Материалға шағымдану
Назар аударыңыз. Бұл материалды сайт қолданушысы жариялаған. Егер материал сіздің авторлық құқығыңызды бұзса, осында жазыңыз. Біз ең жылдам уақытта материалды сайттан өшіреміз
Шағым жылдам қаралу үшін барынша толық ақпарат жіберіңіз
Сіздің сұранысыңыз сәтті жіберілді!
Жақын арада сайт әкімшілігі сізбен хабарласады
2023-2024 оқу жылына арналған
қысқа мерзімді сабақ жоспарларын
жүктеп алғыңыз келеді ма?
ҚР Білім және Ғылым министірлігінің стандартымен 2022-2023 оқу жылына арналған 472-бұйрыққа сай жасалған
Ғылыми жоба;Елу жылда ел жаңа 10 сынып
Материал туралы қысқаша түсінік
аттестацияға оқушылар жетістігін толықтыру үшін
Авторы:
Автор материалды ақылы түрде жариялады.
Сатылымнан түскен қаражат авторға автоматты түрде аударылады. Толығырақ
Сатылымнан түскен қаражат авторға автоматты түрде аударылады. Толығырақ
30 Қазан 2018
999
0 рет жүктелген
Бүгін алсаңыз
25% жеңілдік
беріледі
беріледі
770 тг 578 тг
Тегін турнир Мұғалімдер мен Тәрбиешілерге
Дипломдар мен сертификаттарды алып үлгеріңіз!
Дипломдар мен сертификаттарды алып үлгеріңіз!
Бұл бетте материалдың қысқаша нұсқасы ұсынылған. Материалдың толық нұсқасын жүктеп алып, көруге болады
Материалдың толық нұсқасын
жүктеп алып көруге болады
Оқу орны: А.С.Макаренко атындағы №6 жалпы орта білім беретін мектебіБатыс Қазақстан облысы, Орал қаласы
Жұмыстын авторы: 10 «А» сынып оқушысы Ибраева Алина
Ғылыми жоба тақырыбы:Елу жылда ел жаңа:заманауи жаңарған мақал – мәтелдер қоғамға қажет пе?
Бағыты: Әлеуметтік ғылымдар
Жетекшісі: Нурмуханова Венера Султановна, қазақ тілі мен әдебиеті мұғалімі
Секциясы: Тіл білімі
Орал қаласы,2018 Мазмұны 1. Абстракт -------------------------------------------------------------------- 3-52. Кіріспе бөлім -------------------------------------------------------------- 6-7 3.Зерттеу бөлімі ---------------------------------------------------------------- 8-203.1. Мақал – мәтелдердің құрылымдық ерекшеліктері -------------8-113.2. Көне және заманауи мақал – мәтелдердің өза айырмашылығы---11-13 3.3.Мақал – мәтелдердің қызығушылығын арттырудағы жұмыс түрлері- 13-143.4.Мақал – мәтелдерді күнделікті өмірде алатын орнын анықтау -15-163.5.Сараптама----------------------------------------------------------------- - 17-204.Қорытынды бөлім --------------------------------------------------- 215.Ұсыныс ------------------------------------------------------------------- 22 6.Пайдаланылған әдебиеттер тізімі -------------------------------------237. Жоба жетекшісінің пікірі -------------------------------------------- 24-25
АбстрактЗерттеу жұмысының мақсаты – Талдау, саралау негізінде ұтқыр, дәл айтылған тіркестерде берілген қазақ халқы тілінің жалпы және жеке ерекшеліктерін анықтау;ұлттық мінез-құлықтың мақал-мәтелдерде айтылған өзіндік ерекшеліктерін зерделеу.Зерттеу жұмысының міндеттері – Оқушылардың,менің достарымның сөйлеу тілінде пайдалануын белсендіруге және жеке өмірлік тәжірибесін кеңейтуге ықпал ететін қазақ тіліндегі мақал-мәтелдердің тақырыптарын зерттеп,мәнін ашу.Зерттеудің болжамы – Қазақ мақал-мәтелдерінің тақырыптары мен мағынасын зерделеу заманауи адамның тілінің мәдениетін, нақтылығын, байлығын анықтайтындығы жөніндегі болжам алынды.Зерттеу объектісі – Сонау ықылым заманнан бізге өзінің тағылымдық мәнін жоғалтпай жеткен қазақ әдебиетінің ажырамас бөлігі болып табылатын мақалдары мен мәтелдері, сонымен қатар халқымыздың мақал-мәтелдерінде айқындалған мәдениеті.Зерттеу пәні – Қазақ халқының мәдени және әдеби мұрасы.Зерттеу әдістері – Талдау, бақылау, іс-тәжірибеде қолдану.Зерттеудің жаңалығы – Зерттеу жұмысында мақал-мәтелдер арқылы қазақ халқының салттары мен дәстүрлерінің ерекшеліктері сараланды.Жұмыстың нәтижесі мен қорытындылар – болашақ ұрпаққа тәлім-тәрбие беретін, ұнамды үлгі қалыптастыратын мақал-мәтелдерді насихаттау;мақал-мәтелдерді мектеп өмірінің барлық бағыттарына /сабақта,сыныптан тыс өмірде,т.б кеңінен енгізу керек деген қорытындыға келдім. Іс –тәжірибе пайдалану аясы –Мектеп тек қазақ тілі мен әдебиет пәні ғана емес,сонымен қатар басқа да оқу пәндерін оқыту іс-тәжірибесінде;әсіресе,оқушылардың сөйлеу тілінде пайдалану керек.
