Жасанды интеллект – болашақтың кілті

Анарбаева Лаззат Мусирманкуловна

АКАДЕМИК Ә.ҚУАТБЕКОВ АТЫНДАҒЫ ХАЛЫҚТАР ДОСТЫҒЫ УНИВЕРСИТЕТІ

Қазіргі заманда ғылым мен техника қарқынды дамып келеді. Әсіресе, жасанды интеллект (ЖИ) – ең көп талқыланатын және болашағы зор бағыттардың бірі. Жасанды интеллект – компьютерлік жүйелердің адамның ойлау қабілетін, логикасын, шешім қабылдауын модельдеуіне негізделген ғылым саласы. Ол адамзат үшін жаңа мүмкіндіктер ашып қана қоймай, қоғамның барлық саласын өзгертуде.

Жасанды интеллекттің даму тарихы

ЖИ-дің тарихы ХХ ғасырдың ортасында басталды. 1956 жылы АҚШ-тағы Дартмут колледжінде өткен ғылыми конференцияда «Artificial Intelligence» ұғымы алғаш рет қолданылды.

1960–1970 жылдары алғашқы алгоритмдер жасалып, компьютерлер шахмат ойнауға және қарапайым логикалық есептерді шешуге үйретілді.
1980 жылдары сараптамалық жүйелер пайда болды. Олар дәрігерлерге диагноз қоюда көмек көрсетті.
2000 жылдан кейін интернеттің дамуы, бұлтты технологиялар мен үлкен деректердің (Big Data) жиналуы жасанды интеллектке жаңа серпін берді. Қазіргі таңда нейрондық желілер мен машиналық оқыту (machine learning) арқылы ЖИ дербес шешім қабылдай алатын деңгейге жетті.

Жасанды интеллекттің қолданылу салалары

1. Медицина – робот-хирургтар, ауруларды ерте анықтау, жасанды интеллект көмегімен жаңа дәрі-дәрмек жасау. Мысалы, IBM Watson жүйесі рак ауруын диагностикалауда қолданылады.

2. Білім беру – онлайн курстар, білім алушылардың қабілетіне қарай жеке бағдарлама ұсынатын жүйелер. Қазақстанда да «Ақылды мектеп» жобалары енгізілуде.

3. Өнеркәсіп – өндіріс автоматтандырылып, роботтар қауіпті жұмыстарды атқарады. Tesla, Toyota сияқты компаниялар ЖИ негізінде жұмыс істейтін зауыттарды дамытуда.

4. Көлік – автопилот жүйелері бар көліктер жол қауіпсіздігін арттыруда. Tesla-ның жүргізушісіз көліктері – соның дәлелі.

5. Қаржы саласы – банктерде жасанды интеллект несие алушылардың төлем қабілеттілігін бағалайды, алаяқтық әрекеттерді анықтайды.

6. Күнделікті өмір – аударма жүйелері, виртуалды ассистенттер (Siri, Google Assistant), бет-әлпетті тану технологиясы.

Жасанды интеллекттің артықшылықтары

• Жылдамдық – адамнан әлдеқайда тез есептейді.

• Дәлдік – қателік ықтималдығы азаяды.

• Үнемділік – уақыт пен ресурстарды тиімді пайдаланады.

• Қолдану аясының кеңдігі – әртүрлі салаларда нәтижелі қолдануға болады.

Қиындықтары мен қауіптері

ЖИ дамыған сайын кейбір мәселелер туындайды:

• Жұмыс орындарының қысқаруы. Көптеген мамандықтарды роботтар алмастыруы мүмкін.

• Этикалық мәселелер. Машина адамның орнына шешім қабылдаса, қателікке кім жауап береді?

• Қауіпсіздік. Жеке деректердің жария болып кетуі немесе ЖИ-ді әскери мақсатта пайдалану қаупі бар.

• Тәуелділік. Адамдар технологияға қатты сеніп кетсе, өз қабілетін пайдалану деңгейі төмендеуі ықтимал.

Қазақстандағы жасанды интеллект

Қазақстанда ЖИ саласы қарқынды дамып келеді.

• «Astana Hub» IT-стартаптар технопаркі жасанды интеллектке негізделген жобаларды қолдап отыр.

• Денсаулық сақтау саласында «SmartHealth» жүйелері енгізілуде.

• Цифрландыру саясаты аясында мемлекеттік қызметтердің басым бөлігі автоматтандырылып, ЖИ негізінде жұмыс істейді.

Қорытынды

Жасанды интеллект – адамзаттың болашағына бағытталған ең үлкен қадамдардың бірі. Ол біздің өмірімізді жеңілдетіп қана қоймай, жаңа мүмкіндіктерге жол ашады. Дегенмен, оны дұрыс әрі тиімді қолдану үшін жауапкершілік, этикалық нормалар мен заңдық реттеу қажет. Болашақта ЖИ адамзатпен бірге дамып, өркениетті жаңа белеске көтеретіні анық.