ЖАСАНДЫ ИНТЕЛЛЕКТ ПЕН ЦИФРЛЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАР МЕН БІЛІМ БЕРУДЕГІ ЖАҢА МҮМКІНДІКТЕР

ЖАСАНДЫ ИНТЕЛЛЕКТ ПЕН ЦИФРЛЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАР МЕН БІЛІМ БЕРУДЕГІ ЖАҢА МҮМКІНДІКТЕР

Торбаева Аселхан Турганбековна
Арнайы пәндер оқытушысы, педагог-модератор

Шымкент қаласы

«Индустриалды - техникалық колледж» МКҚК

Аннотация

Бұл мақалада цифрлық технологиялар мен жасанды интеллекттің (ЖИ) білім беру жүйесіне енгізілуінің маңыздылығы қарастырылады. ЖИ негізіндегі инновациялар, ақылды оқу жүйелері, автоматтандырылған бағалау және виртуалды ассистенттер арқылы оқыту тиімділігі артып, оқу процесі жекелендіріледі. Сонымен қатар, автоэлектрик пен автомеханик мамандықтарында ЖИ қолдану мысалдары талқыланып, цифрлық білім берудің негізгі мәселелері мен шешу жолдары ұсынылады. Цифрлық трансформацияның сәтті жүзеге асуы оқытушылардың даярлығы, инфрақұрылымның қолжетімділігі және ақпараттық қауіпсіздікпен тығыз байланысты.

Аннотация

В данной статье рассматривается значимость внедрения цифровых технологий и искусственного интеллекта (ИИ) в систему образования. Использование ИИ в обучении способствует персонализации учебного процесса, автоматизированной оценке знаний и применению виртуальных ассистентов. Особое внимание уделяется техническим специальностям, таким как автоэлектрика и автомеханика, где ИИ помогает в диагностике и прогнозировании неисправностей. Также обсуждаются актуальные вопросы цифровой трансформации образования, включая подготовку преподавателей, доступность цифровой инфраструктуры и обеспечение информационной безопасности.

Abstract

This article examines the importance of integrating digital technologies and artificial intelligence (AI) into the education system. AI-driven innovations such as intelligent learning systems, automated assessment, and virtual assistants enhance learning efficiency and personalize the educational process. Special attention is given to technical fields like auto electrics and mechanics, where AI aids in diagnostics and fault prediction. The article also discusses key challenges of digital transformation in education, including teacher training, accessibility of digital infrastructure, and information security.

Түйін сөздер: Жасанды интеллект, цифрлық білім беру, инновациялық технологиялар, қашықтықтан оқыту, автоматтандырылған бағалау, виртуалды ассистенттер, ақпараттық қауіпсіздік, автоэлектрик, автомеханик, онлайн платформалар, виртуалды зертханалар.

Кіріспе: Қазіргі цифрлық дәуір білім беру жүйесінде түбегейлі өзгерістер мен трансформацияларды талап етеді. Қоғам мен экономикадағы өзгерістер жаңа білім беру тәсілдерін, инновациялық технологияларды және студенттердің қажеттіліктерін қанағаттандырудың жаңа әдістерін енгізуді қажет етеді. Осы тұрғыда, жаңа технологиялар мен цифрлық құралдар білім беру саласын қайта құруға мүмкіндік беріп, оның барлық деңгейлерінде оқыту мен оқу процесін тиімді етеді.

Білім беру жүйесінің цифрлық трансформациясы оқыту сапасын жақсартуға, оқу процесін жекелендіруге және студенттерге ыңғайлы жағдай жасауға бағытталған.

Жасанды интеллект (ЖИ), виртуалды және толықтырылған шынайылық, үлкен деректер (Big Data) және бұлттық технологиялар секілді инновациялық құралдар білім беру саласына үлкен өзгерістер енгізіп жатыр. Бұл технологиялар студенттердің қабілеттері мен қажеттіліктерін ескере отырып, олардың білім алу процесін оңтайландырады.

