Заңгер меңгергенді,

Дәрігер меңгере ала ма?

Дәрігер меңгергенді,

Заңгер меңгере ала ма?

***

Түсіне дүрбі кірген,

Қарға мойнына дүрбі ілген.

Дүрбіні бір күн ілген,

Бір күн ілмеген.

***

Дәмегүл дән мен сән іздер,

Дәмегүл дән мен дәм іздер.

***

Сырқат малды демде емдеді,

Демде емдемегенде

ол мал сенделгендей еді.

Сондықтан

малды демде емдеді.

***

Малға қорек керек

***

Өрісінде жүз бір өгіз,

Сұрап алдық біз бір өгіз.

Сұрадыңыз сіз бір өгіз...

Есебін ап біз жүреміз.

***

Сиыр оқыралады ма,

Суыр оқыраласты ма?

Суыр оқыралай алмаса

Сиыр оқыраласады.

***

Біз де ізге түстік,

Сізде ізге түстіңіз.

Біз қыста ізге түстік,

Сіз күзде ізге түстіңіз.

***

Қондық жаңа қонысқа,

Қалың екен жоңышқа.

Қоныстағы жоңышқа,

Оралады қонышқа!

Қара қазан

тұрып-тұрып

бұрқ-бұрқ қайнады.

Қара бала

жүріп-тұрып

жұріп-тұрып ойнады.

***

Ғалым

Мәлім жайды мәлімдеді.

Әлім

Мәлім жайтты елемеді.

***

Қойбағар ойға алар

деген сөзді,

Басқалар да ойға алар

Ойға алар да ойланар...

***

***

Ақ тай ақ па?

Қара тай ақ па?

***

Ұста кісі

Балға-шотын ұстағысы келді.

Ұста кісі

Қарындашын да ұштағысы келді.

***

Жарыста

Жүз бала жүгірді.

Жартылай ұл бала жүгірді.

Жартылай қыз бала жүгірді.

Жарыста

...Гүл-дала дүбірлі!

Гүл-дала дүбірлі!

***

Досым тойға араласты,

Көшім қойға араласты.

Қойға араласқан бала

Қойшыға қой қораласты.  

***

Анау арал қай арал

Қайыңды арал, талды арал

Ішінде бұзаулы ала марал

***

Қай тай лақтай,

Қай лақ тайлақтай

***

Сорпа іштік,

Сорпа ыстық,

Сондықтан,

Қорқа іштік.

***

Екеуінің жолы шамалас,

Бірінің шашы – қара шаш.

Екіншісінің шашы –

ақ шаш аралас.

***

Жабайы маралдар бар,

Араларында жаралы маралдар бар

***

Лаула, алау, лаула,

Алауласын аула!

***

Тоқпақ жаттап,

Айтсақ жақсы-ақ.

Жатка тақпақ

Жатта тақ-тақ

***

Ойын десе есі жоқ.

Бір сабақтан бесі жоқ.

 

***

Аққау мен жолқау жолдас болыпты

***

Төсек үстінде төрт бөрік,

Төртеуі де көк бөрік.

***

Айнала, айнала,

Айналуы айнала,

Айналма, әй, бала.

***

Топ бала топтана,

Қуып жүр допты

***

Ала тайды –

Балақай мініп жүр.

Ала тай

Балақайдың мінгенін біліп жүр.

***

Талды отырған

Қай құс?

Таста отырған

«Байғыз» деген байғұс.

***

Дөңгелектің бір аты –

«Доңғалақ па?»

Доңғалақтар

Шын-ақ,

Қолғанат па?

***

Сиыр баласын:

«Торпағым» - дейді.

Қоян баласын:

«Көжек, қорқағым» - дейді.

 

***

Ағам талай ат тағалады

Ағам қалай ат тағалады.

Қалай ат тағалағанын

Білсем, мақтана аламын,

Білмесем, ұлтқа қаламын

***

Тасбақа құмын іздеді,

Қасқыр жемін іздеуі

Шымшық шыбын іздеді,

Ал інім кімін іздеді?

Інім тайын бүгін іздеді,

Тайын тауып маған: «Мініңіз!» - деді.

Арман атай, аралағаны – Тарбағатай.

Арман атай атын

***

Сырғауылдың басына

Қырғауыл қонды.

Қырғауылдың сырғауылдың

Басына қонғаны.

Нұрғабылға оңды болды.

***

Ұқыпты бала –

Кітапты түптеп тастады.

Ұқыпсыз бала

Кітапты бүктеп тастады,

Жұмысын басқаға жүктеп тастады.

***

Тарбағатайда тағалай алмай,

Айғайды салған атай.

