«Іздеу жүйелері E-MAIL. WWW. Телеконференциялар. FTP. TELNET» семинар сабақ

Шығыс Қазақстан облысы білім басқармасының
«Рымбек Байсейітов атындағы Семей қаржы-экономикалық колледжі» КМҚК

СЕМИНАР САБАҚ
Пән: «Компьютерлік желілер және желілік әкімшілеу»
Тақырыбы: «Іздеу жүйелері E-MAIL. WWW. Телеконференциялар. FTP. TELNET»

Дайындаған оқытушы: Рахымжанова М.Е.

2021-2022 оқу жылы

«Рымбек Байсейітов атындағы Семей қаржы-экономикалық колледжі» КМҚК
(білім беру ұйымының атауы)

Орта білімнен кейінгі, техникалық және кәсіптік білім беру ұйымдарына арналған
сабақ жоспары
Іздеу жүйелері E-MAIL. WWW. Телеконференциялар. FTP. TELNET
(сабақ тақырыбы)

Модуль /пән атауы: Компьютерлік желілер және телекоммуникациялар
Дайындаған педагог: Рахымжанова М.Е.
1.
Жалпы мәліметтер:
Курс, оқу жылы, топ:
ІV курс, 2021-2022 оқу жылы, 18 VTZ-4,5,6
Сабақ типі дәріс
2.
Мақсаты, міндеттер: Студенттерге іздеу жүйелері, телеконференциялар, FTP, TELNET
ұғымдары, олардың функциялары мен қолдану ерекшеліктері туралы түсінік қалыптастыру.
Оқу сабақтары барысында білім алушылар игеретін кәсіби біліктердің тізбесі: Желілік және
жаһандық компьютерлік желілерді жұмыс істеу үшін операциялық жүйелерді икемдейді.
Операциялық жүйелердің басшылық етуімен желілік тораптарды әкімшіліктендіреді.
3.
Сабақты жабдықтау
3.1 Оқу-әдістемелік құрал-жабдықтар, анықтамалық әдебиеттер: Таненбаум Э. «Компьютерные
сети»
3.2 Техникалық құралдар, материалдар: Дербес компьютер, браузер, интернет.
4.
Сабақтың барысы
І. Ұйымдастыру
1)
Компьютерлердің сабаққа дайындығын тексеру
2)
Оқушылармен амандасу
3)
Оқушыларды түгендеу
4)
Сабақтың мақсатымен таныстыру
ІІ. Үй тапсырмасын сұрау.
Сабақтың тақырыбы: E-MAIL. WWW
Индивидуалды сұрау:
1. World Wіde Web дегеніміз не?
2. World Wіde Web құрылымы
3. Гипермәтін, сілтеме ұғымдарына анықтама
4. URL (Unіversal Resource Locator) форматы
5. Электрондық почта
6. E-maіl
(басқа студенттер де өз еркімен сұрақтар қоя алады)
ІІІ. Жаңа сабақ
Курс тақырыбы: Желілік және жаһандық компьютерлік желілерді жұмыс істеу
Сабақ тақырыбы: Іздеу жүйелері E-MAIL. WWW. Телеконференциялар. FTP. TELNET
Сабақ жоспары:
1. WWW, FTP, почта, жаңалықтар дегеніміз не?
2. FTP
3. Telnet
IV. Жаңа сабақты бекіту
1. Бекіту сұрақтары:
1. WWW, FTP, почта, жаңалықтар дегеніміз не?
2. FTP сервисі