Жасанды интеллект және білім беру саласындағы инновациялар Жасанды интеллекттің (ЖИ) білім беру саласындағы қолданылуы оқу процесін түбегейлі өзгертуге мүмкіндік береді. Ол тек қана оқу материалдарын жеткізу тәсілдерін өзгертпейді, сонымен қатар, студенттердің оқу қабілеттерін, қызығушылықтарын және қажеттіліктерін ескеріп, оқу процесін дербестендіруге ықпал етеді.

Ақылды оқу жүйелері: Жасанды интеллекттің көмегімен құрылған ақылды оқу жүйелері студенттердің оқу үрдісін бақылап, олардың жеке қажеттіліктеріне сәйкес материалдар мен тапсырмаларды ұсынады. Бұл оқыту процесінің жекелендірілуіне мүмкіндік береді. Ақылды оқу жүйелері студенттердің оқу үлгерімін бақылап, дербес оқыту әдістерін қолдануға мүмкіндік береді. Бұл әсіресе қашықтықтан білім беру кезінде өте маңызды.

Автоматтандырылған бағалау жүйелері: ЖИ-дің маңызды элементтерінің бірі – автоматтандырылған бағалау жүйелері. Бұл жүйелер студенттердің білімін тексеруді жеңілдетіп, оқытушыларға уақыт үнемдеуге мүмкіндік береді. Сонымен қатар, студенттерге өз білімдерін бағалауға мүмкіндік беретін кері байланыс ұсынады.

Автоматтандырылған бағалау жүйелері тесттерді бағалау, жазбаша жұмыстарды тексеру және сараптамалық талдау жасау сияқты процестерді жеңілдетеді. Бұл оқытушылардың жұмысын оңтайландырып, студенттердің оқудағы прогресін анықтауға мүмкіндік береді.

Қашықтықтан оқыту және виртуалды ассистенттер: Жасанды интеллект негізіндегі онлайн оқу платформалары студенттерге тиімді білім алуға мүмкіндік береді. Виртуалды ассистенттер оқу процесін жеңілдетеді, сұрақтарға жедел жауап береді және оқу материалдарын меңгеруде көмек көрсетеді. Қашықтықтан оқыту арқылы студенттер қажетті білімді кез келген уақытта және кез келген жерде ала алады. Бұл әсіресе ауылдық жерлердегі білім алушылар үшін маңызды.

Цифрлық дәуірдің өзекті мәселелері: Жасанды интеллект пен инновациялық технологиялардың білім беру жүйесіне енгізілуі көптеген мүмкіндіктер туғызғанымен, бұл процестердің бірқатар мәселелері де бар.

Мазмұн мен әдістемелік дайындық: Цифрлық технологияларды тиімді қолдану үшін оқытушылардың жаңа әдістемелер мен технологияларды меңгеруі қажет. Оқытушылардың ЖИ және цифрлық технологияларды тиімді пайдалану үшін арнайы оқу курстарынан өтуі керек. Білім беру бағдарламалары инновациялық технологиялармен толықтырылып, жаңа оқу әдістемелері енгізілуі қажет. Жаңа әдістердің бірі – онлайн симуляторлар мен виртуалды зертханалар арқылы оқыту.

Ақпараттық қауіпсіздік және жеке деректердің қорғалуы: ЖИ жүйелері студенттер мен оқытушылардың жеке деректерін жинайды. Сондықтан, осы деректердің қауіпсіздігін қамтамасыз ету аса маңызды. Ақпараттық қауіпсіздік мәселелері деректерді қорғау, хакерлік шабуылдарға қарсы тұру және студенттердің жеке деректерінің құпиялығын сақтау мәселелерін қамтиды.

Цифрлық теңсіздік: Барлық студенттер мен оқу орындарында қажетті цифрлық ресурстарға қолжетімділік бірдей емес. Бұл білім сапасының әркелкілігіне әкелуі мүмкін. Бұл мәселені шешу үшін мемлекеттер мен білім беру ұйымдары қосымша шаралар қабылдауы керек.

Кейбір аймақтарда интернетке қолжетімділік шектеулі болғандықтан, студенттердің онлайн білім беру платформаларын пайдалану мүмкіндігі болмайды. Осыған орай, мемлекет тарапынан цифрлық инфрақұрылымды дамытуға инвестиция салынуы қажет.

