Жасанды интеллект (AI) және машиналық оқыту негіздері

Кіріспе

Цифрлық технологиялардың дамуы қазіргі қоғамның барлық саласына елеулі әсерін тигізіп отыр. Соның ішінде жасанды интеллект (Artificial Intelligence, қысқаша – AI) пен машиналық оқыту (Machine Learning) – соңғы онжылдықтағы ең өзекті және жылдам дамып келе жатқан салалардың бірі. Бұл ұғымдар тек ғылым мен өндірісте ғана емес, сонымен қатар білім беру, медицина, көлік, тіпті күнделікті тұрмыста да кеңінен қолданылуда.

Осы мақалада жасанды интеллекттің негізгі ұғымдары, жұмыс істеу принциптері, машиналық оқытудың маңызы мен болашақтағы орны туралы қарастырылады.

Негізгі бөлім

1. Жасанды интеллект дегеніміз не?

Жасанды интеллект – адам интеллектісіне тән кейбір функцияларды (ойлау, үйрену, шешім қабылдау, сөйлеу, көру) компьютерлік жүйелерде модельдеу ғылымы мен технологиясы. Басқаша айтқанда, бұл – компьютердің немесе бағдарламаның адам секілді "ойлап", "үйренуіне" мүмкіндік беретін қабілеті.

AI негізінде бірнеше технологиялық қабаттар жатыр:

• Білім базалары (knowledge bases)

• Шешім қабылдау жүйелері

• Машиналық оқыту алгоритмдері

• Табиғи тілді өңдеу (Natural Language Processing – NLP)

Жасанды интеллекттің күнделікті өмірдегі кейбір мысалдары:

• Смарт көмекшілер (Siri, Alexa, Google Assistant)

• Бет-әлпетті тану жүйелері

• Әлеуметтік желідегі контент ұсыну алгоритмдері

• ChatGPT сынды тілдік модельдер

2. Машиналық оқыту (Machine Learning) дегеніміз не?

Машиналық оқыту – бұл жасанды интеллекттің ішкі бағыты. Ол компьютерлердің берілген мәліметтер арқылы өздігінен үйреніп, белгілі бір тапсырмаларды адамның нақты бағдарламалауынсыз орындауына мүмкіндік береді.

Машиналық оқытудың негізгі түрлері:

1. Бақыланатын оқыту (Supervised Learning): Нақты деректер мен нәтижелер арқылы модель үйренеді.

2. Бақылаусыз оқыту (Unsupervised Learning): Модельге тек деректер беріледі, ал ол ішіндегі ұқсастықтарды өзі анықтайды.

3. Күшейтумен оқыту (Reinforcement Learning): Айналадан кері байланыс алып, шешім қабылдайды (мысалы, ойын ойнау немесе роботты басқару).

Қолдану салалары:

• Көрнекі бейнелерді тану

• Дыбысты тану

• Медициналық диагностика

• Қаржылық болжам

• Көлік (автопилот)

3. AI мен Machine Learning-нің болашағы мен сын-қатерлері

AI технологияларының дамуы көптеген жаңа мүмкіндіктерге жол ашуда. Олар:

• Қайталанатын жұмыстарды автоматтандыру

• Деректерді терең талдау арқылы шешім қабылдауды жақсарту

• Жаңа өнімдер мен қызмет түрлерін жасау

Алайда, кейбір қауіптер де бар:

• Жұмыссыздық деңгейінің арту қаупі

• Жасанды интеллектке қатысты этикалық мәселелер

• Деректердің құпиялылығы мен қауіпсіздігі

Осы мәселелерді шешу үшін мемлекеттер мен технологиялық компаниялар этикалық кодекстер мен заңнамалық ережелер жасап жатыр.

Қорытынды

Жасанды интеллект пен машиналық оқыту – болашақтың емес, қазіргі заманның технологиялары. Бұл бағыттағы білім тек IT саласындағы мамандарға ғана емес, барша азаматтарға қажет. Себебі AI бүгінде экономиканың, денсаулық сақтау, білім беру мен мәдениеттің ажырамас бөлігіне айналды.

Болашақта жасанды интеллектпен бірге жұмыс істей алу – негізгі дағды болмақ. Сондықтан осы салаға ерте жастан қызығушылық танытып, оны үйрену – әр оқушы мен студент үшін маңызды.

Әдебиеттер тізімі (мысал ретінде):

1. Russell, S., & Norvig, P. (2021). Artificial Intelligence: A Modern Approach.

2. Goodfellow, I., Bengio, Y., & Courville, A. (2016). Deep Learning.

3. Қазақстан Республикасы Цифрлық даму, инновациялар және аэроғарыш өнеркәсібі министрлігі – www.gov.kz

4. OpenAI ресми сайты – https://openai.com/