Желтоксан оқиғасы ҚМЖ

Жоспар

Тақырып:«Желтоқсан оқиғасы«

1. Кіріспе

Желтоқсан оқиғасының мәні мен маңызы.

2. Негізгі бөлім

2.1.Кеңес Одағындағы тоқырау кезеңі.

Дінмұхаммед Қонаевтың қызметтен алынуы және Геннадий Колбиннің тағайындалуы.

2.2. Желтоқсан оқиғасының барысы

1986 жылдың 16-17 желтоқсанында Алматы қаласында болған шерулер.

Жастардың талаптары мен ұрандары.

Қайрат Рысқұлбеков, Ләззат Асанова және басқа қаһармандардың ерліктері.

2.3. Желтоқсан оқиғасының салдары мен маңызы

Қатысушыларға қарсы репрессия және әділетсіз жазалар.

Оқиғаның ұлттық сана-сезімге ықпалы.

3. Қорытынды

Желтоқсан оқиғасының тарихи рөлі.

Пайдаланылған әдебиеттер:

1. Қазақстан тарихы: оқулық.

2. Қайрат Рысқұлбеков туралы деректер.

3. Желтоқсан оқиғасына арналған ғылыми мақалалар.

Кіріспе

Желтоқсан оқиғасының мәні:

Желтоқсан оқиғасы – 1986 жылғы 16-17 желтоқсан күндері Алматы қаласында болған қазақ жастарының Кеңес Одағының әділетсіз саясатына қарсы ұйымдастырған бейбіт шеруі. Бұл оқиға Қазақстан тарихында ұлттық намыс пен еркіндікке деген ұмтылыстың жарқын көрінісі ретінде белгілі.

Негізгі бөлім

1986 жылдың 16-17 желтоқсанында Алматы қаласында болған шерулер:

1986 жылдың 16-17 желтоқсанында Алматы қаласы қазақ халқының тарихындағы ең маңызды оқиғалардың біріне куә болды. Бұл күндері Қазақ КСР-ның астанасында мыңдаған жас бейбіт түрде наразылық шеруіне шықты. Олардың мақсаты – өздерінің ұлттық құқықтарын қорғау және әділетсіз саясатқа қарсылық білдіру еді.

Шерудің себептері

Шерудің басталуына негізгі себеп – 16 желтоқсанда Қазақ КСР Компартиясы Орталық Комитетінің бірінші хатшысы Дінмұхаммед Қонаевтың қызметінен босатылып, оның орнына Мәскеуден Геннадий Колбиннің тағайындалуы болды. Колбин бұған дейін Қазақстанда ешқашан жұмыс істемеген, жергілікті халықтың мәдениеті мен тілін білмейтін шенеунік еді. Бұл шешім қазақ жастарының наразылығын туғызды, өйткені ол ұлт мүддесіне қарсы бағытталған шешім ретінде қабылданды.

Шерудің барысы

16 желтоқсан күні:

Түстен кейін Алматыдағы Жоғарғы оқу орындарының студенттері Республика алаңына жинала бастады. Олар ұлттың өзін-өзі басқару құқығын талап етіп, "Әр халыққа – өз басшысы!" және "Қазақстанға ұлттық жетекші!" деген ұрандар айтты. Шерушілердің саны бірнеше мыңға жетті.

17 желтоқсан күні:

Келесі күні алаңға шыққан адамдар саны арта түсті. Оларға тек студенттер ғана емес, жұмысшылар мен басқа да азаматтар қосылды. Шеру бейбіт сипатта болды. Жастар ұлттық құқықтарды қорғауды талап етіп, шынайы демократия мен әділеттілікті ұсынды.

Күш қолдану және шеруді тарату

Билік бұл наразылықты бейбіт түрде шешудің орнына күшпен басып-жаншуды таңдады. Алматыға арнайы жасақтар, милиция қызметкерлері және әскерлер жіберілді. Олар шерушілерге қарсы дубинка, су шашатын машиналар, жас ағызатын газ қолданды. Мыңдаған адам тұтқындалып, соққыға жығылды.

