«Цифрлық ортадағы математикалық ойындар: мобильді қосымшалар мен жасанды интеллектті интеграциялау арқылы балалардың математикалық сауаттылығын дамыту»

1. Конкурс бағыты: Цифрлық сауаттылық

2. Кілтті сөздер: математикалық ойындар, цифрлық орта, жасанды интеллект, мобильді қосымша, логикалық ойлау, пішіндер мен сандар

II. Авторлық педагогикалық идеяның сипаттау

1. Өзектілігі

Мектепке дейінгі ұйымдарда математикалық сауаттылықты дамыту – тек санау, пішіндерді тану, түстерді ажырату сияқты қарапайым дағдыларды үйрету ғана емес, сонымен қатар баланың ойлау қабілетін, логикалық пайымдауын, қиял мен шығармашылық әлеуетін дамытуға бағытталған күрделі педагогикалық үдеріс.

Неліктен бұл өзекті?

Қазіргі әлемде бала тек мектепке дайындалмайды, ол бір мезгілде цифрлық ортада өмір сүруді үйренеді. Балалар гаджеттерді өте ерте жастан пайдалана бастайды. Егер біз бұл үрдісті елемей, тек дәстүрлі әдістерге сүйенсек, онда баланың назарын ұстап тұру қиын болады. Ал цифрлық технологияларды педагогикалық мақсатта дұрыс қолдану – олардың қызығушылығын арттырып, білімді саналы қабылдауына ықпал етеді.

2025–2026 оқу жылына арналған ҚР Мектепке дейінгі ұйымдарға әдістемелік нұсқау хатында білім беру мазмұнына цифрлық сауаттылықты дамыту мен жасанды интеллектті кіріктіру нақты көрсетілген. Демек, балаларды математикаға үйретуде цифрлық ойындар мен ЖИ құралдарын пайдалану – мемлекеттік саясатқа да, қоғам сұранысына да толық сәйкес келеді.

Мысал:

• Егер біз баланы жай ғана санауға үйретсек, ол тек механикалық қайталайды. Ал планшеттегі «жоғалған санды тап» ойынында бала санды көреді, естиді, өзі таңдайды – бұл көп арналы қабылдау есінде ұзақ сақталады.

• ЖИ арқылы жасалған мультфильмде кейіпкер балаға сұрақ қояды («Менде үш алма бар, сенде екі. Барлығы нешеу?»). Бала оған жауап бергенде, мультфильм жалғасады. Бұл – оқыту мен ойынның табиғи байланысы.

Осылайша, ұсынылып отырған педагогикалық идея – дәстүрлі әдістер мен заманауи цифрлық технологиялардың үйлесімі арқылы балалардың математикаға қызығушылығын арттырудың өзекті жолы.

2. Әдістемелік негізділігі

Педагогикалық идея баланың жас ерекшеліктеріне сай теориялық негіздер мен практикаға бағытталған әдістерді біріктіреді.

Теориялық негіздері:

• Л.С. Выготскийдің «Жақын даму аймағы» теориясы – бала үлкендердің көмегімен күрделі ұғымдарды меңгере алады. Бұл жерде тәрбиеші мен ЖИ құралдары балаға бағыт беруші рөл атқарады.

• Ж. Пиаженің когнитивтік даму теориясы – мектеп жасына дейінгі бала нақты әрекет пен көрнекілік арқылы ойлайды. Сондықтан цифрлық ойындар мен мультфильмдер оның ойлау қабілетіне тікелей әсер етеді.

• Қазіргі цифрлық педагогика қағидалары – оқытудың ойындық, интерактивті формаларын қолдану.

Қолданылатын әдістер:

1. Интерактивті ойын әдісі.

– Балалар планшеттегі немесе интерактивті тақтадағы ойынды ойнай отырып, санды ретімен орналастырады, пішіндерді сәйкестендіреді.
– Мысалы: «Цифрлық лабиринт» ойынында бала санды дұрыс таңдаса ғана жолды табады.

2. ЖИ құралдарын пайдалану әдісі.

– ChatGPT немесе басқа ЖИ жүйесі баланың деңгейіне сай жұмбақтар, есептер құрастырады.

– Sora немесе Jasper арқылы мультфильм жасалып, онда кейіпкер балаға тапсырма береді.

3. Көрнекілік әдісі.

– Дәстүрлі карточкаларды цифрлық пазлдармен, анимациялық суреттермен толықтыру.
– Мысалы, үшбұрышты экраннан көріп, сосын үстел үстіндегі бөлшектерден құрастыру.

