«Жаңартылған білім негізінде мектепке дейінгі ұйымдарда балаларды шығармашылыққа баулу»

Мектепке дейінгі ұйымдарда балаларды шығармашылыққа баулу тақырыбы өте маңызды және өзекті. Жаңартылған білім беру мазмұны аясында балалардың шығармашылық қабілеттерін дамытуға ерекше көңіл бөлінеді.

Жаңартылған білім берудің мақсаты: Баланың жеке тұлға ретінде қалыптасуына, оның шығармашылық әлеуетін ашуға жағдай жасау. Баланың қызығушылығын, белсенділігін, дербестігін және өзін-өзі реттеу дағдыларын дамыту. Балаларды оқуға, шығармашылыққа және өзін-өзі дамытуға ынталандыру.

Мектепке дейінгі даму біздің қоғамымыздың қалыптасуының бастапқы кезеңі болып табылады, оны мақсаттар жүйесі, мазмұны, ұйымдастырушылық формалары, технологиялары, нақты білім беру жүйелерін, олардың ішкі және сыртқы байланыстарын басқару сипаты бойынша әр адамның және тұтастай қоғамның даму идеясын жүзеге асыратындай етіп ұйымдастыру және жүзеге асыру қажет.

Ересектердің балалар алдындағы жауапкершілігін түсіну мәселесі ерекше өзекті болып отыр. Бірегейлік-жеке тұлғаның тұтастығының негізі. Баланың бірегейлігі өзін-өзі жүзеге асыру процесінде, өзінің ерекше мәнін әлеммен: табиғатпен, адамдармен, мәдениетпен өзара әрекеттесуінде көрінетін тұрақты сапалы сенімділік ретінде сақтау және қорғау қабілетінде көрінеді.

Шығармашылық – бұл жеке тұлғаның маңызды сипаттамасы және оны жас кезінен бастап балада қалыптастыру қажет. Шығармашылықты дамытуда мектепке дейінгі даму кезеңі ерекше орын алады.

Мектеп жасына дейінгі балаларда шығармашылықты дамыту мәселесі бойынша психологиялық - педагогикалық әдебиеттерді талдау бұл процестің негізі балалардың өнімді іс-әрекеті екенін көрсетеді. Дәл осы мектеп жасына дейінгі балалардың өнімді іс-әрекетімен зерттеушілердің көпшілігі баланың шығармашылық қабілеттерінің дамуын байланыстырады. Әр түрлі өнімді іс-әрекеттерде шығармашылықты дамыту тақырыбы болған зерттеулерді қарастыру, бұл іс-шаралар психикалық және жеке тұлғаны қалыптастыруда әр түрлі рөл атқарады деген қорытындыға келеді.

Шығармашылықты дамыту жолдары:

Ойын арқылы оқыту: Рөлдік ойындар, сюжеттік ойындар, дидактикалық ойындар арқылы балалардың қиялын, ойлауын, тілін дамыту. Ойын барысында балалар өз идеяларын жүзеге асырып, шешім қабылдауға үйренеді.

Өнер арқылы дамыту: Сурет салу, мүсіндеу, аппликация жасау, оригами сияқты өнер түрлері арқылы балалардың эстетикалық талғамын, моторикасын дамыту. Балалардың өз жұмыстарында эмоцияларын, сезімдерін білдіруіне мүмкіндік беру.

Музыка арқылы дамыту: Ән айту, музыкалық аспаптарда ойнау, ырғақтық жаттығулар арқылы балалардың есту қабілетін, есте сақтауын, қиялын дамыту. Музыкалық шығармалармен таныстыру арқылы балалардың дүниетанымын кеңейту.

Сөздік шығармашылық: Ертегілер құрастыру, өлеңдер шығару, жұмбақтар шешу арқылы балалардың тілін, ойлауын, қиялын дамыту. Балаларды өз ойларын еркін жеткізуге ынталандыру.

Зерттеушілік әрекет: Қоршаған ортамен танысу, эксперименттер жасау, сұрақтар қою арқылы балалардың танымдық белсенділігін, қызығушылығын дамыту. Балаларға өз бетінше жаңа нәрселерді ашуға мүмкіндік беру.