Қаһармандардың ерлігі

Бұл шеруде Қайрат Рысқұлбеков, Ләззат Асанова, Сабира Мұхаметжанова, Ербол Сыпатаев сияқты батырлар ерекше көзге түсті. Олар әділеттілік үшін күресіп, өз өмірлерін құрбан етті. Қайрат Рысқұлбековке Кеңес билігі негізсіз айып тағып, өлім жазасына кесті. Оның ерлігі қазақ жастарының тәуелсіздік жолындағы күресінің символына айналды.

Желтоқсан оқиғасының салдары мен маңызы

Салдары

1. Қатысушыларға қысым көрсету:

Желтоқсан оқиғасына қатысқан мыңдаған жас жігіттер мен қыздар қудалауға ұшырады. Олар оқудан шығарылды, жұмыстан босатылды, кейбіреулері сотталып, абақтыға қамалды. Ең танымал қайғылы оқиғалардың бірі – Қайрат Рысқұлбековтің өлім жазасына кесілуі. Оған «бұзақылық» және «тәртіпсіздік ұйымдастыру» сияқты жалған айыптар тағылды. Кейін жазасы өзгертіліп, 20 жылға бас бостандығынан айырылды, бірақ ол түрмеде көз жұмды.

2. Азаматтардың психологиялық зардаптары:

Шерушілерге күш қолдану, қамауға алу және қатыгездік адамдардың психологиялық жағдайына терең із қалдырды. Бұл оқиға көптеген отбасылардың тағдырын өзгертті.

3. Репрессия және бақылау:

Желтоқсан оқиғасынан кейін Кеңес билігі Қазақстанда бақылауды күшейтті. Ұлттық намысты білдіретін кез келген әрекетке қарсы қатаң шаралар қабылданды. Бұқаралық ақпарат құралдары шындықты бұрмалап, шеруді «ұлтшылдық әрекет» деп сипаттады.

4. Кеңес Одағындағы өзгерістердің басталуы:

Желтоқсан оқиғасы Кеңес Одағының тоталитарлық жүйесінің әлсіздігін ашып көрсетті. Бұл көтеріліс басқа ұлттардың да өз құқықтарын талап етуіне әсер етті. Балтық елдері, Украина, Грузия сияқты республикаларда да тәуелсіздікке ұмтылыс күшейді.

Маңызы

1. Тәуелсіздікке жол ашты:

Желтоқсан оқиғасы Қазақстанның егемендігін алу жолындағы алғашқы батыл қадамдардың бірі болды. Бұл көтеріліс қазақ халқының ұлттық санасының оянуына және тәуелсіздікке деген құлшыныстың артуына түрткі болды. 1991 жылы 16 желтоқсанда Қазақстан өз тәуелсіздігін жариялады

2. Ұлттық рухтың қайта жаңғыруы:

Желтоқсан көтерілісі ұлттық намысты қорғау мен қазақ халқының өзіндік құндылықтарын қайта бағалауға себеп болды. Бұл оқиға халықтың рухын көтеріп, еркіндік пен әділеттілік жолындағы күрестің мәнін айқындады.

3. Кеңес Одағының ыдырауына ықпал:

Желтоқсан оқиғасы Кеңес Одағының идеологиялық жүйесінің құлдырауына тікелей әсер етті. Бұл оқиға ұлттардың теңсіздігін көрсетті және Одақ ішінде наразылықтардың ұлғаюына әкелді.

4. Қазақстанның жаңа тарихындағы рөлі:

Желтоқсан оқиғасы тәуелсіз Қазақстан тарихының маңызды кезеңі ретінде бағаланады. Бұл оқиға елдің болашағын анықтап, қазақ халқының азаттыққа деген құлшынысының символына айналды.

Қорытынды: Желтоқсан оқиғасының тарихи рөлі

Желтоқсан оқиғасы Қазақстанның тарихында ерекше орын алады. Ол Кеңес Одағының тоталитарлық жүйесінің әлсіздігін және әділетсіздікті ашып, қазақ халқының ұлттық санасының оянуына жол ашты. Бұл оқиға тәуелсіздікке деген ұмтылыстың символы болып, Қазақстанның егемендік алуына негіз болды. Желтоқсан көтерілісі қазақ жастарының батылдығын, еркіндікке деген ұмтылысын көрсетіп, тәуелсіздік үшін күрестің жаңа кезеңін бастады. Бұл оқиға тек Қазақстанның ғана емес, бүкіл Кеңес Одағының саяси дамуына әсер етті, ұлттардың өз құқықтарын талап етуін күшейтті.