ЖАСТАР- ЕЛ ЕРТЕҢІ

ЖАСТАР- ЕЛ ЕРТЕҢІ

Ауелбекова Гульназ Кусаиновна, информатика пәнінің оқытушсы,

Алматы қаласы Қоғамдық денсаулық сақтау басқармасының

ШЖҚ «Жоғары медициналық колледжі» КМК,

gulnaz057505@mail.ru

Аңдатпа:

Еліміздің ертеңі, ұлтымыздың болашағы - жастар. Бұл еліміздің Тұңғыш Президенті Нұрсұлтан Назарбаевтың өз сөзі. Елбасы әрқашан да жастарға қолдау білдіріп, қамқорлық көрсетіп келеді. Егемен ел болғалы Елбасының ел жастарына сенім артпаған, қолдау білдірмеген кезі жоқ.

The tomorrow of our country, the future of our nation is the youth. These are the words of the First President of our country, Nursultan Nazarbayev. The President always supports and cares for the youth. Since becoming an independent country, there has never been a time when the President did not trust and support the country's youth.

Завтрашнее будущее нашей страны, будущее нашей нации – это молодежь. Это слова Первого Президента нашей страны Нурсултана Назарбаева. Президент всегда поддерживает и заботится о молодежи. С тех пор, как страна стала независимой, не было случая, чтобы президент не доверял и не поддерживал молодежь страны.

Кілт сөздер: жасанды интеллект, инфрақұрылым, киберқауіпсіздік, Med-Bot, Бионикалық протез.

«Қазір бізге Тәуелсіздіктің жетістіктерін еселеп, елімізді дамудың жаңа сапалы кезеңіне шығару мүмкіндігі беріліп отыр. Біз бұған Елбасы саясатының сабақтастығын сақтап, жүйелі реформалар жүргізу арқылы қол жеткізе аламыз» – деп мемлекетіміздің президенті Қ.Тоқаев айтып өткеніндей, Елбасы Н.Назарбаев 2018 жылғы жолдауында «Медицинада ауруларды диагностикалау мен емдеудің тиімділігін айтарлықтай арттыратын генетикалық талдау мен жасанды интеллект технологияларын енгізуге кірісуіміз керек» деп, жасанды интеллектіге ерекше тоқталып өтті

Жастар-Қазақстан елінің болашағы жастар цифрлық саланы дамытуда және Қазақстанның болашағында маңызды рөл атқарады. Қазіргі әлем цифрлық сипатқа ие болып келеді және жаңа сын-қатерлер мен перспективаларға сәтті бейімделу үшін қажетті дағдылар мен күшке ие жас ұрпақ.

Цифрлық революция жастар үшін жаңа мамандықтар мен мүмкіндіктердің пайда болуына себеп болды. Жастар бағдарламашылар, веб-сайттар, мобильді қосымшалар мен ойындар жасаушылар болады. Олар жасанды интеллект, блокчейн технологиясы және заттар интернеті салаларын белсенді меңгеруде.

Білім беру, медицина, экономика және мемлекеттік басқаруды қоса алғанда, өмірдің барлық салаларында цифрлық технологияларды пайдалану қазіргі қоғамның ажырамас бөлігіне айналуда. Жастардың Қазақстанда цифрлық инфрақұрылым мен киберқауіпсіздіктің дамуына ықпал етудің бірегей мүмкіндігі бар. Олар тұрақты экономикалық өсуге ықпал ететін инновациялық жобаларды құруға және енгізуге белсенді қатыса алады.

Жастар-Қазақстан елінің болашағы: медицинадағы цифрлық экономика мен цифрландыруды дамытудағы жастардың рөлі. Қазіргі уақытта жастар елдің дамуында шешуші рөл атқарады. Қазақстан да ерекшелік емес. Бүгінде жастар жаңа технологияларды енгізудің және цифрлық экономиканы дамытудың қозғаушы күшіне айналуда.

Жастар цифрлық инновацияларды белсенді енгізетін салалардың бірі-медицина. Қазақстан медицинасында Цифрландыру-бұл медициналық қызмет көрсету сапасын жақсарту үшін заманауи ақпараттық технологияларды енгізу процесі. Жас дәрігерлер мен IT мамандары пациенттердің диагностикасы мен емделуін жақсартуға мүмкіндік беретін цифрлық жүйелерді әзірлеу және енгізу бойынша белсенді жұмыс жасауда. Цифрлық технологиялар арқылы жастар электронды медициналық карталар жасайды, онлайн-кеңес береді және денсаулықты бақылау үшін арнайы мобильді қосымшалар әзірлейді. Елдің цифрлық экономикасын дамытудағы жастардың рөлін де бағаламау мүмкін емес. Жас кәсіпкерлер стартты белсенді дамытуда.

MED-BOT(РОБОТ МЕДБИКЕ)

Әлемде ауру түрлері мен сырқаттанушылар саны жылдан жылға артып барады. Сол себепті дәрігерлердің жетіспеушілігі қатты байқалып отыр. Технология дамыған сайын адамзаттың денсаулығы күрт нашарлады. Жасыратыны жоқ, екінің біріне күтім қажет. Бұл диллеманың шешімін жетісулық жас ғалымдар тапқандай. Енді науқастың жай-күйін Med-Bot робот бақылайды.