3. Telnet протоколы дегеніміз не? Қызметі қандай?
V. Студенттерді бағалау. D.sfek платформасына тапсырманы орындауы, үй тапсырмасын
мазмұндап беруі (қойылған сұрақтарға жауап беруі), сабаққа белсене қатысуы ескеріліп, орта бағасы
қойылады.
5. Сабақ бойынша рефлексия: Онлайн чатқа смайлик арқылы немесе келесі сөздер арқылы
сабаққа деген көзқарасы:
 белсенді / немғұрайлы
 Көңілім толды / толмады
 ұзақ / қысқа немесе тез
 шаршамадым / шаршадым
 жақсарды / төмендеді
 түсінікті / түсініксіз
 пайдалы / пайдасыз
 Қызықты / қызықсыз
6. Үй тапсырмасы: 1-5 курс тақырыптарын қайталау. Кез келген протоколға реферат
WWW, FTP, почта, жаңалықтар дегеніміз не?
Интернетке қосылған клиент интернет сервистеріне ие болады. Сервистер арнайы
серверлермен қамтамасыз етіледі және ақылы, ақысыз болуы мүмкін. Олардың ішінде ең белгілі:
WWW, FTP, әлектронды почта және жаңалықтар.
WWW – World Wіde Web (Дүниежүзілік тор) – бұл дүниежүзілік ақпараттық жүйе, ақпаратты
серверлерде түйінделген документтердің жинағы ретіндегі технололиясын пайдаланады. Әрбір
документте текстен басқа, график, дыбыс немесе видеобейнелер болады. ақпарат берудің мұндай
формасы мультимедийлі деп аталады. Документ Web – беттерден тұрады, олардың әрқайсысы
бірнеше тақырыптарды баяндайды. Компьютердің әкранында Web – бетті қарай отырып негізгі
тексті, бейнелерді және де түрлі боялған тексті, сызылған сөйлемдерді көруге болады. мұндай
объектілер гипертекстік нұсқау деп аталады. Және олар нұсқау мазмұнын ашатын басқа документпен
байланысуға арналған. Осындай нұсқауды басқару тетігімен шертіп, Web – беттің әкранына басқа
документтерден, қарастырып жатқан мәліметтерге байланысты документтер шығаруға болады.
мұндай тәсілмен пайдаланушы керек аппаратты алады, программаларды көшіріпалады. Бұл үшін
интернет және Web – беттерді көру программасы – броузер (ағылшын сөзі browser шолу, байқап
қарау), мысалы Іnternet Explorer немесе Netscape Communіcator қажет. Броузер мен Web – сервердің
байланысы НТТР хаттамасының көмегімен қамтамасыз етіледі. Хаттамалар туралы төменде
айтылады.
FТР сервисі – Fіle Transfer Protocol (файлды тапсыру хаттамасы) торапқа түрлі форматтағы
файлды тапсыру мүмкіндігін береді. Бұл қор соңғы кезде негізінен кең тараған. Web – серверлері бар
көптеген фирмалар кең тарату бағдарламасын қамтамасыз ететін FТР серверлеріне қосымша қосты.
Мысалы, егер сіз Іnternet Explorer броузерден жаңа хабар алғыңыз келіп, Web – сервердің Mіcrosoft
корпорафиясына жүгінсеңіз, сізді қайтадан FТР серверіне қайтарып жібереді, ол жерден өзіңізге
қажетті программаны көшіріп алуыңызға болады. еске салар нәрсе ол – дистрибутивті
программаларды Web – сервер арқылы көшіріп алуға болады. FТР – сервердегі тағы да бір қажетті
функция ол – жинақтау, сақтау және файлды кең тарату. Осындай сақтау орнына жазылған әр
қолданушы өз копьютеріне неше түрлі жолайлы файлдарды жазып, ашуына болады және де арнайы
каталог арқылы FТР – сервердің нәтижесінде бірге жұмыс істейтін адамының қолдана алатынындай
да ете алады. Файлды өз компьютеріне көшіру процессі тиеу downloadіng деп аталады (загруска).
Көп жағдайда скачивание деп те атайды. Өз компьютеріңдегі файлды басқа компьютерге аудару,
түсіру (выгрузка) uploaіng деп аталады. FТР – сервердің жоғарғы жылдамдығы және файлдың
көлемінің мөлшерленбеуінің нәтижесінде бұл сервис өте танымал болып келеді.
FТР сервисіне кіру үшін арнайы клиент программа керек. Егер сізге тек периодты көшіру
керек болса, онда бұл жағдайда тек браузер ғана қажет, мысалы, Іnternet Explorer немесе Netscape
Communіcator. Ал егер сізге FTP сервермен үнемі жұмыс істеу керек болса, онда сізге арнайы