***

Қырықтықта қырық қой қырықтын,

Қырық қой қырыққан соң.

Менен қырық қой үрікті

***

Мұртынан күлген жөн бе екен,

Сыртынан күлген жөн бе екен?

Сыртынан күлген езге тең!

Мұртынан күлген оңды екен!

***

Таудан тұман түсті,

Таудан жұман түсті.

Тұман түскен соң.

бор ақ түсті,

Арқасы қылаң түсті.

***

Барған жері Омбы болуы,

Омбы болғаны оңды болғаны.

Омбыға барғаны жөнуі болуы,

Омбыда жүріп әдемі тонды болды.

***

Кәкіш картадан

АҚШ-ты атүсті көрсеті.

Жәкіш АҚШ-ты көрсете алмай,

Сары шашты сақышты көрсетті.

 

***

Біреуі көрікті кісі,

Біреуі бөрікті кісі.

Көрікті кісі – зорықты,

Бөрікті кісі – қорықты.

***

Гүл өсірген дұрыс па?

Ұл өсірген дұрыс па?

Тіл өсірген дұрыс па?

Құры есірген дұрыс па?

***

Ол бір ән айтты,

Мен бір ән айтым.

Мен бір ән айттым –

Домбырамен айттым,

Ол бір ән айтты –

Болбыр бір ән айтты.

***

Құндызды өзім күндіз көрдім,

Сол құндызды көрген түні түнде із көрдім,

Құндызды күндіз жүз көрдім.

***

Сабақта Санаттың

ұйқысы келді,

Санатқа қанаттың күлкісі келді.

Алқан астық. Аптап-ақ!

Жұмыс қауырт қат-қабат!

Астық жинап қаптап ап,

Таппидық бір сәт тағат!

***

Құламен

Қияға мияға бардық,

Қияға мияға барып,

Мия ала алмай,

Ұяла-ұяла

Құлаға қамшы салдық

***

Кермеде тұр қырық

кір қыстырғыш,

Қырық кір қыстырғышқа

Қырық қыз келіп,

кір қыстырды.

***

Бөспе көже ішті.

Бөспе кеспе көже ішті.

Бөспе кеште кеспе көже ішті,

Кеспе көжені өзі ішті.

***

Айдын көлде саңқылдап,

Аққу жүзді таранып.

Ауық – ауық жақындап,

Анадайдан қарадық

***

Ата мен әже, ана да,

Алма мен алмұрт тереді,

Ауырға Арман бала да,

Арбамен тасып береді.

***

Әнуәр - өнер түлегі,

Әдемі етіп тігеді. ***

Әділ әбігер неге әбігер?

Әмір мен әділдің әбігеріндей

Әркімнің әбігерлігі бар.

***

Әсел Әсем бе, Әсем әсем бе,

Әсем әсем бе, Әсел әсем бе?

Әмір әбігер, неге әбігер?

***

Басмақала,

Баспаханада,

Баспаханада,

Басмақала.

***

Гүл-гүл жайнап, жер аспан.

Гүрілдейді сыйда өзен,

Гүлжазира жарасқан

Гүлдерімен – қай кезең?

***

- Кім сызғышсыз?

- Біз сызғышсызбыз.

- Сызғышсыздарға сызғышсыз сызғыш.

***

Баланың жаман баға алмағаны,

Мұғалім ағаның жаман болмағаны.

***

Қоғанбай қомағай ма?

Жоқ, ағай

Қоғанбай қомағай емес,

Зор ағай.

***

Дәуреннің

Дутары бар.

Дағарадай,

Далада Дана да доп ойнап жүр,

Далада Сана да доп ойнап жүр.

***

Досым маған еліктеп,

Домбырамен ән салды,

Дән риза болып көп,

Дуылдады, тамсанды.

***

Ескермес те, Естемес те,

Есіл сөздерді ескермес пе?

***

Есім есі кетіп есінеп отыр екен.

Ол несіне.

Есі кетіп есінеп отыр екен.

***

Жағажайды жағалай,

Жүгіреді Қамажай.

***

Иса шиша жұса,

Мұса – шиша жуса.

***

Ирина кенді іздейді.

«Инженер мына біз» - дейді.

***

Күз, Кез, Күз,

Күш, Кеш, Көш,

Кір, Кер, Көр,

Күл, Кел, Көл,

Кілең қысқа сөз,

Кім оқиды тез?

***

Кеткен көк,

Көптен көп,

Қайтқан тек кек жоқ

***

Лағыл тасын көрдің бе?

Ломбардқа оны бердің бе?

***

Лама жайлы білдің бе?

Лана гүлін тердің бе?

***

Нау ма, дау ма?

