"Жасөспірімдер өміріндегі тістің маңызы"

МАЗМҰНЫ:

1. КІРІСПЕ---------------------------------------------------------------1-4 бет

2. НЕГІЗГІ БӨЛІМ-----------------------------------------------------6-17 бет

3. ҚОРЫТЫНДЫ-------------------------------------------------------18-19 бет

4. ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР------------------------ 20 бет

КІРІСПЕ

Жасөспірімдер 10 мен 15 жас аралығындағы шақ. Жасөспірім кезеңінде адамда жан қуатының сапалық жаңа құрылымдары (жыныс мүшелерінің жетілуі, сана-сезімнің артуы, айналасымен қарым-қатынасының жаңа мазмұнға ие бола бастауы, іс-әрекетінің күрделене түсуі, моральдік-этикалық түсініктер, т.б.) қалыптасады. Бұл кезде жасөспірім дербестікке, әсерге берілгіштікке салынып, қимыл-қозғалысқа құштар келеді. “Өзім білемге” салыну, ер жеттім деп ойлау кейде жаңсақ, теріс қылықтарға соқтыруы да ықтимал. Осы кезеңде олардың психикалық ерекшеліктерімен санасып, тиісті жерінде талап-тілектерін қолдап, түрлі қоғамдық пайдалы істерге (оқу, спорт, еңбек) белсенді түрде қатыстырып отыру керек.

Жасөспірім кездегі мәселелер

Сәтсіздік (жазалау) қорқынышы. Яғни, жас өспірімнің көбі өзінің қабілетін дұрыс еcептемей, бүкіл әрекеттердің түрлерін "идеалдық" деңгейде жасауға тырысады, сондықтан істің нәтижесі жаман болса, оларда қорқыныш пайда болуы мүмкін.

1."Жалғыздық" қорқынышы.

2. Арманның жүзеге асырылмауы.

3."Сыртқы келбет" қорқынышы.

Депрессияның пайда болуы. Жасөспірім кезеңде, адамдарда бірінші ауыр түрінде болатын, депрессия қалыптасуы мүмкін. Депрессия әр түрлі мәселелерден пайда болады (ал, жасөспірім кезде, сондай мәселелер жиі түрде қалыптасады)

1

"Сыртқы келбет" қорқынышы. Осы тұста, мен: жасөспірім ретінде тістің орны мен маңызы зор екендігін білдім...

Тіс (dentes) — адамның және омыртқалы жануарлардың ауыз қуысында (кейбір балықтардың жұтқыншағында) орналасқан сүйек. Тіс азықты ұстау, тістеп үзу, шайнап, ұсақтау қызметін атқарады. Тістің сауыты, мойыны, түбірі болады. Сауыт пен түбірді қызыл иекке жалғасатын мойынша (түп) бөліп тұрады. Тіс негізінен дентиннен құралады, оны сауыт жағынан тісті зақымданудан қорғайтын қатты жылтыр эмаль, ал түбір жағынан – құрылысы сүйекке ұқсайтын цемент жауып тұрады. Тістің іші қуыс, онда тіс ұлпасы орналасқан. Ұлпаға қан тамырлары, лимфа және жүйке талшықтары тіс түбірінің ұшындағы қуыс арқылы өтеді. Ересек адамның тұрақты 32 тісі болады. Олар жоғарғы және төменгі жақ сүйекке (әрқайсысында 16 тістен) орналасқан. Олар: 4 күрек, 2 ит тіс, 4 кішкене және 6 үлкен азу тістер.^[1] Бұлардың пішіні мен тамырларының саны әр түрлі болады. Жоғарғы және төменгі қатарлар түйіскенде тістер белгілі қатынаста сәйкестеніп бірігеді, оны тістеу деп атайды. Сүт тісінің пішіні де тұрақты тіс сияқты, бірақ көлемі кішірек, тамырлары едәуір қысқа, сүт тістері әр қатарда оннан (4 күрек, 2 ит тіс, 4 үлкен азу тіс) болады.

• Сүт тістерінің негізі ұрықтың ана құрсағында дамуы сатысында қалыптаса бастайды.

• Сәбидің сүт тісі 6 – 8 айлығында жарып шығып, 3 жаста толық жетіледі.