4. Практикалық әдіс.

– Балалар экранда көрген тапсырманы нақты заттармен орындайды.
– Мысалы, мультфильмде «3 сәбіз» көрсетілсе, бала ойыншық қорабынан үш сәбізді өзі санап әкеледі.

5. Сторителлинг әдісі.

– Балалар өз ойынан шағын ертегі құрайды. ЖИ оны мультфильмге айналдырады. Кейіпкерлер есеп шығарады, пішіндерді іздейді.

Формалары:

• Дамытушы сабақтар («Сандар әлемінде», «Пішіндер патшалығы»).

• Топтық шаралар («Математикалық марафон», «Цифрлық викторина»).

• Цифрлық ойын бұрышы – арнайы планшеттер мен интерактивті тақтаны пайдалану.

Осы әдістердің барлығы теория мен практиканы үйлестіре отырып, баланың ойлауын, тілін, қиялын және цифрлық сауаттылығын қатар дамытады.

3. Жаңашылдығы

Бұл педагогикалық идеяның басты ерекшелігі – дәстүрлі математикалық жаттығуларды цифрлық ойындар мен жасанды интеллект мультфильмдерімен біріктіруінде.

Жаңашыл элементтер:

• Математикалық ойындардың цифрлық ортада жүргізілуі.

• ЖИ арқылы әр балаға жеке деңгейдегі тапсырмалар дайындау.

• Баланың өз қиялынан туған ертегіні ЖИ арқылы мультфильм етіп көру мүмкіндігі.

• Баланың математикамен бірге цифрлық мәдениетті меңгеруі (гаджетті дұрыс қолдану, экран уақытын реттеу).

Бұл тәсіл баланы тек білім алушы ғана емес, цифрлық ортада белсенді жасаушы етеді. Ол өз білімін ойын арқылы құрастырады, нәтижесін мультимедиалық форматта көреді.

4. Практикалық қолданбалылығы

Ұйымдастырылған іс әрекет үлгісі:

• Тақырыбы: «Сиқырлы санды тап!»

• Мақсаты: Балалар сандарды ретімен орналастырады, пішіндерді ажыратады, қосу мен азайту амалдарын ойын түрінде меңгереді.

• Өткізілу барысы:

  1. Планшеттегі ойында жоғалған санды табу.

  2. Экрандағы пішіндерді сәйкестендіру тапсырмасын орындау.

  3. ЖИ мультфильмінде кейіпкер балаларға есеп қояды («Менде 4 алма, сенде 2. Барлығы нешеу?»).

  4. Дұрыс жауап берсе, мультфильм жалғасады.

  5. Балалар өздері құрастырған ертегіні ЖИ көмегімен анимация түрінде көреді.

Іс-шара үлгісі:

• «Математикалық марафон» атты жарыс:

– Бірінші кезеңде балалар планшеттегі ойынды ойнайды.

– Екінші кезеңде экрандағы жұмбақты шешеді.

– Үшінші кезеңде нақты ойыншықтармен тапсырма орындайды.

– Соңында ЖИ мультфильм көрсетіліп, топтық есеп шығарылады.

Бейнематериал үлгісі:

• «Цифрлық ертегі» – балалар өздері салған суретке ЖИ арқылы жан бітіріп, пішіндер мен сандарға байланысты оқиға құрастырады.

5. Тиімділігін бағалау

Бұл идеяны практикаға енгізу мынадай нәтижелер береді:

• Балаларда математикалық сауаттылық қалыптасады (санды ретімен айту, пішінді тану, логикалық ойлау).

• Қызығушылық артады, себебі сабақ ойын, мультфильм, технология арқылы өтеді.

• Цифрлық сауаттылық дамиды: құрылғыны дұрыс пайдалану, экран уақытын сақтау.

• Әлеуметтік дағдылар нығаяды: балалар топпен ойнап, бірігіп шешім табуға үйренеді.

• Тәрбиеші үшін де тиімділік бар – ЖИ құралдары сабаққа дайындалуды жеңілдетеді, балаларға әртүрлі деңгейде тапсырма беруге мүмкіндік береді.

III. Пайдаланылған әдебиеттер

1. ҚР 2025–2026 оқу жылына арналған әдістемелік нұсқау хат.

2. ҚР Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың мемлекеттік стандарты.

3. Выготский Л.С. «Воображение и творчество в детском возрасте».

4. Piaget J. «Child’s Concept of Number».

5. ABCya, Kahoot kids, Starfall сияқты мобильді қосымшалар.

6. ЖИ құралдары: ChatGPT, Sora, Jasper.