Нау да – дау,

Дау да – нау.

***

Киген тоны,

Оңды тон,

Өңді тон.

***

Омар ора алар,

Омар ора алмаса,

Орал ора алар

***

Әрі шешен, әрі әнші, әрі күйші,

Әр үйде бар тапқышым, кәне білші? (радио)

***

Сен өлше, ол өлшер,

Сол өлшем, сол мөлшер.

***

Жағажай,

Жағажайда – Қамажай

.

«Қыс» мезгіліне арналған тақпақтар.

Тағы да қыс түсті де,

Тон жамылды қырқалар.

Қайың, терек үстіне

Қона қалды ұлпа қар.

Адырға бар, жарға бар,

Алыпты қар бүркеніп.

Қарға, қарға, қарғалар

Қар үстінде жүр тоңып.

Көрінбейді бетеге,

Көрінбейді ай, тегі.

Үйге кіріп кете ме,

Мына боран қайтеді?

Ауланы тез күрейік,

Аққаланы үйейік.

Есігінен қораның

Кіре алмасын бораның.

Қар жауып тұр себелеп,

Қалтыраған бауларға...

Бейне құйттай көбелек

Қонып жатыр талдарға.

Қонып алып құлаққа,

Қытықтайды керемет.

Көбелегім бірақ та

Ұстатпайды, не керек?!

Жапалақтап ала қар

Жауды күнде қайталап,

Қырға шықты балалар,

Шаңғыларын арқалап.

Жұлдыз болып ағамыз

Ақ мамықтың үстімен.

Біз спортшы боламыз,

Үлгі аламыз күштіден.

Қуаныштың бүгінгі

Басылмайды ыстығы.

Жылдамырақ жүруді

Үйретеді қыскүні!

Ақ киімді, денелі, ақ сақалды,

Соқыр, мылқау, танымас тірі жанды.

Үсті-басы ақ қырау, түсі суық,

Басқан жері сықырлап, келіп қалды.

 

Дем алысы – үскірік, аяз бен қар,

Кәрі құдаң – қыс келіп, әлек салды.

Ұшпадай бөркін киген оқшырайтып,

Аязбенен қызарып ажарланды.

 

Бұлттай қасы жауып екі көзін,

Басын сіліксе, қар жауып, мазаңды алды.

Борандай бұрқ-сарқ етіп долданғанда,

Алты қанат ақ орда үй шайқалды.

 

Әуес көріп жүгірген жас балалар,

Беті-қолы домбығып, үсік шалды.

Шидем мен тон қабаттап киген малшы

Бет қарауға шыдамай теріс айналды.

 

Қар тепкенге қажымыс қайран жылқы

Титығы құруына аз-ақ қалды.

Қыспен бірге тұмсығын салды қасқыр,

Малшыларым, қор қылма итке малды.

 

Соныға малды жайып, күзетіңдер,

Ұйқы өлтірмес, қайрат қыл, бұз қамалды!

Ит жегенше Қондыбай, Қанай жесін,

Құр жібер мына антұрған кәрі шалды

Аппақ аппақ жапалақтап,

Қар жауады тынбастан.

Қалың орман, қар жамылған,

Маужырайды түнгі аспан.

Кең пейілді, мол мейірлі,

Сағынышпен табысқан.

 

О, алақай, Аяз ата,

Келе жатыр алыстан!

Кел билейік, үйренейік,

Ол келгенше жаңа жыр.

Құтты болсын, құтты  болсын,

Құтты болсын жаңа жыл!

«Күз» мезгіліне арналған тақпақтар.

Көк майсалы көрікті

Алқаптағы көп егін

Бұл күндері киіпті

Сары жібек көйлегін.

Жел тынымсыз гуілдеп,

Болып кетті тым бұзық.

Шуылдайды тал, терек,

Жапырағын жұлғызып.

Қоңыр салқын тарады

Қойнаулар мен сайлардан,

Қаздар қайтып барады,

Қайтқан елдей жайлаудан.

Соңғы шуақ төгіліп,

Жалқынданып тұр аймақ.

Ақ сәулеге шомылып,

Жапырақтар жүр ойнап.

Көктен көзін бір алмай,

Қызғылт тартты кәрі құз...

Жер қызығын қия алмай,

Маужырап тұр сары күз...

Бұрқырап қара дауыл соғып тұрған,

Көкорай түсі қашып солып тұрған.

Шыдамай қатты ызғарлы жел өтіне,

Бүрісіп ағаш, шөптер тоңып тұрған.

Көрік жоқ ойда-қырда шығып жүрсең,

Естілмес құс, құрт даусы құлақ түрсең.

