Жастар арасындағы ұлттық құндылық дағдарысы

Қазіргі жаһандану дәуірінде қазақстандық жастардың рухани құндылықтарына шетелдік мәдениет қатты әсер етуде. Бұл процесс ұлттық болмыстың әлсіреуіне алып келіп отыр. 2024 жылғы Қазақстан Жастар индексінің зерттеуіне сәйкес, жастардың 65 пайызы шетелдік мәдениеттің олардың өміріне елеулі ықпал ететінін мойындаған. Ұлттық құндылықтар — тіл, дәстүр, отбасы, тарих және мәдени мұра — қоғамның біртұтастығы мен мәдени сабақтастығын сақтайтын басты тірек болып табылады. Сарапшылардың пікірінше, жастардың ұлттық құндылықтан алшақтауы рухани дағдарысты күшейтіп, ұлттық бірегейліктің әлсіреуіне әкелуі мүмкін.

Социолог А. Айтбаева жастардың тілдік ортадан алшақтауы ұлттық қауіпсіздікке тікелей қатер төндіретінін атап көрсеткен. Бюро статистикасының деректері бойынша жастардың тек 47 пайызы күнделікті қазақ тілінде сөйлейді, ал 22 пайызы қазақ тілін болашақта қажет емес деп санайды. Жастардың 74 пайызы қазақ мәдениетін мақтаныш көзі деп санайды, бірақ тек 30 пайызы ұлттық мерекелер мен салт-дәстүрлерге белсенді қатысады.

Маман А. Сұлтанбекованың пікірінше, жастардың ұлттық мәдениеттен алшақтауы цифрлық кеңістіктің шетелдік мазмұнмен толып кетуімен және білім берудің заманауи форматқа жеткіліксіз бейімделуімен байланысты. 2020–2024 жылдары жас отбасылар саны 15 пайызға қысқарған, ал алғашқы үш жылда ажырасу деңгейі 9 пайызға өскен. Психолог И. Асебеков отбасы институтының әлсіреуі жастардың рухани тұрақтылығына тікелей әсер етіп жатқанын атап көрсетеді.

Сарапшылар ұлттық құндылықтар дағдарысының негізгі себептері ретінде жаһандану, шетелдік мәдениеттің ықпалы, әлеуметтік желілердегі трендтерді, ұлттық экономикалық прагматизмді атайды.

Ұсынылатын шешімдер ретінде қазақ тіліндегі сапалы цифрлық контентті дамыту, білім беру жүйесінде тарих пен дәстүрді заманауи форматта оқыту, отбасы институтын нығайту, жастарға арналған ұлттық жобаларды қолдау және мемлекеттік гранттар арқылы ұлттық мәдени бастамаларды дамыту ұсынылады. Бұл шаралар жастардың ұлттық құндылыққа қызығушылығын арттырып, рухани бірегейлікті сақтауға мүмкіндік береді.

Ұлттық құндылықтар — елдің рухани тірегі және болашағын айқындайтын маңызды фактор. Жастардың ұлттық мәдениет пен дәстүрге қызығушылығын сақтау, олардың тілдік және рухани негізін нығайту арқылы Қазақстан өз ұлттық бірегейлігін сақтап, жаһандық аренада өз орнын бекемдей алады. Сондықтан ұлттық құндылықтарды жастарға заманға сай форматта жеткізу, отбасылық және білім беру институттарын күшейту, мәдени жобаларды қолдау — қоғамның тұрақтылығы мен елдің болашағы үшін міндетті шара болып табылады.