Med-Bot роботы нейрондық же­лілерге негізделген. Ол дәрігер­лерге қолғабыс болар ақылды аппарат. Пациенттерді бақылауға арналған Face ID функциясы бар. Одан бөлек науқастың қо­лын­дағы таңбаға да назар салады. Солар арқылы сырқатты танып, дәрігер қойған диогноз бойынша емдеу жұмыстарын жүргізеді. Арнайы рецепт бойын­ша белгілі бір уақытта дәрісін ұсынып, суды да құйып береді. Тіпті бұлшықет ішіне инъекцияларды ұйымдастырады. Кварцтау кабинеттері мен жеке бақылау жүйесі қарастырылған.

Сурет – 1 Med-Bot роботы

Медбике робот инъекция жасай алады, уақытында дәрі-дәрмек береді және үй-жай­ды кварцтай алады. Ішінде мобильді қосымша енгізілді, онда дәрігер емделушіге рецепттерді бағдарламалайды. Ал пациенттер өздерінің жеке деректерін көре алады, сондай-ақ дәрі-дәрмектерді қабылдау туралы мәліметпен қа­нығады. Бұл роботты қазірдің өзінде ауруханаларда енгізуге бо­лады және белгілі бір параметр­лерден кейін оны науқастарды үйде қарау үшін пайдалануға негіз бар», дейді робототехника маманы.

БИОНИКАЛЫҚ ПРОТЕЗ - қолынан айырылған жандарға затты ұстап, оны сезінуге мүмкіндік беретін жасанды қол-аяқ.

Бүгінде Қазақстанда 3 протез ортопедиялық орталығы жұмыс істейді. Алайда бұл орталықтарда адамның аяқ-қолына ампутация жасалады. Бұлар механикалық протездер ғана. Электромеханикалық протез қолдағы бұлшық ет тамырларымен байланысу арқылы жұмыс істейді. Оны ауыстыру мен басқару өте көп уақыт алады. Ал, Мәуленнің бионикалық протезі сенсор арқылы басқарылып, қолды еркін қимылдатады.

Сурет – 2 Бионикалық протез

Компьютерлік алгоритмдер құрылғыдан алған электрлі сигналдарды жүйке тамырына жеткізіп, затты сезінуге мүмкіндік береді. Бұл бионикалық протездер 20 шақты қызмет түрін атқара алды. Бионикалық қол арқылы ең қажетті қызметтерді атқаруға болады яғни қолды ашып-жұму, құрал сайманды ұстау және басқаруға болады.

Жасанды интеллект онкологиялық ауруларды емдеуге көмектеседі. Алматыда онкологиялық аурулармен ауыратын науқастарды емдеуде, дәрігерлерге дұрыс шешім қабылдауға көмектесетін жасанды интеллект жүйесінің пилоттық жобасы іске қосылды.

Бағдарлама бүкіл әлем бойынша онкология саласындағы ғылыми зерттеулер, мақалалар мен жарияланымдар туралы деректерге негізделіп жасалған. Дәрігердің науқас туралы енгізген мәліметтері негізінде ЖИ талдау жасайды. Нәтижесінде ол маманға онкологиялық науқастарды емдеуге арналған нұсқаларын ұсынатын болады. Ал науқастың диагнозының соңғы шешімін дәрігерлер қабылдайды.

Жүйе осы зерттеулерді әр науқасқа жеке түрде енгізеді және жалпы емдеуде, атап айтқанда, соңғы ғылыми зерттеулерге негізделген дербестендірілген емдеу тәсілін емес, осы емделушіге қандай емдеу процесін қолдану керектігін анықтайды.

Бұл бағдарлама қазірдің өзінде әлемнің 25 елінде тиімділігін дәлелдеді

Сурет – 3 Жасанды интеллект

Қорытынды

• Жасанды интеллект – денсаулық сақтау саласының трансформациясы кезінде емделушілерге, дәрігерлерге және ауруханаларға қатысты мәліметтер жинап, сақтауға жәрдемдесетін жүйе.

• Хирургтар оны бірегей операцияларды жүргізуге қолданады.

• Жасанды интеллект дәрі тұтыну мөлшерін дәлдейді, химиотерапияда мұның маңызы зор.

• Babylon Health компаниясы диагноз қою процесін автоматтандырған болатын. Нақтырақ айтсақ, науқас берген жауаптардың негізінде жасанды интеллект оған сәйкес диагнозды анықтап, қояды.

• Жасанды интеллект арқылы электронды денсаулық төл­құ­жа­ты енгізілді. Қорыта келгенде, жасанды интеллект алуан-түрлі. Жасанды интеллектіні медицина және денсаулық сақтаудың барлық саласында қолдануға болады. Жасанды интеллект - бұл алынған деректердің негізінде кез келген шешімдерді есептеу және қолдану үшін адам жасаған машина.

• Жасанды интеллект таяу болашақта адамзаттың өмір сүруіне түбегейлі өзгерістер енгізеді.

Қолданылған әдебиеттер:

1. Г. И. Салғараева, Ж. Б. Базаева, А. С. Маханова «Информатика» (үлгі) Жалпы білім беретін мектептің жаратылыстану-математика бағытындағы 11-сыныбына арналған оқулық. Алматы, «Арман-ПВ» 2019 ж

2. Интернет-ресурстар:

3. egemen.kz, inform.kz, iref.rz, inbusiness.rz, ult.rz

4. https://www.opiq.kz/Kit/Details/72

5. http://www.iref.kz/

6. kz.otbasym.kz

7. https://www.livemd.ru/tags/iskusstvennyj_intellekt

8. https://karatdent.ru/stati/искусственный-интеллект-diagnocat-в-стоматологии

9. https://www.livemd.ru/tags/hirurgicheskie_roboty

10. http://medrobot.ru/27-chto-takoe-medicinskie-roboty-i-zachem-oni-nuzhny.html