Қақтанған, жамыла түсіп, от маздатып,

Көресің кемпір-шалды үйге кірсең.

Масатыдай құлпырған жердің жүзі,

Аяқ бассаң - табанға өтер сызы.

Кемпір болған бет-аузы қатпарланып,-

Бұраңдаған кешегі сұлу қызы.

Қысқасы, жер жүзінде көрік біткен,

Қараған да, сұлу қыз қайта кеткен.

Жыламсырап, мұңайып жанды-жансыз,

Қатты аязды, қайырымсыз қысты күткен.

Осы уақыт шаһарға тұрсаң қарап,

Түрлі жұрт түрлі істе жүрген тарап,

Көше бойлап, оқуға шапшаң басып,

Шаттықпен жас балалар боқша арқалап.

Қыс, күз болмас оларға көңілсіз шақ,

Оқу біліп, айырар қара мен ақ.

Өнерленген дүниеге ұста болған,

Қолдарында олардың тәж бенен тақ.

Қарасаң сонда қазақ арасына,

Ойнаған жалаң аяқ баласына,

Кетеді іш елжіреп, жанып-күйіп,

Көңілдің тұз сепкендей жарасына.

Жас емір надандықта өткен босқа,

Оқымай, өнер қумай жазы-қыста.

Білімнен ат-тонымен қашқан қазақ

Сайлауға таласуға қандай ұста.

Баласын оқытумен жоқ жұмысы,

Ел бұзу, малын шашу - барлық ісі.

Ойлаған бір күн бұрын таңдағы істі,

Япырым-ау, айтсаңдаршы, бар ма кісі?

Басқа жұрт балалары оқу қуған,

Біліммен өз жұртының бетін жуған.

Ішіп-жеп, босқа жүрсе хайуан малдай,

Адамзат жер жүзіне не үшін туған?!

Қор болдық, өнер қумай, қайран елім!

Күш кетіп, талай жаннан көрдік керім.

Сұлық боп, жан шыққалы тұр таяулап,

Маңдайдан шып-шып шығып елім терің

Сұр бұлт түсі суық қаптайды аспан,

Күз болып, дымқыл тұман жерді басқан.

Білмеймін тойғаны ма, тоңғаны ма,

Жылқы ойнап, бие қашқан, тай жарысқан.

 

Жасыл шөп, бәйшешек жоқ бұрынғыдай,

Жастар күлмес, жүгірмес бала шулай.

Қайыршы шал-кемпірдей түсі кетіп,

Жапырағынан айрылған ағаш, қурай.

 

Біреу малма сапсиды, салып иін,

Салбыраңқы тартыпты жыртық киім.

Енесіне иіртіп шуда жібін,

Жас қатындар жыртылған жамайды үйін.

 

Қаз, тырна қатарланып қайтса бермен,

Астында ақ шомшы жүр, ол бір керуен.

Қай ауылды көрсең де, жабырқаңқы,

Күлкі-ойын көрінбейді, сейіл-серуен.

 

Кемпір-шал құржаң қағып, бала бүрсең,

Көңілсіз қара суық қырда жүрсең.

Кемік сүйек, сорпа-су тимеген соң,

Үйде ит жоқ, тышқан аулап, қайда көрсең.

 

Күзеу тозған, оты жоқ елдің маңы,

Тұман болар, жел соқса, шаң-тозаңы.

От жақпаған үйінің сұры қашып,

Ыстан қорыққан қазақтың құрысын заңы.

 

«Көктем» мезгіліне арналған тақпақтар.

Қар еріді, су ақты,

Күндер туды шуақты.

Байтақ дала келбеті

Түкті уілем сияқты.

Көкке бояп өңірді,

Көктем келді көңілді.

Бау-бақшада, орманда

Құстар әні төгілді.

Жаңбыр жауып, басылды,

Күлімдейді көкте күн.

Кемпірқосақ асылды,

Өрмегіндей көктемнің.

Бар әлем сүйіп ұнатқан,

Шапағат нұрын шұбатқан,

Қаймықпай шыққан жайраңдап,

Қыстайғы суық-сынақтан,

Көктем таңы бұл атқан.

Әуені  кетпес  құлақтан,

Бұлбұлдың әнін жырлатқан,

Тараштап шашты сипаған,

Самалы ескен қыр жақтан,

Көктем таңы бұл атқан.

Қозылар өріп қыраттан,

Су ішкен мөлдір бұлақтан.

Ат мініп бір-бір шабатын,

Бойшаңдау  өскен құрақтан,

Көктем таңы бұл атқан.

Еңбектің  әні оятқан,

Даланы көкке боятқан,

Шұрқырап шүйгін шалғында

Жусаған мал да тояттан,

Көктем таңы бұл атқан.