Қазіргі заманғы агроөнеркәсіп кешеніндегі және техникалық мамандықтардағы білім беру: Агроөнеркәсіп кешеніндегі және техникалық мамандықтардағы білім беру цифрлық технологиялардың көмегімен жетілдірілуі тиіс. Осы салада білім беруде жаңа әдістерді енгізудің бірнеше маңызды аспектілерін қарастырайық:

Мамандарды дайындаудағы инновациялық тәсілдер: Техникалық мамандықтар бойынша мамандарды даярлау үнемі жаңартылып отыруы тиіс.

Оқыту бағдарламаларына:

• жасанды интеллект негізінде техникалық ақауларды анықтау,

• қашықтықтан оқыту платформалары,

• виртуалды симуляторлар мен оқу зертханалары кіруі керек.

• автоэлектрик және автомеханик мамандықтары үшін ЖИ шешімдері

• оқытуда виртуалды тренажерлер мен симуляторларды пайдалану.

• автомобиль диагностикасы мен жөндеуді автоматтандыру.

Цифрлық технологиялар мен жасанды интеллект: автомобиль диагностикалау және жөндеу процестерін автоматтандыруға мүмкіндік береді. Бұл жүйелер ақауларды ерте анықтап, жөндеу уақытын қысқартады. Дәрежелі оқыту алгоритмдері мен сенсорлық құрылғылар көлік құралдарындағы барлық жүйелерді тексеріп, ақауларды нақты көрсетеді. Бұл әдіс жұмысшының қателіктерін азайтып, жөндеу сапасын арттырады, сондай-ақ уақыт пен шығындарды үнемдейді.

Жасанды интеллект көмегімен ақауларды болжау: Жасанды интеллект көлік құралдарының жұмысын бақылап, болашақта туындауы мүмкін ақауларды алдын ала болжауға қабілетті. Бұл технология негізінде алынған мәліметтер мен алгоритмдер ақаулардың пайда болуын және техникалық қызмет көрсету қажеттіліктерін алдын ала анықтайды. Бұл жағдай көлік иелеріне немесе техникалық қызмет көрсету орталықтарына тиісті шараларды қабылдауға уақыт береді, сондай-ақ қызмет көрсету уақытын және шығындарын азайтады.

Қашықтықтан кеңес беру мен көмек көрсету жүйелерін енгізу бағыттарында даму ЖИ автомобиль жөндеу және техникалық қызмет көрсету саласында ақауларды тез анықтау, техникалық қызмет көрсету процестерін оңтайландыру және техникалық мамандардың білімін жетілдіру үшін кеңінен қолданылады.

Цифрлық білім беру жүйесін енгізу арқылы қол жеткізілетін нәтижелер:

1. Оқытудың тиімділігін арттыру: Жасанды интеллект, виртуалды және толықтырылған шынайылық сияқты технологиялар оқыту процесін оңтайландырады. Бұл оқушылардың және студенттердің қажеттіліктеріне сай жеке оқыту әдістерін қолдануға мүмкіндік береді, нәтижесінде білім алушылардың тиімділігі артады.

1. Оқу процесінің жекелендірілуі: Цифрлық технологиялар оқу материалдарын студенттердің қабілеттері мен қызығушылықтарына сәйкес бейімдеуге мүмкіндік береді. Ақылды оқу жүйелері мен автоматтандырылған бағалау құралдары студенттің білім деңгейін дер кезінде анықтап, тиісті материалдар мен тапсырмалар ұсынады.

2. Қашықтан білім алу мүмкіндігі: Онлайн оқу платформалары мен виртуалды ассистенттер білім алушыларға кез келген уақытта білім алуға мүмкіндік береді. Бұл әсіресе ауылдық аймақтар мен шалғай жерлердегі студенттер үшін үлкен артықшылық болып табылады.

