Тақырыбы:Жаңаөзен қаласына 50 жыл

Жаңаөзен  — Маңғыстау облысындағы қала, қалалық әкімшілік орталығы. Облыс орталығы — Ақтау қаласынан оңтүстік-шығысқа қарай 150 км жерде, Маңғыстау үстіртінің оңтүстік-батыс етегіндегі жазық шөлді белдеуде орналасқан. Тұрғыны саны 2016 жылғы санақ бойынша 142,0 мың адамға жетті.

1960 жылдардың басында Өзен кенорнына барлаушы-геологтар түпкілікті қоныстанып, өздерінің зерттеу-барлау жұмыстарын жоспарлы жүргізді. Қызылсайда алғашқы мекен-жайлар пайда болып, жан-жақтан халық жинала бастады. Алғашында жертөлелер мен вагондар орналастырылып, соңынан сол маңдағы жер қабақтардағы жұмыс тастарды тұрғын үй тұрғызуға пайдаланады. Сөйтіп барлаушы-геологтар мекені Өзен поселкесі пайда болды. Түбекті игерушілердің жанқиярлық еңбегі босқа кетпеді. Алпысыншы жылдары Өзен кенорнынан газ бен мұнайдың көзі ашылды. 1964 жылы қазіргі мұнайшылар қаласының қазығы қағылып, қала типтес жұмысшы поселкесі пайда болды. Онда Маңғыстау жарты аралында тұңғыш рет мұнай кәсіпшілігі басқармасы құрылды, бұл өлкеде екпінді құрылысшы бригадалары жасақталып, тұрғын үйлер мен мәдени нысандарды салу жұмыстары жүргізілді.

1968 жылы 21 қазанда Қазақ КСР Жоғары Кеңес Президиумының қаулысымен Гурьев (қазіргі Атырау) облысы құрамында Өзен ауданы құрылып Жаңаөзен поселкесі қала статусын алды.

1989 жылы жергілікті халық сырттан келген жұмысшылардың қазақтарға қатысты кемсітушілігіне наразылық танытып бас көтерді. Кавказ ұлтының өкілдерін арнайы ұшақтармен көшірді. Халықтың бас көтеруі "Витязь" арнайы әскер жасағының күшімен тоқтатылды.

Жаңаөзен оқиғасы 2011 жыл

16 желтоқсан күні Жаңаөзен қаласының орталық алаңына еңбек дауына байланысты жеті айдан бері ереуілге шыққан Өзенмұнайгаз мекемесінің бұрынғы қызметкерлері мен жергілікті құқық қорғау органдары арасында болған қақтығыс. Құқық қорғау органдарының қызметкерлері тарапынан қару қолданылып, оқ атылды. Қаладағы тәртіпсіздіктер коммерциялық нысандар мен мемлекеттік органдардың ғимараттарына ауысты. Полиция оқ қару қолдануы салдарынан ереуілшілер тарапынан көп адам опат болып, көбі жараланды.

Жаңаөзен қаласының және оған іргелес елді мекендердің туу көрсеткішінің есебінен жыл басынан бері 4500 адамға өсіп, халқының саны 130 000 адамды немесе облыс бойынша халық санының 22,2 пайызын құрайды. Жаңаөзен қаласының әкімшілік - аумақтық құрамына 2 селолық округ - Теңге (18700 адам) және Қызылсай (3500 адам), сондай ақ 2012 жылы жаңадан құрылған Рахат кенті (30800 адам) кіреді.

Экономикасы[

Есепті кезеңде өнеркәсіптік кәсіпорындар қолданыстағы бағада 141,9 млрд. теңгенің өнімін өндірді. Өнеркәсіп өнімінің нақты көлем индексі 112,4 пайызды құрады. Жаңаөзен қаласының мұнай және газ өндіретін ірі кәсіпорындардың бiрі-"Өзенмұнайгаз" АҚ, "ҚазГӨЗ" ЖШС 2012 жылдың сәйкес кезеңінен мұнай өндіру көлемі 457,4 мың тоннаны құрады немесе 2,9 пайызға көбейді.

Билік органдары

Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес қала дәрежесіндегі әкімшілік бірліктің басшысы - әкім деп аталады. Әкімді Президент тағайындайды.

Транспорт

Қаладан Солтүстік-Оңтүстік темір жол линиясы басталады (Жаңаөзен - Гызылгая - Берекет - Этрек - Горган бағыты).

Қала тұрғындары облыс орталығымен, басқа елді мекендермен автомобиль және темір жолдарымен қатынасады. Жаңаөзеннен Өзен — Атырау — Самара мұнай құбыры, Өзен — Сайөтеш — Бейнеу газ құбыры басталады. Қала Қиғаш — Атырау — Құлсары — Бейнеу — Сайөтеш — Өзен магистралдық су құбыры арқылы ауыз сумен қамтамасыз етіледі. 

Оқу орындары

Қалада 6 колледж бен 1 лицей орналасқан

Колледждер:

■Маңғыстау облыстық медицина колледжі

■Жаңаөзен мұнай мен газ колледжі

■"Лингва" тіл мен аударма колледжі

■Жаңаөзен политехникалық колледжі

■"Каспий" педагогика мен өнеркәсіптік технологиялар колледжі

■Жаңаөзен қызмет көрсету және жаңа технологиялар колледжі

Лицейлер:

■Жаңаөзен кәсіпқой лицейі

Мәдениет

Қалада қалалық мұражай, "Мұнайшы" мәдениет үйі, "Жалын" кинотеатры, "Өнер" МКҚК, кітапханалар бар. Қалаға іргелес Қызылсай мен Теңге селоларында "Шаңырақ" және "Атамұра" мәдениет үйлері бар.

Қалада қарауға тұрарлық жерлер

■Бала мен дельфин скульптурасымен әшекейленген фонтан

■Тәуелсіздік алаңы

■Репрессия құрбандарына арналған тарихи - мемориалдық комплекс

■Қашаған ескерткіші

■"Дулыға" алаңы

■Мұнайшылар аллеясы

■1989 жылға арналған ескерткіш

■Мұнайшыларға арналған ескерткіш

Дін

Қалада және іргелес селоларда қалалық сүнниттік мешіті, Қызылсай мен Теңге селоларының сүнниттік мешіттері жұмыс істеуде. Қала тұрғындарының ақшасына қаладағы ең ірі мешіт салынуда.

Спорт

Спорттық клубтар.

"Өзенмұнайгаз - Мұнайшы" футзал клубы футзалдан ҚР чемпионатында өнер көрсетеді.

Спорт үйлері:

■Әмин Тұяқов атындағы стадион.

■Рахмет Өтесінов атындағы Дене - Шынықтыру Сауықтыру Комплексі.

■"Энергетик" Балалар мен Жасөспірімдер Спорт Мектебі.

Бауырлас қалалар

Белгілі адамдар

Жаңаөзенде тұрған әлде туған:

■Рахмет Өтесінов - Қазақ КСР еңбек сіңірген мұнайшысы

■Дәуіт Шайхисламов - қазақстандық шоумен,КВН қатысушысы

■Алтынай Сапарғалиева - қазақстандық әнші, Супер Старс KZ қатысушысы

■Luina - қазақстандық әнші

■Ақмарал Кемелханова - қазақстандық әнші

■Динара Бақтыбаева- қазақстандық кино актрисасы