Жапырақ жайған бұтақтан

Қауызын жарып бүр атқан,

Өргізіп құстар балапан,

Бөктерге күнгей шұбатқан.

Көктем таңы бұл атқан.

Көкорай ғажап бар аймақ,

Бүр жарған гүлдер орайлап,

Нөсерлеп жаңбыр жауатын,

Күркіреп аспан, жай ойнап,

Көктем таңы арайлы-ақ.

Көктем келіп көгілдір,

Жасыл көрпе төседі.

Күміс күн де төгіп нұр,

Көлеңкелер кешеді.

Шомылдырды даланы,

Құйып өткен нөсері,

Жаудыраған жанары

Шық та күбірлеседі.

Шың басында кіл ақ қар,

Жіпсіп жатыр күн ысып.

Таудан құлап бұлақтар

Жөңкіледі күлісіп.

Табиғат та — жыр бағы

Тынбайтұғын құс үні.

Байшешектер қырдағы —

Қыздардың көп мүсіні

Сәуірдің  самалымен майда қоңыр,

Желпініп тыныстайды байтақ өңір.

Нұрымен қыздырынып жадырайды,

Түрленген тотыдайын жайнап өмір.

Жырланып құс тілімен  асыл арман,

Сауықтың  ордасындай жасыл орман.

Кең дала шақырады құшақ жайып,

Құлпырған шоқ-шоқ гүлін тосып алдан.

Жайнайды көз жауын ап бұлғақтаған,

Нәп-нәзік  қызыл-жасыл гүл қаптаған.

Сергіткен  мәре-сәре қызығы мол,

Өмірдің әнін жатыр тыңдап далам.

Шарықтап қырдан ұшқан көкке самғап,

Қыранда жоқ па дерсің түк те салмақ.

Арасы жер мен аспан жалғасқандай,

Алыпты бұлт шудасын шөпке жалғап.

Шопанның алауласа жанған оты,

Қағылар үй төрінде ән қанаты.

Суы бал,

Кәусар ауа,

Көрсем сурет

Жайлау да жер асылы — жер жаннаты.

Шаттанып күлген бала сияқтанып,

Былдырап бұлақ жатыр күй ақтарып,

Бел бусанып, ұйқыға кеткен шақта

Телміріп ай қарайды қияқтанып.

Аспанның нұрға бөлеп кеңістігін,

Толқиды көк теңіздей егістігім.

Несібі дүйім елдің — алтын алқап,

Ырысы,

Берекесі

Жер үстінің.

Көк шықты. Енді мал да тарықпайды,

Атам жүр шуақтатып арық тайды.

Қарсы алған  сексенінші сәуір айын,

Қиқулап көңіл құсы шарықтайды.

Жылқылар кісінесе шатқалынан,

Қой өрер көк белестің қапталынан.

Қыз-жігіт төске тағып қызғалдағын,

Шарлайды өскен гүлді ат бауырынан.

Жайнап тұр бар сенімен ашық далам,

Көз тоймай қарай берем, ғашық болам.

Қайындар ақ балтырын жалтыратып,

Жырлайды жүрек сырын ашып маған.

Мөп-мөлдір шыны түстес әуе көгі,

Ақ таңнан сәукеле нұр сау етеді.

Сәуірдің шуағынан жылу алған,

Жайсаң жер,

Қандай көркем тау етегі

«Жаз» мезгіліне арналған тақпақтар.

Жып жылы түн маужырап 

Көтерілген жерден бу 

Саф күмістей жарқырап 

Тыныш жатқан тұнық су 

Ақырын ескен жылы жел 

Маужыратып, тербетіп,

Таң атсын деп жайнап гүл 

Өсіп балам ер жетіп 

Таң атқанда жалбарып 

Тәңіріге құлдық қылғаны 

Ісіне оның таңданып 

Көңілі хаққа сынғаны 

Көкке тиген биік тау 

Құшақтасқан тұманмен 

Қосылысып есен-сау 

Бал алысқан құмармен 

Шырылдап торғай аспанда 

Бытпылдығы ән қосып 

Шала-шансар жатқанда 

Табиғатқа жан қосып 

Міне, алтын таң атты 

Күншығыстан ағарып 

Көтеріп зұлмат қанатты 

Жер де кетті жаңарып 

Таң, Күн деген жер жаны 

Екеуінсіз жоқ сәні 

Оқу-білім – ер жаны 

Жараспас ерге құр жаны.

Жаз келіпті дегенше,

Алма пісті дегейсің.

Бағымызда, ендеше,

Алма теру көбейсін.

Жаз келіпті дегенше,

Қарбыз пісті егейсің.