3. Ақпараттық қауіпсіздік пен деректерді қорғау: Цифрлық жүйелер мен платформалар ақпараттық қауіпсіздік шараларын қатаң сақтауға мүмкіндік береді. Жеке деректердің қорғалуы маңызды мәселе болып табылғандықтан, бұл жүйелер хакерлік шабуылдардан және деректердің ұрлануынан қорғауды қамтамасыз етеді.

4. Жаңа мамандарды даярлау: Жасанды интеллект пен виртуалды тренажерлер техникалық мамандықтар бойынша білім беруді жаңартады. Автоэлектрик, автомеханик сияқты мамандықтарда білім беру технологиясы жаңа тәсілдермен толықтырылады, бұл студенттерді жоғары білікті мамандар етіп даярлауға мүмкіндік береді.

5. Цифрлық теңсіздікті төмендету: Мемлекеттік қолдау мен цифрлық инфрақұрылымның дамуы арқылы цифрлық теңсіздік мәселесі шешіледі. Бұл әртүрлі аймақтардағы студенттерге бірдей білім алу мүмкіндігін береді.

6. Оқытушылардың кәсіби дамуы: Цифрлық технологияларды қолданудың тиімділігі оқытушылардың біліктілігін арттыруды талап етеді. Бұл үшін арнайы курстар мен бағдарламалар іске қосылып, мұғалімдердің жаңа әдістемелер мен технологияларды меңгеруіне жағдай жасалады.

7. Шығармашылық және зерттеу дағдыларын дамыту: Виртуалды зертханалар мен симуляторлар білім алушыларға жаңа білім алудың тәжірибелік тәсілдерін ұсынады, бұл олардың шығармашылық ойлау қабілеттерін жақсартып, зерттеу дағдыларын дамытады.

Осы нәтижелер арқылы цифрлық білім беру жүйесі тек оқу сапасын арттыру ғана емес, сонымен қатар, болашақ мамандардың біліктілігін көтеруге де ықпал етеді.

1. диаграммада; жасанды интеллект пен цифрлық білім берудің әр салаларға үлесін көрсетілген.

Жасанды интеллект пен цифрлық білім беру әртүрлі салаларға әртүрлі деңгейде әсер етеді. Дөңгелек диаграмма бұл әсердің қай салаларда қандай үлес алатынын көрнекі түрде көрсетеді. Мысалы, автоэлектрик пен автомеханик мамандықтары үшін ЖИ ақауларды анықтауда және жөндеуді автоматтандыруда үлкен рөл атқарады. Агроөнеркәсіп кешенінде ол өндіріс пен процестерді оңтайландыруға көмектеседі. Жалпы техникалық білім беруде ЖИ жеке оқу траекторияларын құруға ықпал етеді. Қашықтықтан оқыту мен виртуалды зертханалар арқылы студенттерге заманауи және қолжетімді білім беру мүмкіндігі артады. Осылайша, ЖИ мен цифрлық технологиялардың әр салаға қосатын үлесі әртүрлі, бірақ барлығының мақсаты – білім сапасын жақсарту.

Жасанды интеллекттің оқу процесін жекелендіруге әсері:

Duolingo (тіл үйрену қосымшасы) – бұл жасанды интеллект негізінде жұмыс істейтін білім беру платформасы. Duolingo қолданушыларының оқыту деңгейіне қарай дайындалған жаттығулар мен тапсырмалар ұсынады. Оқыту әдісі автоматты түрде студенттің жетістіктері мен қателіктеріне негізделіп, жекелендіріліп, әрі қарай ілгерілеуін қамтамасыз етеді.

Knewton – бұл компания жеке білім беру тәжірибесін қамтамасыз ету үшін жасанды интеллектті қолданады. Оның алгоритмдері студенттің білім деңгейі мен қажеттіліктерін анықтап, сол бойынша білім материалдарын ұсынады. Виртуалды және толықтырылған шынайылық құралдары:

Labster – бұл виртуалды зертханалар платформасы химия, биология, физика сияқты пәндер бойынша ғылыми тәжірибелер жасауға мүмкіндік береді. Бұл әсіресе дәстүрлі зертханалық құрал-жабдықтар мен орындар шектеулі жерлерде оқитын студенттер үшін өте пайдалы.

