай материалдан жасалуы керек және субұрқақты жинау үшін қандай құралдармен жұмыс істеу керек, субұрқаққа қандай көрініс беру керек, фонтан моделін безендіруге қандай дизайнерлік шешім қолдану керек.

Болжам Субұрқақ жасау үшін қатынас ыдыстардағы біртекті сұйықтардың бір деңгейде орналасатындығына көз жеткізу,яғни әртүрлі сұйықтардың орналасу биіктерінің қатынасы сұйықтардың тегіне кері пропорционал екендігене көз жеткізу

Шағын субұрқақтарды жасау әдістері

Қарапайым әдіс

Біз жасай алатын қарапайым субұрқақ Герон фонтаны деп аталады.

Субұрқақ жасау үшін қажетті құрал жабдықтар:

Пластилин, (Сіз ыстық желіммен алмастыра аласыз) коктейльге арналған түтіктер,көлемі 2 литр немесе одан көп 2 бөтелке,бояғыштар

Су құйылған сұйықтыққа арналған ыдыс, субұрқақ тұратын кеңістік-бассейн, ванна немесе науа

Жасау тәсілі: ағынды субұрқақтың жұмыс істеу принципі: субұрқақтың құрылысы физикадан бізге белгілі қатынас ыдыстардың жұмыс істеу принципіне негізделген. Су фонтан бассейнінің үстінде орналасқан контейнерге жиналады. Бұл жағдайда субұрқақтың шығысындағы судың қысымы H1 су биіктігінің айырмашылығына тең болады. Тиісінше, осы биіктіктердің айырмашылығы неғұрлым көп болса, фонтан ағыны соғұрлым күшті және соғұрлым жоғары болады. Сондай-ақ, субұрқақ ағынының биіктігіне субұрқақтың шығу диаметрі әсер етеді. Ол неғұрлым аз болса, субұрқақ соғұрлым жоғары болады.

Айнымалы субұрқақтар (циркуляциялық):Айналмалы субұрқақтарда су шектеулі шеңберде жүреді. Олардың негізгі резервуары төменде орналасқан. Резервуардағы су сорғы көмегімен шланг арқылы жоғары көтеріледі. Шланг ішінен өтіп, сыртынан көрінбейді. Жоғарыға көтеріліп, су сәндік тау ағынының арнасынан ағып, бірнеше каскадтармен құлап, негізгі резервуарға түседі. Айналым принципіне негізделген субұрқақтар оларға су беруді қажет етпейді. Суды бір рет құйып, содан кейін оны буланған кезде құйып тұрса жеткілікті.

Герон субұрқағы:Суды жоғарғы ыдысқа көтеру H1 биіктіктегі судың қысымымен жүзеге асырылады, ал субұрқақ суды H2 биіктігіне көтереді, бұл бір қарағанда мүмкін емес болып көрінеді. Өйткені, бұл әлдеқайда көп қысымды қажет етуі керек. Субұрқақ жұмыс істемеуі керек. Гректер судың қысымын төменгі ыдыстан, орта ыдысқа, сумен емес, ауамен беруді болжады. Ауаның салмағы судың салмағынан едәуір төмен болғандықтан, бұл аймақтағы қысымның жоғалуы өте аз, ал субұрқақ ыдыстан H3 биіктігіне дейін жетеді. H3 субұрқақ ағынының биіктігі, түтіктердегі қысымның жоғалуын ескерместен, H1 су қысымының биіктігіне тең болады.

Қорытынды

Бізге фонтанның макетін жасау өте ұнады. Бұл өте үлкен және күрделі практикалық жұмыс болды, және, әрине, бізде жұмыс істеу барысында қйындықтар кездесті, бірақ оны қайта қайта жасау барысында қол жеткіздік. Бірақ ең бастысы- бізжұмыстан ләззат алдық.

Жобаның мақсатына қол жеткіздік, қатынас ыдыстары қағидаты бойынша жұмыс істейтін субұрқақ жасадық. Жобаның нәтижесі-біз жасаған субұрқақ моделі. Біз қатынас ыдыстардың жұмыс істеу принципін пайдаланып субұрқақтын моделін практика жүзінде жасап шығардық .Болашақта еліміздің ,әсіресе қаламыздың гүлденуіне қосар үлесіміз мол деп білеміз!

Пайдаланылған әдебиеттер 

Интернет желілері:

http://www.youtube.com - рубрика телепередачи «Галилео. Эксперимент. Фонтан Герона»

http://ru.wikipedia.org - всемирная энциклопедия, гейзеры, родники, артезианские колодцы

https://butzananna.wordpress.com - десять самых красивых фонтанов мира

https://sotka.guru/dachnye-sooruzheniya/izgotovlenie-dekorativnogo-fontana-dlya-doma-svoimi-rukami.html - декоративны фонтан дома

http://www.mako.ru - история фонтанов

Ақпарат дереккөзі: https://massaget.kz/layfstayl/alemtanu/2247/

Дубайдағы субұрқақ

Лас Вегастағы субұрқақ

Осако каласындағы графикалық субұрқақ

7

Әлемді өзіне қаратқан Қожа Ахмет Ясауи кесенесінің маңы туристердің алдымен аяқ басатын ортасы. Демек, бұл шаһарға келушілерге қонақжайлылықты көрсетудің бір үлгісі – шәй ұсыну. Жай ғана шәй емес, дəстүріміздің беріктігін көрсететін қазақы нақыштағы ыдыс-аяқпен ұсынылған шәй. Міне, осы мақсатта, бүгінде қаламыздағы абаттандыру жұмыстары жүзеге асып жатқан "Гүлдер саябағының" іргесінен шəйнек үлгісіндегі субұрқақ іске қосылған.

Қазақстан Республикасының білім және ғылым министрі

Түркістан облысы Түркістан қаласы

Н.Төреқұлов атындағы№8 жалпы орта мектебі

коммуналдық мемлекеттік мекемесі

Ғылыми жобаның тақырыбы:

Cубұрқақтар, субұрқақтың жұмыс істеу принципі

Бағыты: « ғылыми техникалық прогресс-экономикалық өсудің негізгі буыны»

Секциясы: физика

Жоба авторы:

7ә сынып оқушысы Убайдулла Әділет,Тұрғанбай Дәулеткерей

Ғылыми жетекшісі: 

физика пәнінің мұғалімі Жайлибаева Елизавета