Бақшамызда, ендеше,

Қауын-қарбыз көбейсін.

Жаз келіпті дегенше,

Жайлау бардық дегейсің.

Жайлаудағы, ендеше,

Қой-қозылар көбейсін.

«Көлім, көлім көлім» деп,

Қаз да келді маймаңдап.

«Шомыл, шомыл, шомыл» деп,

Жаз да келді жайраңдап.

Көлеңкеге тығылып,

Қалжырайды күшігім.

Күн көзіне бұйығып,

Маужырайды мысығым.

Өзен — көлдің жағасы

Гүлден ою ойғандай.

Тырналарға қарашы:

Жіпке тізіп қойғандай.

Алг жүріңдер, балалар,

Қырға шығып көрейік.

Қызғалдақты терейік,

Құшақтап ап келейік.

Жұмбақтар (көкөніс, жеміс-жидектер, ас үй, тамақ, ыдыстар туралы жұмбақтар)

Бұтақта іліні п тұрамын,
Піскенде себетке құладым. 

Өсірдім ұлпа қар,
Шешуін кім табар?  (мақта)

Әкеміз ала баспақ асырады,
Күз келсе соямын деп асығыды.
Баспағым бойын шөпке жасырады.
Еті қызыл, терісі жасыл әлі.   (қарбыз)

Ашулы қонақ бұл анық,
Тонып шешсе, жыладық.   (пияз)

Өсірер тың дала,
Көшірер қамбаға.
Айналар ұңға да,
Айналар нанға да.  ( бидай)

Алға жайып тұз-дәмiн,

Келтiредi үй сәнiн.

Ол халқымның ақ жаны,

Жақсы дәстүр маржаны,

Кеңпейiл де арайлы,

Осы жерден тарайды.   (Дастархан)

Күрең қызыл түсi бар,

Тағамдардың асылы.

Қуат берер күшi бар.   (Таба нан)

Беттескен қос табақ,

Ортасында бас тамақ,

Қоз бен шоққа ораса,

Дәм пiседi тамаша.    (Таба нан)

Ұрмай-соқпай жылатады,

Әркiм бiрақ ұнатады.    (Пияз)

Өзi ащы,

Бiрақ,

Дәмдi етер асты.    (Тұз)

Ақ қиыршық еритiн,

Ас жоқ одан жеритiн.   (Тұз)

Көлiкпен түздiң,

Ащы тас сүздiм.    (Тұз)

Түсi аппақ,

Тысы қатты-ақ,

Екi түрлi уызы,

Жесең тәттi-ақ.    (Жұмыртқа)

Есiгi жоқ,

Тесiгi жоқ,

Ақ доптың iшiнде,

Несiбi көп.    (Жұмыртқа)

Қос басы жұмыр,

Жiңiшке құбыр,

Iшiне жиған,

Дәмi де шымыр.   (Жiлiк майы)

Аппақ су – дәмi тәттi,

Iшсең сусын қандырады,

Шөлдегенде қатты.    (Қымыз)

Терi құдық қауғасын,

Тарттым да,

Қанып iштiм дәмдi асын.   (Саба)

Мал киiмi ысталған,

Дәмi дәмдi ұсталған.  (Мес)

Сұйық едi аппақ,

Бауырдай боп қатыпты,

Iшсең дәмi тәттi ақ.   (Айран)

Аппақ ас, сызы бар,

Балалар қызығар.    (Балмұздақ)

Мұз сынды түрi,

Тәттi дәмнiң бiрi.   (Науат)

Аппақ сұйық,

Қалса ұйып,

Шөлiң қанады,

Iшсең құйып.   (Сүт пен Айран)

Ең мықты дәрi,

Жұрттың бәрi.

Аусап iшер,

Бал татыр дәмi,

Ненiң нәрi.    (Шұбат)

Әжем уыстап сығып,

Далада кептiрген.

Қатты әрi тәттi дәмiн,

Кiм бар жеп көрген?   (Құрт)

Мал төлдеп,

Әр ауыл

Пiсiрдi ақ бауыр.   (Уыз)

Тобатайға құртымдай,

Жаз бойы бiр тынбай.

Жинаған гүл сөлiн,

Не?

Бiлсең, айтшы өзiң?    (Араның балы)

Аспан түстес сұйық,

Әркiм iшер құйып.    (Су)

Бiр жансыздың қаны бар,

Тiл үйiрген дәмi бар.

Шөлдесең iш, қанып ал.   (Кесе мен Шай)

Оқу құрал туралы жұмбақтар.

Білімнен мол сый-асы,

Балғындардың ұясы.

(Мектеп)

***

Ақыл-ойдың шырағы,

Зәулім көктей шынары.