Цифрлық теңсіздік және оның шешілу жолдары:

One Laptop per Child – бұл бастама әлемнің ең шалғай аймақтарындағы студенттерге цифрлық білім беру үшін арзан ноутбуктер таратады. Бұл бастама ауылдық жерлерде интернетке және цифрлық құрылғыларға қол жеткізу шектеулі болғандықтан, білім беру теңсіздігін жоюға бағытталған.

Moodle платформасы – қашықтықтан білім беру үшін танымал платформалардың бірі. Moodle көптеген білім беру мекемелерінде қолданылады, бірақ оның қол жетімділігі мен функционалдығы барлық аймақтарда бірдей емес. Бұл теңсіздікті жою үшін мемлекеттер мен ұйымдар интернет инфрақұрылымын дамытуға және платформаларды қол жетімді етуге ықпал етуі қажет.

Ақпараттық қауіпсіздік және деректерді қорғау:

Blockchain технологиясы – бұл технология деректердің қауіпсіздігі мен құпиялылығын сақтауға көмектеседі. Мысалы, білім беру жүйесінде студенттердің жеке деректерін сақтау үшін blockchain пайдаланылады, бұл деректердің ұрлануына немесе өзгертілуіне жол бермейді.

Жасанды интеллекттің техникалық мамандықтарға енгізілуі: Автомобиль диагностикасы мен жөндеуді автоматтандыру: Мысалы, Tesla автомобилдерінің жүйесі мен оның құрылғыларының диагностикасы мен жөнделуі үшін жасанды интеллект технологиялары пайдаланылады. Бұл әдіс механиктердің ақауларды тез және тиімді анықтауына мүмкіндік береді.Автоэлектрик пен автомеханик мамандықтары үшін ЖИ шешімдері: Студенттерге техникалық қызмет көрсету бойынша тренажерлер мен виртуалды симуляторлар ұсынылады. Мысалы, Autodesk компаниясы техникалық білім беру үшін арнайы виртуалды симуляторларды әзірлеуде. Бұл студенттерге автомобильдердің әртүрлі ақауларын жоюды виртуалды түрде үйренуге мүмкіндік береді.

Қорытынды: Жасанды интеллект пен инновациялық технологиялар білім беру жүйесін тиімдірек және жеке қажеттіліктерге бейімделген етіп өзгертуде маңызды рөл атқарады. Бұл процестің сәтті болуы үшін оқытушылардың даярлығы, студенттердің білім деңгейі және мемлекеттік қолдау шешуші факторлар болып табылады. Цифрлық технологиялар арқылы автоэлектрик және автомеханик мамандықтарында сапалы білім беруді дамыту болашақ мамандардың біліктілігін арттыруға ықпал етеді. Жасанды интеллект пен инновациялық әдістер білім берудің сапасын арттырумен қатар, оны қолжетімді әрі икемді етеді. Болашақта бұл тәсілдер оқытудың барлық деңгейлерінде стандартқа айналады. Кәсіби мамандарды даярлаудағы жаңа мүмкіндіктер
Автоэлектрик, автомеханик және агроөнеркәсіп саласындағы мамандар үшін жаңа цифрлық шешімдер олардың дағдыларын жетілдіріп, еңбек нарығында бәсекеге қабілеттілігін арттырады. Мемлекеттік және жеке сектордың рөлі: Цифрлық білім беру жүйесін дамыту үшін мемлекеттік қолдау мен жеке сектордың инвестициясы маңызды. Бұл білім беру сапасын арттырумен қатар, білікті кадрлар даярлауға мүмкіндік береді.

Пайдаланылған әдебиеттер:

1. Андрейченко, А. (2021). Цифровая трансформация образования: вызовы и перспективы. Москва: Просвещение.

2. UNESCO. (2022). Artificial Intelligence in Education: Challenges and Opportunities. Paris: UNESCO Publishing.

3. Anderson, T., & Dron, J. (2011). Three generations of distance education pedagogy. International Review of Research in Open and Distributed Learning.

4. Селезнев, В. (2020). Искусственный интеллект в образовании: современные тенденции и перспективы развития. Санкт-Петербург: Наука.