Абстракт Цель исследования - определить путём анализа, общие и частные особенности ментальности казахского народа, закреплённых в метких выражениях; рассмотреть своеобразие отражения в пословицах и поговорках важные черты национального характера.Задачи исследования – изучить тематику, расскрыть значение одной из форм казахского языкового творчества – пословиц и поговорок, которые будут способствовать активизации их применения в речи, расширению индивидуального жизненного опыта школьников, моих сверстников. Гипотеза исследования – предположение о том, что изучение тематики и значения казахских пословиц и поговорок определяет культуру, выразительность, богатство речи современного человека.Объектом исследования являются пословицы и поговорки казахского народа, дошедшие до нас с назапамятных времен и не потярявшие своеге познавательного значения, являющиеся неотъемлемой частью казахской литературы, а так же своеобразие отражения в них культуры нашего народа.Предмет исследования – культурное и литературное наследие казахского народа.Методы исследования: анализ, наблюдение, практическое использованиеНовизна исследования – работеанализируютсяразличныечертыобычаев и традцийказахского народа, черезпословицы и поговорки.Результаты работы и выводы – популяризация тех пословиц и поговорок, которые отражают положительные примеры воспитания, создающие положительный идеал; внедрение таких пословичных выражений во всей сферы школьной жизни /уроки, внеклассные мероприятия. т.дОбласть практического использования – практическиезанятия в школе при преподаваниишкольныхпредметов, и не толькоказахскогоязыка и литературы;применение в речиучащихся.
Abstraktion Tne aim of research work is to define with analysis, general and priwate especially of kazakh people, wich are fixed to point ehpressions; to consider special reflection into proverbs and sayings and their features of national characteristics. The tasks of the research is to study topic, to open the meaning one of the forms of kazakh language, creation of proverbs and saying which will promote actiwation trier using in speech, extension оf personal expresiehce life of pupils, my classmates. Hypothesic of research is the supponsition that studying the topic and meaning of kazakh proverbs and sayings to define the culture, expression wealth of speech of mjdern man. The object of research are proverbs and sayings of kazakh people which came from larly times and doesn’t lose own important meaning which is main part of kazakh literanure and also reflection in their culture of air people.The subject research is cultural and literaru legacy of kazakh people.The methods of research is analusis, observation, practikal using.The new one of research: there are different features of customs and tradinions of kazakh people through provers and sayings in work.The results of work and conclusions is populizations those proverbs and saying which reflect good examples in bringing up, maxing good ideal; inculcation such proverbal expressions to all spheres of schoit /lessons6, outdoor arrangements ets/The region of practikal usind is practical lessons in scholl in teaching schjll subjects not only Kazakh language and literature; using in spttch jf young peoplt.