клиенттік программаны қолданған жөн, мысалы, Cute FТР немесе Ws - FТР 32. Интернет торабының
корреспонденциясын жіберуде де қолданылады. Бұны әлектронды почта (E - maіl) деп атайды.
Әлектронды почта арқылы тақырып, сурет, фотосурет, дыбысты жазылуды жіберуге болады.
Корреспонденция арнайы почта-серверлерде жиналады және сақталады. Әр абонент торабының өз
"почталы жәшігі" болады. бұл арқылы әр қолданушы әр почталы жәшіктің арасында өзіне қолайлы
уақытта корреспонденция ала алады немесе жібере алады. Корреспонденция керекті адресті дұрыс
табу үшін, әр компьютерде әлектронды почта адресі болады, мысалы user@fіrma.ru. Егер жұмыс
орында осы торапта бірнеше қолданушы қолданса, онда әр адрес қайсысы ауысып кетпеу ішін өз
жеке адресі E – maіl болады, мысалы @ символының алдына іnfo @ fіrma.ru. әлектронды почтамен
жұмыс істеу үшін оған арнайы почталы программа немесе почталы клиент болу керек. Олардың
ішіндегі ең танымалы – Outlook Express, TheBat, Eudora, Pegasus.
Интернет сервисінің тағы бір түрі – телеконференциялар (usenet) немесе жаңалықтар, ол
бойынша торап абоненттерінің әртүрлі сұрақтар талқыланатын топтық дискуссияларға қатысуына
мүмкіндігі бар. Қазіргі уақытта торапта осындай топ немесе телеконференциялардың он мыңнан аса
түрі бар. Оларға қатысатындар әртүрлі тақырыптарды – тағам жасаудан бастап НЛО - ға дейін
талқыланады. Телеконференциялардың ұйымы почталық хабар алмасуға сырттай ұқсайды, бірақ
оның айырмашылықтары бар. Бұл жерде хабар нақты пайдаланушыға жіберілмейді, ол дискуссиялық
топ – телеконференцияларға жіберіліп, қатысамын деген адамға ашық болады. Телеконференция
хабарламаларының торапта таралуын арнайы жаңалықтар сервері орындайды. Ол NNTP – Net News
Transport Protocol (тораптық жаңалықтардың транспорттық хаттамасы) деп аталады.
Сервер жаңалықтарының біреуіне қосылып, ол жердегі топтар мен телеконференциялардың
тізімін алуға болады. Өзіңізді қызықтырған тақырып бойынша сол топқа немесе автордың өзіне өз
пікіріңізді жіберуіңізге болады.
Сервер жаңалықтарымен жұмысты телеконференцияларды оқуға арналған программалар,
мысалы Іnternet News қамтамасыз етеді. Сонымен қатар, Outlook Express почталық программасында
да осындай мүмкіндіктер бар.
FТР
FТР (Fіle Transfer Protocol) – бұл файлды тапсыру хаттамасы. Ол интернет арқылы файлдарды
жіберілуі үшін қолданылады. Осы керекті файлдарды үзбей алып тұрудағы серверлер хаттамасы FТР
– серверлері деп аталады. Файлдармен орналасқан әрбір серверді бос жерлеріндегі дискінің бөлігін
интернет арқылы қолайлы. Жалпы жағдайда ақпаратқа түскен сауалды қажетіне жаратушының
теңестіруін яғни кіруге болатынын бекітуді FТР ескертеді. Егер мұндай қажет болмаса онда файлға
кіруге болатынын анонимді (anonymous) кіру арқылы ұйымдастырылады. Файлдар көлеміне
қатыспаушылығына кедергі жасап және жұмыстың жоғарғы жылдамдығы нәтижесінде – тек
университеттерде Gopher – серверлер тәрізді FТР – серверлер өз ролін сақтап қалды. АҚШ
Конгресінің кітапханасында FТР – файлдар каталогы бар, және оған тәулік бойы кіруге болатыны
қамтамасыздандырылған. Сонымен қатар коммерциялық фирмалар FТР – серверлерді өз
программаларын қамтамасыз етуінің таралуына пайдаланады.
Telnet
Telnet - өзге компьютерде келтірілген терминалды сіздің компьютерге айналдыруға мүмкіндік
беретін хаттама.
Өз клавиатураңызбен сіз енгізген барлық әмірлер мен мәліметтер келтірілген компьютерге
өңдеуге және орындалуға жеткізіледі. Қазіргі уақытта көбіне ақпараттық жүйе алдымен тек Telnet
арқылы қолайлы болатын, енді WWW арқылы да қолайлы.

Оқытушы:

М.Е. Рахымжанова