Шығармашылық екі көрсеткішпен сипатталады. Ол қоғамдық құндылықты білдіруі және мүлдем жаңа өнім беруі керек. Балалардың суреттері осы критерийлерге сәйкес келе ме? Әрине, мұнда толық сәйкестік туралы айтудың қажеті жоқ, бірақ балалар шығармашылығының әлеуметтік-педагогикалық құндылығы айқын. Бала қоршаған орта туралы түсінігін, оған деген көзқарасын ашады және бұл оның ішкі әлемін, қабылдау, идеялар, қызығушылықтар мен қабілеттердің ерекшеліктерін ашуға көмектеседі. Өзінің көркем шығармашылығында бала өзі үшін жаңа нәрсені белсенді түрде ашады, мен айналамдағылар үшін-өзі туралы жаңа нәрсе.

Сурет салу, ойын сияқты, балаға өзін және айналасындағы әлемді тануға көмектеседі. Балалардың қағазға түсіретін бейнелері олардың жеке өсу кезеңдерінен басқа ештеңе емес.

Бір кездері Т.С. Комарованың зерттеулері сурет салу техникасының мәселелерін кескіннің бейнесін жасаудан бөлек қарастыруға болмайтынын, оларды қарапайым немесе күрделі жаттығуларға дейін азайтуға болмайтынын көрсетті.

Кескінді қалыптастыру үшін педагог білім беру іс-әрекетінде ойын жағдайларын жасайды, ал сурет пен модельдеу балаларға ойын әрекеттерін өрістетуге көмектеседі. Өйткені, ойын әдістері мұғалімге баланың бейнелеу іс-әрекетінде болатын танымдық тапсырмаға деген оң көзқарасын дамытуға және оның танымдық қызығушылықтарын дамытуға мүмкіндік береді.

Балалар шығармашылығының дамуы мен көрінуіне шығармашылық – ойын-сауық та ықпал етеді, онда ойын жағдайы жасалады, балалар "шеберлер" рөлін атқарады. Олар белгілі бір балық аулауды таңдайды және балшықтан ойыншық немесе матаға, ағашқа, керамикалық плиткаға сурет салады.

Жұмыста шығармашылық тапсырмалар да қолданылады, мысалы, ғарыш сапарына шығу үшін балаларға ғарыш кемесі қажет. Сондықтан балалар өздерінің суреттерінде ерекше ғарыш аппараттарын жасайды. Мұндай тапсырмалар балалардың іс-әрекетіндегі көркемдік бейнені ынталандырады, белгілі бір сезімдердің құрылымын тудырады, қиялға итермелейді. Шығармашылық тапсырмаларды кеңінен қолдану балаларды халықтық қолданбалы шығармашылықпен таныстыру кезінде және парақ пен матаның әртүрлі формаларында өрнек жасау кезінде мүмкін болады.

Мектеп жасына дейінгі балаларға ұнайтын ұжымдық шығармашылық жұмыстың тағы бір түрі "бірге сурет салу" сабағы болды. Балалар жұптасып "үш ережені" сақтай отырып, бір суретте жұмыс істейді: кезекпен сурет салу, бір уақытта екі заттан артық емес және сөзсіз. Оның айтуынша, әркім өзінің не ойлағанын және оның идеясы қалай өзгергенін - серіктестің іс-әрекетіне байланысты айтады. Соңында алынған суретті көру қызықты болады.

Жаңартылған білім берудің ерекшеліктері:

Балаға бағытталған оқыту: Әр баланың жеке ерекшеліктерін ескеру, олардың қызығушылықтары мен қажеттіліктерін қанағаттандыру.

Ынтымақтастық: Балалардың бір-бірімен, тәрбиешілермен және ата-аналармен ынтымақтастықта жұмыс істеуіне жағдай жасау.

Рефлексия: Балалардың өз әрекеттеріне, жетістіктеріне және қиындықтарына талдау жасауға үйрету.

Мектепке дейінгі ұйымдарда балаларды шығармашылыққа баулу үшін жаңартылған білім берудің мүмкіндіктерін тиімді пайдалану қажет. Тәрбиешілердің шығармашылық қабілеттері мен кәсіби шеберлігін арттыру, ата-аналармен тығыз байланыс орнату да маңызды рөл атқарады.