Кіріспе бөлімЗерттеудің мақсаты:көне және заманауи мақал-мәтелдерді салыстыра отырып,көнеден жаңаға,атадан балаға қалдырып келе жатқан тозбайтын,тат баспайтын,өмірлік өшпес мұра екенің дәлелдеу.Зерттеудің әдісі:жүйелеу, әдебиеттерге талдау жасау, әр кезеңде айтылған мақал-мәтелдерге баға бере салыстыру, сипаттау әдістері басшылыққа алынды.Зерттеудің тәжірибелік маңызы:тәрбиелік мәні зор, оқушы біздерге азамат болып қалыптасуымызға әсер беретін мақал-мәтелдерді санаға тоқу, өз сыныптастарымның және таныстарыма насихаттау, өсіп-өну жолыма басты қағида ету.Зерттеудің обьектісі:мақал-мәтелдің адамзатқа берері мол-қазына екені.Мақал - мәтелдер – талай замандар бойы қалыптасып ұрпақтан ұрпаққа ауысып келген халықтық мұра, асқан шеберлікпен жасалған сөз өрнегі. Мақал - мәтелдерден халықтың ақыл - ой, даналығы мен тапқырлығын көреміз. Олар – келелі ой, кең мазмұнды бір - ақ ауыз сөзбен айтып, қорытынды жасаудың тамаша үлгісі, халық тапқырлығымен айтқанда, «тоқсан ауыз сөздің тобықтай түйіні».[2] Мақал - мәтелдер әрі ықшам, әрі көркем түрде жасалып, терең ой, кең мазмұнды қамтиды.Мақал-мәтел бір ғасырдың ғана жемісі емес.Олардың алғашқы үлгілері есте қалмаған көне заманда туып,өзінің қалыптасу,даму,өсу процесінде талай ғасырмен бірге жасасқан.Мақалдар мен мәтелдерде айтылмайтын сөз болмайтын өмір саласы жоқ десе де болады. Мақал –мәтелдер ой дәлдігімен, мазмұн тереңдігімен, түр жағынан ықшамдылығымен ерекшеленеді. Мақалдарда ой тұжырымдалып, даналық қорытынды, түйінді пікір түрінде айтылады. Өкінішке орай ғылым мен техниканың, жалпы өркениеттің қарыштап алға дамыған заманында біз дайын құндылықтарға әбден үйреніп,төселіп кеттік. Олар – әлемдік ғаламтор өнімдері,электрондық өнімдер,т.б Сөз жоқ бұл құндылықтардың да өмірде алатын орны зор. Дегенмен, адамдардың арасындағы «тірі» қарым-қатынасқа жетпейді. Көпшілігіміздің сөйлеу мәдениетіміз,сөздік қорымыз,ойлау сөйлеу шеберлігіміз кемдеу түсіп жататыны жасырын емес.Сондықтан өзімнің,достарымның өмір сүру әрекетінің ережесі және ақ пен қараны ажырататын әділтаразы болып табылатын халқымыздың мақал-мәтелдерінің тақырыптарын,мән –мағанасынзерттеу осы жобамның өзекті мәселесі ретінде алдым.Себебі ата-бабаларымыз тобықтай түйінмен-ақ адамға дұрыс жол сілтей алған.Мақал-мәтелдерді өскелен ұрпақ тәрбиесінде өте шеберлікпен қолдана алған. Мақалдар мен мәтелдердің мазмұны бабаларымыздың өмір тәжірибесін қамти отырып,біздің санамызды,әсемдік сезімімізді,талғамымызды дамытады.Сонымен қатар мақал-мәтелдер сөз мағанасын түсіне білуімізге және тапқырлыққа баулиды,шеберлікке,шығармашылыққа бастайды,көркем сөз табиғатына жетелейді әрі ұшқыр,көңілге қонымды,ойлы,бейнелі сөйлеуге үйретеді,сөйлеу мәдениетін дамытады.Мақалдар мен мәтелдердің ғибраттық, өсиеттік мәні дүниетану қабілетіміздің дамуына баулумен және ұлтжандылыққа тәрбиелеумен қатар,өмір шындығының көрінісі ретінде халқымыздың тарихымен танысыуға да септігін тигізіді деп ойлаймын. Мақал-мәтелдер тақырыбына тоқталуымның бірден бір себебі қызығушылық болды. Өз жобамда мақал –мәтелдер адамзатқа берері мол –қазына екенің зертегім келеді.