• Баланың тұрақты тістері 6 – 7 жаста, негізінен 14 – 16 жаста толық шығып болады.

• Ал ақыл тіс 16 – 25 жас аралығында шығады.

2

НЕГІЗГІ БӨЛІМ

Мен, өз жобамда жасөспірімдер санатына жататын жастағы құрбы- құрдастарымнан онлайн сұрақ- жауап алдым. Онда төмендегі сұрақтарды қойдым.

1.Тіс дәрігеріне (стоматолог) бір жылда неше рет барып қараласың?

5/22

2. Тісіңнің түзу немесе түзу еместігін білесің ба?

0/22

3. Аузыңды ашып, тістеріңді жұмып, айнаға қарағаныңда тістерің бір қатарда түзу болып тұра ма?

0/22

Мен ғылыми жобамда «Жоқ» тіс дәрігеріне бармаймын, деген құрдастарымның саны- 22

Тісім түзу емес, деген жауапты меңзеген -22 құрдасымды білдім.

Жасөспірімдер арасындағы тістің маңызы зор. Тістерінің дұрыс, қалыпты, түзу болуы үшін брекет орналастырудың маңызы зор.

1-беті

6

2-беті

3-беті

7

Тісті дұрыстау - ортодонтия (брекет жүйесі, лингвалды техника)

Әдемі күлімсіреу бүгінгі таңда – кез келген табысты адамның басты «құралы» болып есептеледі, себебі күлімсіреу арқылы адамдармен жақсы қарым-қатынас орнатуға, табысты келісімдер жасауға және тіпті өзіңізге және қоршағандарға жайдарлы көңіл күй сыйлауға ықпал етпек. Дегенмен, қисық тіс әдетте күлімсіремеудің себебі болып табылады. Сізге әрқашан тартымды да, өзіңізге сенімді болу үшін ортодонт қол ұшын бере алады.

Ортодонт — бет әлпеттің әсемділігі мен дұрыс тістемді сақтай, қисық тістерді түзететін қарапайым дәрігер ғана емес, сонымен қатар нағыз архитектор болып есептеледі. Емдеудің арқасында сіздің күлімсіреуіңіз мінсіз, ал бет әлпетіңіз айқын және тартымды бола түседі.

Ортодонтикалық емдеудің арқасында әр науқас қол жеткізеді:

- Жүзін дұрыстауға

- Хирургиялық араласуларсыз жүзіңіздің сәйкестігін өзгертуге

- Тамақтану мен сөйлесу ыңғайлылығына

- Жүзінің үйлесімдігіне және өзін бос ұстауға (қисаймаған бет сүйегі, сығыстырылған тістерсіз, томпаймаған бет).

Жастық көрсеткіш шектелмеген – сүйектер мен қызыл иек сау болғаны маңызды. Жиі ортодонтикалық емдеулерді жасы үлкен адамдар керек етеді. Мысалы, ол протездеу алдында қажет болуы мүмкін.

Түзетудің ең тиімді әдісінің бірі брекет-жүйесімен емдеу болып табылады. Олардың көмегімен көптеген бұзылыстарды дұрыстауға болады (тістемнің бұзылыс, тіс «орнында емес»,тістер арасындағы аралықтар, тістің шығуына кедергілер, тіс тізбектерінде деформация).

8

17

ҚОРЫТЫНДЫ

Мен, «Жасөспірімдер өміріндегі тістің маңызы» тақырыбымды қорытындылай келе....Әр адамның өзіндік сұлулығы бар, ал оны толығымен дені сау және жарқырайтын күлімсіреу ғана аша алады. Кез келген 12, 30 және 60 жастағы адамдар ортодонттың көмегіні жүгіне алады! Бұл суретті кестеде менің замандасым Қуаныш Абылайдың №133 жалпы білім беретін мектептің оқушысы тісіне брекет орнаттырғанын көре аласыздар

Жасөспірімдердің қарым- қатынас құралы сөз. Мен осы жобамда тістің дұрыс болмауынан, жасөспірімдердің сөйлеу кезінде сөздерді дұрыс айта алмай қалатын кездерінің болатынын да білдім. Сонымен қатар мен құрдастарымнан мына төмендегі сұрақ- жауапты алған кезімде де «Жасөспірімдер өміріндегі тістің маңызын» байқадым.

