Химиялық реакциялардың жылдамдығы.

Жоспары:.

1.Химиялық кинетика.

2.Реакция жылдамдығы.

3.Химиялық реакциялардың жылдамдық константасы.

4.Химиялық реакциялардың жіктелуі.

Лекция мәтіні:

Химиялық кинетика деп – химиялық реакциялардың жылдамдығы және оның әртүрлі факторларға әрекеттесуші заттар табиғатына қысым, температура және катализаторларға тәуелділігін зерттейтін физикалық химия саласын айтады.

Химиялық реакциялардың жылдамдығы дегеніміз – уақыт бірлігіндегі әрекеттесуші заттардың концентрациясының өзгеруі. Концентрацияны көлем бірлігіндегі моль санымен уақытты секундпен белгілеген.

∆t =t₁-t₂.

Уақыт аралығында әрекеттесуші заттар концентрациясы ∆С=С₁ – С₂ өзгерсе,онда реакцияның орташа жылдамдығы

V_орт = – ∆C / ∆t;(1)

Математикалық түрде нағыз реакция жылдамдығын V = + dc/d (2) деп белгілейді.Реакцияға қатысатын заттар үшін dc/d < 0, өнімдер үшін dc/dt > 0 әрекеттесуші массалар заңы бойынша реакция жылдамдығы берілген уақыт мезетіндегі әрекеттесуші заттар концентрациясына тура пропорционал.Сондықтан А→В типті реакциялар үшін

V = – dc_А/dt =kС_А (3)

k-химиялық реакция жылдамдығы константасы деп аталатын пропорционалдық коэффициент.

mА + nk→рс

V = – dc_А dc_В/dt = kС_А^m С_Вⁿ

С_А,С_В – А және В заттардың берілген уақыт мезетіндегі концентрациясы. K-ны және реакцияның меншікті жылдамдығы деп те атайды, ол С,Т, катализаторға, ортаға байланысты болады.

1. Химиялық реакциялардың жіктелуі.

Барлық кинетикалық реакциялар молекуладағы және реттілігі бойынша ажыралады. Молекулалық дегеніміз – химиялық әрекеттесудің әрбір элементар актігіне қанша молекула қатысатынын көрсететін сан.

1.Молекулалық реакция деп актісіне жалғыз молекула қатысатын реакцияларды айтады.

І₂ =2І₈₆Ra²²⁶ →₈₆Rn ²²² +2He⁴

СН₃N₂СН₃ = С₂Н₆ + N₂

2.Биомолекулалық реакция деп элементарлық актісіне екі молекула қатысатын реакцияларды айтады.

Н₂ + І₂=2НІ

NOI+NOI=2NO+I₂

СН₃ОН + СН₃СООН →СН₃СО-О-СН₃ + Н₂О т.б.

3.Үшмолекулалық реакция деп элементарлық актісіне үш молекула қатысатын реакцияларды айтады.

2NO + О₂→ 2NO₂