Зерттеу бөлімі3.1. Мақал – мәтелдердің құрылымдық ерекшеліктері. Мақалдар мен мәтелдер ауыз әдебиетінің ең байырғы,ең көне түрі;ол ғасырлар бойы халықтың ұқыптап сақтап келген еңбек тәжірибесінің жиыны,өмір тіршілігінің айнасы,көнеден жаңаға,атадан балаға қалдырып келе жатқан тозбайтын,тот баспайтын өмірлік өшпес мұрасы деп білемін.Мақал менен мәтелдерді,сара сөз бен нақылдарды халық ежелден жақсы көреді;сүттей ұйып,сүйсіне тыңдайды; «Сөздің көркі – мақал,жүздің көркі - сақал» деп қадірлейді, «аталы сөзге арсыз жауап қайырады» деп сөз кәдірін білмейтіндерді қатал сынаған. «Өнер алды қызыл тіл» деп сөз өнерін жете бағалайды.Мақал менен мәтелдер халықтың өз перзенті,өзі жасаған баға жетпес қазынасы;ол өзіне жақын да,түсінікті де,сондықтан сүйікті де.Бұлар – сан замандар бойы заман сынынан өткен,керегіңне жараған,өміріне өнеге болған,қисығына тез,ақ пен қараны ажырататын әділ таразы – айнымас заң,бүкіл өмірінің сан қырлы сараман ережесі болған.[3]Мақал – мәтелдің өн бойында поэзияға тән жинақылық, үнділік, ұйқас, ырғақтылық байқалады. Онда басқа артық сөз болмайды. Барлығы өз орнында, екшеленген, сұрыпталған, жымдаса біріккен, ой-өрнек ажыраспас туыстық тапқан, ішкі мазмұнына сыртқы формасы сай үндестік тапқан болып келеді. Осы айтылған ойымды дәлелдеу ретінде «Еңбек» туралы бірнеше мақал-мәтелдерді қарастырып көрейік.«Ердәулеті - еңбек», «Ердің атын еңбек шығарады», «Байлықтың атасы еңбек,анасы -жер»[10]Осындағы сөздердің бірін де өзгерту мүмкін емес. Мұндағы негізгі ой – еңбектіңқұдіретін, ол бүкіл игіліктің көзі екенін білдіру.Сөздерді ауыстырып қолдансақ,онда бұл мақал поэтикалық қасиетін де, мән – мағанасынан да айырлады,мақалдық қасиеті жоғалады.Мақалдар мен мәтелдердің үш жақты ерекшелігі бар тұлғалар екендігіне ғалымдар ертеден-ақ назар аударып келеді. Біріншіден, мақал-мәтелдер – фразеологизм сияқты тілдік құбылыс. Екіншіден, пайымдау мен ой –пікірдің түйіні ретінде логикалық тұлға.Үшіншіден, келелі ой,кең мазмұнды қысқа айтып,қорытыңды жасаудың тамаша үлгісі.Мақал-мәтелдің осындай үш жақты қасиеті оларды тілдік құбылыс ретінде және ойлау құбылысы ретінде бөлек зерттеуді қажет етеді.Мақал мен мәтелдер де әр түрлі дәуірдегі нақты өмір шындығына, халықтыңерте кездегі ұғымына, ой-санасына сай келіп отырады. Мақал – мәтелдер фразеологизмдер сияқты құрамын сақтап қолданылады,олардың сөздерінің орнын ауыстыруға болмайды.Олар қай тұрғыда болсын,өзгеріссіз,даяр күйінде қолданылады.Мысалы, «Аздың қадірін білмеген,көптің қадірін қайтіп білер»деген мақалдақұрамындағы жеке сөздердің берер мағынасы сөз болып отырған жоқ,түгел бір мақалдың тұтас мәні сөз болып тұр.Мақал-мәтелдердіңигіқасиеттерге үндеу, ақыл өсиет сипатында болатындары
578тг - Сатып алу
Жұмыстын авторы: 10 «А» сынып оқушысы Ибраева Алина
Ғылыми жоба тақырыбы:Елу жылда ел жаңа:заманауи жаңарған мақал – мәтелдер қоғамға қажет пе?