Биігіне бойлаған,

Қанбайды адам құмары.

(Білім)

***

Білімнің жол басшысы,

Шәкірттің қолбасшысы

(Мұғалім)

***

Шәкіртке жанашыр,

Мейірман кім, жаны асыл?

(Ұстаз)

***

Білімнің дәнін тереді,

Балаға тәлім береді.

(Ұстаз)

Ұшымен қазық

Тор көзді жазық.

Үстіне өттім,

Асыл сөз жазып.

(Дәптер)

***

Кішкене құдықтан,

Найза ұшты шыбығым,

Су ішіп құныққан.

(Сиясауыт)

***

Қабы сояу,

Діні – бояу.

(Қарындаш)

***

Қысқа таяқ діңі бар,

Шиырлаған ізінде

Сайрап тұрар тілі бар.

(Қарындаш)

***

Ойларынды аңсаған,

Асыл сөзді ақ алаңға,

Түсіруден шаршаған,

Мен емеспін әмәнда.

(Қалам)

***

Тіл жоқ өзінде,

Сөзі бар ізінде.

(Қаламсап)

***

Бар ойынды жиямын,

Ақ қағазға құямын.

(Сия)

***

Жұқа тақтай бөлшегі,

Ұзындықтың өлшемі.

(Сызғыш)

***

Елдері мен қаласы,

Ойпаты мен даласы.

Теп-тегіс тақтай-ды,

Өзені де ақпайды,

Тоғайы мен тауы бар,

Бұл не, өзің тауып ал.

(Карта)

***

Бір санға өсірді,

Өзі қалып орнында,

Бізді алға көшірді.

(Класс)

***

Төрт қырлы, өзі аппақ,

Тақтадағы ізі аппақ.

(Бор)

***

Қаласы бар, елі жоқ,

Даласы бар, шөбі жоқ.

Мұхиты бар, суы жоқ,

Орманы бар, нуы жоқ.

Шыңдары да теп-тегіс,

Құмдары да теп-тегіс,

Кең жазықтан әр түсті,

Шығыс пенен батысты –

Бар әлемді табасың,

Өзің таң боп қаласың!

(Географиялық карта)

***

Былғанышты жақтырмайды,

Ол бар жерде дақ тұрмайды.

Бірақ тағы өз үстінен,

Таза бір жер таптырмайды.

(Сорғыш)

 

***

Үстінде есігі,

Өзі орындық, әрі үстел,

Оқушылар бесігі.

(Парта)

***

Әңгіме, аңыз, ертегі,

Нотасы мен әні бар.

Суретін де көр тегі,

Қандай журнал бәрі бар?

(«Балдырған»)

***

Ілулі тұр кең алаң,

Керегімді мен одан.

Жазып алам көшіріп,

Сүртем сосын өшіріп.

(Тақта)

***

Оқуыма төреші,

Тоқуыма төреші.

Парақтасам байқалар.

Білімімнің өресі,

Онда және жазылған,

Кестем де бар келесі.

(Күнделік)

***

Доп сынды келбеті,

Онда бар түп-түгел,

Әлемнің әлпеті.

(Глобус)

***

Білім менен тәлім,

Парақты ашқанда

Беттерінен мәлім.

(Күнделік)

***

Оқу-білім аспабы,

Қоймасының бас қабы.

Бөлмесі де бірнешеу,

Тиегі бар ашпалы.

(Сөмке)

***

Көкқұтанша ақ айдында,

Бір аяқпен тұрады.

Тұмсығымен ол мұнда,

Шыр айналып шығады.

(Циркуль)

***

Қырық екі жауынгер,

Сапын түзеп тұрады.

Бүлдіршіндер

Қауымды ел,

Сырын терең ұғады.

(Алфавит)

***

Күміс алмұрт тілі бар,

Сыңғырлаған үні бар.

Шақыратын білімге,

Сағаты бар, күні бар.

(Қоңырау)

***

Денесі бар шыбықтан,

Темір тұмсық құдықтан,

Сусын алып ішеді,

Ойы із боп түседі.

(Қаламсап)

***

Бөлінгенді табыстырып,

Біріктірсе қабыстырып.

Жымдастырған жігін де,

Байқамасың түгін де.

(Желім)

***

Жақсыменен тең көрген,

Ата-ана да жөн көрген.

Орындықпын төңкерген.

(Төрттік)

***

Сансыз ойлар бетінде,

Сайрап жатыр бар тілде.

Қажетпін мен әр күнде,

Өшпейді бір әрпім де.

(Қағаз)

***

Қабат-қабат қатталған,

Асыл сөзбен апталған.