Сұрақ:

1. Тіс дәрігеріне бір жылда неше рет барып қараласың?

2. Тісіңнің түзу немесе түзу еместігін білесің ба?

3. Аузыңды ашып, тістеріңді жұмып, айнаға қарағаныңда тістерің бір қатарда түзу болып тұра ма? Тест сұрағымның ссылкасы төменде:

Сонымен қатар мен бұл жобамда жасөспірімдердің өмірінде тістің маңызын зерттедім.

Қорыта келе, жасөспірімдер сөйлеу барысында немесе өз қатары мен өз ортасында кемшіліктерді сезінбеуі үшін, тістерінің түзу болғаны дұрыс. Психологиялық, медициналық тұрғыдан да дәлелдей түсуге болады. Қазіргі таңда ID карталар оқушыларға арналып шығуда.

Бірінші, сол ID карталарды әлеуметтік көмек картасы деп те жүр.Сол карталарға жылына бір рет мектеп оқушысының тіс дәрігеріне баруына қаражат теңгерімі немесе бонус аударылса /қаражат болса жұмсалып кетуі де мүмкін/, сонда жасөспірім өзінің денсаулығы мен ортасында өзін дұрыс сезінуі үшін қызмет етеді, деп санаймын. Бұл карта жасөспірімнің жыл, ай бойы тісінің түзу болуына қызмет етеді. Қазір 30-40-50 жаста да тістеріне брекет салдыратын адамдар өте көп. Соның алдын- алу үшін, яғни ерте жастан брекет орнатса, деп санаймын. Жасөспірімдер бет кемшілігін сезінбес еді.

Екінші, Әлеуметтік ID карталар Оңай картасы сияқты оқушы жасөспірімдерге қызмет ететін үлкен- үлкен қоғамдық жоба болар еді.

Үшінші, жасөспірім болашақ - мектеп түлегі, жасөспірім болашақ- тұлға, сондықтан әрбір тұлғаның сымбатты тісі болса, сымбатты келбеті мен қатар сымбатты денсаулығы да болары анық.

19

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі:

1. Қ.Б.Бозжанова «Оқушылармен жүргізілетін кластан және мектептен тыс жұмыстар жүйесі. Алматы 1991 ж.

2. С.Богданова «Бастауыш класстарда тәрбие жұмысының методикасы» Алматы 1980 ж.

3. «Валеология» Имангалиев А.С. Алматы 1999 ж.

4. Қазақстан Республикасы Денсаулық Сақтау Министрлігі

0307013 - «Тіс технигі» біліктілігі «Бағдарлама» Астана 2010 ж.

«Алмалы-салмалы протездер жасау техникасы»

5. У 91А.С.Ержанова, А.Қ.Алпысбаева, Г.К.Масабаева Қәсіби қазақ тілі. (Стоматология мамандығына арналған) -Карағанды. – 2014.

6. Аяпбергенова К. Қазақ тілі для медицинских институтов и училищ. – Алматы: «Рауан», 1995.

7. Беріков Н. Қазақ тілі сабақтары. – Алматы: «Ана тілі», 1994.

8. Доскеева Б.Ж. Қазақ тілі медициналық оқу орындарына арналған – Алматы: «Қайнар», 2002.

9. Жөкебайқызы З., Сейсенбекқызы С.Тәнтану. Адам және оның денсаулығы – Алматы: «Рауан», 1992.

10.   Құрманбаева Ш., Болатов С. Қазақ тілі. Денсаулық сақтау саласына арналған оқу-әдістемелік кешені. – Алматы: «Қазығұрт» баспасы, 2010.  Қазақша-орысша, орысша-қазақша терминологиялық сөздік. Медицина. – Алматы: «Рауан», 2000.

Проведение онлайн-формата вопросов и ответов по этой ссылке полезно для дальнейшего исследования с учетом следующих комментариев.

В настоящее время существует широкий спектр потребительской торговли, доставки и торговли через социальные сети. А здоровье подростков может оказаться под угрозой.

В связи с этим следует отметить, что наряду с реализацией социальной карты можно сделать акцент на здоровье подростков, в том числе на правильное формирование зубов.

_________