Бағыты: Әлеуметтік ғылымдар
Жетекшісі: Нурмуханова Венера Султановна, қазақ тілі мен әдебиеті мұғалімі
Секциясы: Тіл білімі
Орал қаласы,2018 Мазмұны 1. Абстракт -------------------------------------------------------------------- 3-52. Кіріспе бөлім -------------------------------------------------------------- 6-7 3.Зерттеу бөлімі ---------------------------------------------------------------- 8-203.1. Мақал – мәтелдердің құрылымдық ерекшеліктері -------------8-113.2. Көне және заманауи мақал – мәтелдердің өза айырмашылығы---11-13 3.3.Мақал – мәтелдердің қызығушылығын арттырудағы жұмыс түрлері- 13-143.4.Мақал – мәтелдерді күнделікті өмірде алатын орнын анықтау -15-163.5.Сараптама----------------------------------------------------------------- - 17-204.Қорытынды бөлім --------------------------------------------------- 215.Ұсыныс ------------------------------------------------------------------- 22 6.Пайдаланылған әдебиеттер тізімі -------------------------------------237. Жоба жетекшісінің пікірі -------------------------------------------- 24-25
АбстрактЗерттеу жұмысының мақсаты – Талдау, саралау негізінде ұтқыр, дәл айтылған тіркестерде берілген қазақ халқы тілінің жалпы және жеке ерекшеліктерін анықтау;ұлттық мінез-құлықтың мақал-мәтелдерде айтылған өзіндік ерекшеліктерін зерделеу.Зерттеу жұмысының міндеттері – Оқушылардың,менің достарымның сөйлеу тілінде пайдалануын белсендіруге және жеке өмірлік тәжірибесін кеңейтуге ықпал ететін қазақ тіліндегі мақал-мәтелдердің тақырыптарын зерттеп,мәнін ашу.Зерттеудің болжамы – Қазақ мақал-мәтелдерінің тақырыптары мен мағынасын зерделеу заманауи адамның тілінің мәдениетін, нақтылығын, байлығын анықтайтындығы жөніндегі болжам алынды.Зерттеу объектісі – Сонау ықылым заманнан бізге өзінің тағылымдық мәнін жоғалтпай жеткен қазақ әдебиетінің ажырамас бөлігі болып табылатын мақалдары мен мәтелдері, сонымен қатар халқымыздың мақал-мәтелдерінде айқындалған мәдениеті.Зерттеу пәні – Қазақ халқының мәдени және әдеби мұрасы.Зерттеу әдістері – Талдау, бақылау, іс-тәжірибеде қолдану.Зерттеудің жаңалығы – Зерттеу жұмысында мақал-мәтелдер арқылы қазақ халқының салттары мен дәстүрлерінің ерекшеліктері сараланды.Жұмыстың нәтижесі мен қорытындылар – болашақ ұрпаққа тәлім-тәрбие беретін, ұнамды үлгі қалыптастыратын мақал-мәтелдерді насихаттау;мақал-мәтелдерді мектеп өмірінің барлық бағыттарына /сабақта,сыныптан тыс өмірде,т.б кеңінен енгізу керек деген қорытындыға келдім. Іс –тәжірибе пайдалану аясы –Мектеп тек қазақ тілі мен әдебиет пәні ғана емес,сонымен қатар басқа да оқу пәндерін оқыту іс-тәжірибесінде;әсіресе,оқушылардың сөйлеу тілінде пайдалану керек.