Парағы бар сөйлейтін,

Ол қазына өлмейтін.

(Кітап)

***

Бар білімнің бастауы,

Бар ғылымның бастауы.

Жас балаға нұр шашқан,

Қандай кітап тіл ашқан?

(Әліппе)

***

Мектептің алтын орағы,

Зейінділер одағы.

Жақсы көрер бар бала,

Зерекке дос ол дағы.

(Бестік)

***

Ойды аяқтап қорытады,

Соңында доп тұрады.

(Сөйлем)

Жәндіктер туралы жұмбақтар.

Бар екен бір мақұлық ұннан майда,

Өз басын айдайды екен қиын жайға,

Ұстасақ үгітіліп жоғалады,

Дамылдап отырмайды ешбір жайға.

( Көбелек )

Гүл ұшып гүлге қонады,

Гүл бақшам гүлге толады.

( Көбелек )

Шидім, шидім, шидім құс,

Ши басына қонған құс.

Қарқаралы қара құс,                        

Хан басына қонған құс.

( Шыбын )

Иісшіл - ит емес,

Ұшады -құс емес.

( Шыбын )

Бар жұмысы ермегі.

Талмай қанат қағады.

Еңбекті қош көрмейді,

Жат ыдысты бағады.

( Шыбын )

Қыс кезінде ұйықтап жатар,

Жаз мезгілі думан ашар.

( Шыбын )

Қарабай аттан жығылды,

Халық соған жиылды.

( Түкірікке жиылған шыбын )

Аспанда ақ сары құс шу салады,

Жабысып тақыр жерден су алады.

Адамнан су алған тым өзгеше

Дуылдатып денеңе у салады.

( Безгек масасы )

Өзім үшін сені ұрам,

Сен үшін өзімді ұрам,

Сен үшін өзімді ұрсам-

Ағады менің қаным,

Жарылады сенің қарның.

( Маса )

Бір құс бар ұшып жүріп ән салады,

Әркімге қонақ болып бір барады.

Барлығы мақұлықтың ығыр болып,

Дауысын естігендер зар қағады.

( Маса )

Ат басты,

Арқар мүйізді,

Бөрі кеуделі,

Бөкен санды,

Қос қанатты,

Құмырсқа ізді,

Бота тірсекті.

( Шегіртке )

Бар еді бір жұмбағым жүрген сайда, 

Қолында қылышы жоқ, екі найза.

Қарынды екі найза болғанменен 

Қылыш пен ай балтадай болмақ қайда.

( Бұзаубас )

Біз жаздық аулым қонған текшесіне,

Етіктің жез қақтырдым өкшесіне.

Айуанда төрт аяқты бір нәрсе бар,

Бөренесін байлаған бөксесіне.

( Инелік )

Ана таудың басында ұйыған қатық,

Ол қатықты көрмейді дәмін тартып,

Дәмін татқан қалады сеспей қатып.

( Қара құрт )

Бір мақұлық айдалада қорған салған, 

Азапты ажалдымен соған барған.

Мен емес бұл жұмысты айтып жүрген,

Бұрынғы азамат ер содан қалған.

( Қара құрт )

Ғажайып бір нәрсе бар қатқан тері,

Өзінің қалың тоғай жатқан жері.

Бір күні аштан өлмей, тоқтан өлер,

Жігіттің мұны табар кемеңгері.

( Түйе кене )

Қарайып ұшты қарғадай, 

Бармаған жері қалмады-ай.

Жерге түсті, ін қазды,

Аяғымен тырмалай.

( Қоңыз )

Кішкене ғана түйме тас,

Атан түйе тарта алмас.

( Кене )

Аспаннан ұшып түсті жатқан тері,

Қалың тоғай ну жыныс жатқан жері.

( Кене )

Ұзын-ұзын ұзардай,

Ұзыннан аққан сулардай.

Ағаш атқа мінгізіп,

Ұзартып қойған мұнардай.

( Өрмекші )

Екі басы жұдырықтай,

Ортасы қылдырықтай.

( Құмырсқа )

Қатар-қатар қара нар,

Аспанменен бара бар,

Алды биік, арты жар.

( Құмырсқа  )                                              

Тыру-тыру тырналар,

Тауға қарай жорғалар.

( Ара )

Алпыс тісті айдаһар,

Ешқайда қадам баспайды.

Қозғамасаң жатады,

Ештеңеден саспайды.

Ағаштан тамақ жейді екен,

Жұтпай шайнап тастайды.

( Ара )

Домалақ таудың басында

Тоқты қошқар ойнайды.

( Бит )

Кішкене ғана бойы бар,

Адам жейтін ойы бар.

( Бит, бүрге )