Абстракт Цель исследования - определить путём анализа, общие и частные особенности ментальности казахского народа, закреплённых в метких выражениях; рассмотреть своеобразие отражения в пословицах и поговорках важные черты национального характера.Задачи исследования – изучить тематику, расскрыть значение одной из форм казахского языкового творчества – пословиц и поговорок, которые будут способствовать активизации их применения в речи, расширению индивидуального жизненного опыта школьников, моих сверстников. Гипотеза исследования – предположение о том, что изучение тематики и значения казахских пословиц и поговорок определяет культуру, выразительность, богатство речи современного человека.Объектом исследования являются пословицы и поговорки казахского народа, дошедшие до нас с назапамятных времен и не потярявшие своеге познавательного значения, являющиеся неотъемлемой частью казахской литературы, а так же своеобразие отражения в них культуры нашего народа.Предмет исследования – культурное и литературное наследие казахского народа.Методы исследования: анализ, наблюдение, практическое использованиеНовизна исследования – работеанализируютсяразличныечертыобычаев и традцийказахского народа, черезпословицы и поговорки.Результаты работы и выводы – популяризация тех пословиц и поговорок, которые отражают положительные примеры воспитания, создающие положительный идеал; внедрение таких пословичных выражений во всей сферы школьной жизни /уроки, внеклассные мероприятия. т.дОбласть практического использования – практическиезанятия в школе при преподаваниишкольныхпредметов, и не толькоказахскогоязыка и литературы;применение в речиучащихся.
Abstraktion Tne aim of research work is to define with analysis, general and priwate especially of kazakh people, wich are fixed to point ehpressions; to consider special reflection into proverbs and sayings and their features of national characteristics. The tasks of the research is to study topic, to open the meaning one of the forms of kazakh language, creation of proverbs and saying which will promote actiwation trier using in speech, extension оf personal expresiehce life of pupils, my classmates. Hypothesic of research is the supponsition that studying the topic and meaning of kazakh proverbs and sayings to define the culture, expression wealth of speech of mjdern man. The object of research are proverbs and sayings of kazakh people which came from larly times and doesn’t lose own important meaning which is main part of kazakh literanure and also reflection in their culture of air people.The subject research is cultural and literaru legacy of kazakh people.The methods of research is analusis, observation, practikal using.The new one of research: there are different features of customs and tradinions of kazakh people through provers and sayings in work.The results of work and conclusions is populizations those proverbs and saying which reflect good examples in bringing up, maxing good ideal; inculcation such proverbal expressions to all spheres of schoit /lessons6, outdoor arrangements ets/The region of practikal usind is practical lessons in scholl in teaching schjll subjects not only Kazakh language and literature; using in spttch jf young peoplt.
Кіріспе бөлімЗерттеудің мақсаты:көне және заманауи мақал-мәтелдерді салыстыра отырып,көнеден жаңаға,атадан балаға қалдырып келе жатқан тозбайтын,тат баспайтын,өмірлік өшпес мұра екенің дәлелдеу.Зерттеудің әдісі:жүйелеу, әдебиеттерге талдау жасау, әр кезеңде айтылған мақал-мәтелдерге баға бере салыстыру, сипаттау әдістері басшылыққа алынды.Зерттеудің тәжірибелік маңызы:тәрбиелік мәні зор, оқушы біздерге азамат болып қалыптасуымызға әсер беретін мақал-мәтелдерді санаға тоқу, өз сыныптастарымның және таныстарыма насихаттау, өсіп-өну жолыма басты қағида ету.Зерттеудің обьектісі:мақал-мәтелдің адамзатқа берері мол-қазына екені.Мақал - мәтелдер – талай замандар бойы қалыптасып ұрпақтан ұрпаққа ауысып келген халықтық мұра, асқан шеберлікпен жасалған сөз өрнегі. Мақал - мәтелдерден халықтың ақыл - ой, даналығы мен тапқырлығын көреміз. Олар – келелі ой, кең мазмұнды бір - ақ ауыз сөзбен айтып, қорытынды жасаудың тамаша үлгісі, халық тапқырлығымен айтқанда, «тоқсан ауыз сөздің тобықтай түйіні».[2] Мақал - мәтелдер әрі ықшам, әрі көркем түрде жасалып, терең ой, кең мазмұнды қамтиды.Мақал-мәтел бір ғасырдың ғана жемісі емес.Олардың алғашқы үлгілері есте қалмаған көне заманда туып,өзінің қалыптасу,даму,өсу процесінде талай ғасырмен бірге жасасқан.Мақалдар мен мәтелдерде айтылмайтын сөз болмайтын өмір саласы жоқ десе де болады. Мақал –мәтелдер ой дәлдігімен, мазмұн тереңдігімен, түр жағынан ықшамдылығымен ерекшеленеді. Мақалдарда ой тұжырымдалып, даналық қорытынды, түйінді пікір түрінде айтылады. Өкінішке орай ғылым мен техниканың, жалпы өркениеттің қарыштап алға дамыған заманында біз дайын құндылықтарға әбден үйреніп,төселіп кеттік. Олар – әлемдік ғаламтор өнімдері,электрондық өнімдер,т.б Сөз жоқ бұл құндылықтардың да өмірде алатын орны зор. Дегенмен, адамдардың арасындағы «тірі» қарым-қатынасқа жетпейді. Көпшілігіміздің сөйлеу мәдениетіміз,сөздік қорымыз,ойлау сөйлеу шеберлігіміз кемдеу түсіп жататыны жасырын емес.Сондықтан өзімнің,достарымның өмір сүру әрекетінің ережесі және ақ пен қараны ажырататын әділтаразы болып табылатын халқымыздың мақал-мәтелдерінің тақырыптарын,мән –мағанасынзерттеу осы жобамның өзекті мәселесі ретінде алдым.Себебі ата-бабаларымыз тобықтай түйінмен-ақ адамға дұрыс жол сілтей алған.Мақал-мәтелдерді өскелен ұрпақ тәрбиесінде өте шеберлікпен қолдана алған. Мақалдар мен мәтелдердің мазмұны бабаларымыздың өмір тәжірибесін қамти отырып,біздің санамызды,әсемдік сезімімізді,талғамымызды дамытады.Сонымен қатар мақал-мәтелдер сөз мағанасын түсіне білуімізге және тапқырлыққа баулиды,шеберлікке,шығармашылыққа бастайды,көркем сөз табиғатына жетелейді әрі ұшқыр,көңілге қонымды,ойлы,бейнелі сөйлеуге үйретеді,сөйлеу мәдениетін дамытады.Мақалдар мен мәтелдердің ғибраттық, өсиеттік мәні дүниетану қабілетіміздің дамуына баулумен және ұлтжандылыққа тәрбиелеумен қатар,өмір шындығының көрінісі ретінде халқымыздың тарихымен танысыуға да септігін тигізіді деп ойлаймын. Мақал-мәтелдер тақырыбына тоқталуымның бірден бір себебі қызығушылық болды. Өз жобамда мақал –мәтелдер адамзатқа берері мол –қазына екенің зертегім келеді.
Зерттеу бөлімі3.1. Мақал – мәтелдердің құрылымдық ерекшеліктері. Мақалдар мен мәтелдер ауыз әдебиетінің ең байырғы,ең көне түрі;ол ғасырлар бойы халықтың ұқыптап сақтап келген еңбек тәжірибесінің жиыны,өмір тіршілігінің айнасы,көнеден жаңаға,атадан балаға қалдырып келе жатқан тозбайтын,тот баспайтын өмірлік өшпес мұрасы деп білемін.Мақал менен мәтелдерді,сара сөз бен нақылдарды халық ежелден жақсы көреді;сүттей ұйып,сүйсіне тыңдайды; «Сөздің көркі – мақал,жүздің көркі - сақал» деп қадірлейді, «аталы сөзге арсыз жауап қайырады» деп сөз кәдірін білмейтіндерді қатал сынаған. «Өнер алды қызыл тіл» деп сөз өнерін жете бағалайды.Мақал менен мәтелдер халықтың өз перзенті,өзі жасаған баға жетпес қазынасы;ол өзіне жақын да,түсінікті де,сондықтан сүйікті де.Бұлар – сан замандар бойы заман сынынан өткен,керегіңне жараған,өміріне өнеге болған,қисығына тез,ақ пен қараны ажырататын әділ таразы – айнымас заң,бүкіл өмірінің сан қырлы сараман ережесі болған.[3]Мақал – мәтелдің өн бойында поэзияға тән жинақылық, үнділік, ұйқас, ырғақтылық байқалады. Онда басқа артық сөз болмайды. Барлығы өз орнында, екшеленген, сұрыпталған, жымдаса біріккен, ой-өрнек ажыраспас туыстық тапқан, ішкі мазмұнына сыртқы формасы сай үндестік тапқан болып келеді. Осы айтылған ойымды дәлелдеу ретінде «Еңбек» туралы бірнеше мақал-мәтелдерді қарастырып көрейік.«Ердәулеті - еңбек», «Ердің атын еңбек шығарады», «Байлықтың атасы еңбек,анасы -жер»[10]Осындағы сөздердің бірін де өзгерту мүмкін емес. Мұндағы негізгі ой – еңбектіңқұдіретін, ол бүкіл игіліктің көзі екенін білдіру.Сөздерді ауыстырып қолдансақ,онда бұл мақал поэтикалық қасиетін де, мән – мағанасынан да айырлады,мақалдық қасиеті жоғалады.Мақалдар мен мәтелдердің үш жақты ерекшелігі бар тұлғалар екендігіне ғалымдар ертеден-ақ назар аударып келеді. Біріншіден, мақал-мәтелдер – фразеологизм сияқты тілдік құбылыс. Екіншіден, пайымдау мен ой –пікірдің түйіні ретінде логикалық тұлға.Үшіншіден, келелі ой,кең мазмұнды қысқа айтып,қорытыңды жасаудың тамаша үлгісі.Мақал-мәтелдің осындай үш жақты қасиеті оларды тілдік құбылыс ретінде және ойлау құбылысы ретінде бөлек зерттеуді қажет етеді.Мақал мен мәтелдер де әр түрлі дәуірдегі нақты өмір шындығына, халықтыңерте кездегі ұғымына, ой-санасына сай келіп отырады. Мақал – мәтелдер фразеологизмдер сияқты құрамын сақтап қолданылады,олардың сөздерінің орнын ауыстыруға болмайды.Олар қай тұрғыда болсын,өзгеріссіз,даяр күйінде қолданылады.Мысалы, «Аздың қадірін білмеген,көптің қадірін қайтіп білер»деген мақалдақұрамындағы жеке сөздердің берер мағынасы сөз болып отырған жоқ,түгел бір мақалдың тұтас мәні сөз болып тұр.Мақал-мәтелдердіңигіқасиеттерге үндеу, ақыл өсиет сипатында болатындары
578тг - Сатып алу
Материал ұнаса әріптестеріңізбен бөлісіңіз
Материал жариялап тегін сертификат алыңыз!
Бұл сертификат «Ustaz tilegi» Республикалық ғылыми – әдістемелік журналының желілік басылымына өз авторлық жұмысын жарияланғанын растайды. Журнал Қазақстан Республикасы Ақпарат және Қоғамдық даму министрлігінің №KZ09VPY00029937 куәлігін алған. Сондықтан аттестацияға жарамды
Материал іздеу
Сіз үшін 400 000 ұстаздардың еңбегі мен тәжірибесін біріктіріп, ең үлкен материалдар базасын жасадық. Төменде пәніңізді белгілеп, керек материалды алып сабағыңызға қолдана аласыз
Барлығы 663 959 материал жиналған
Ұқсас материалдар
Дайын ҚМЖ. Барлық пәндерден 2022-2023 оқу жылына, жаңа бұйрыққа сай жасалғанСертификатталған тренер жасаған
01.01.2023 17 863 13 694
ҚР Білім және Ғылым министірлігінің стандарты бойынша жасалған. 2022-2023 оқу жылына арналған
Барлық пәндер
Барлық материалдар
Барлық сыныптар
Іс-шаралар кестесі
Педагогтардың біліктілігін арттыру курстары