Жоғары сынып оқушыларының сыни ойлау қабілетін дамыту үшін бейнені пайдалану

Жоғары сынып оқушыларының сыни ойлау қабілетін дамыту үшін бейнені пайдалану

Неталиев Алмас Мұратұлы, ИЯ – 111М топ студенті

Ғылыми жетекші: Гауриева Г. М., п.ғ.к., ассоц. профессор

Батыс Қазақстан инновациялық - технологиялық университеті

Аннотация:Мақалада шет тілі сабағында бейнематериалдарды қолдану ерекшеліктері қарастырылады. Автор бейнематериалдарды пайдалану оқушылардың назарын аударып, шет тіліне деген қызығушылығын тудыратынын айтады. Мақалада ағылшын тіліндегі бейнематериалмен жұмыс жасаудың мысалы келтірілген

Түйінді сөздер:сыни ойлау, коммуникативтік құзыреттілік, тұжырымдамалық мәселелер, Шет тілдері.

Шет тілі әрбір білім беру мекемесінің оқу жоспарының міндетті пәні болып табылады. Бұл пән мұқият зерттеуді, мұғалімнің арнайы әдістері мен оқыту шеберлігін қолдануды талап етеді. Зерттеудің ең маңызды қиындықтары - тілді оны қолдану ортасынан тыс меңгеру, яғни сол тілде сөйлейтіндермен қарым-қатынас жасау мүмкіндігінің болмауы. Сондықтан мұғалімнің алдына қойылған маңызды міндеттердің бірі-әр түрлі жұмыс әдістерін қолдана отырып, шет тілі сабағында шынайы оқиғаға және ойдан шығарылған қарым-қатынасқа негізделген жағдайларды құру. Осы мақсатқа жету үшін мұғалім қазіргі уақытта шет тілін үйренуде үлкен маңызға ие бейнефильмдер мен бейнематериалдардың барлық түрлерін қолдана алады.

Профессор Т. Гордон өзінің "Педагогикалық сөздігінде" "бейнематериалдар" ұғымына келесі анықтама береді—"бұл оқу процесін бір уақытта есту және көру дағдылары арқылы ынталандыруға болатын құралдар "[5, c. 18], яғни бейнематериалдар визуалды және аудио компоненттерден тұрады.Білім беру процесі кезінде оқытушы қолданатын бейнематериалдар оқыту процессіне түрткі бола алады, сондай - ақ сабақта неғұрлым еркін жағдай жасаудың жақсы құралы бола алады.

Бейнематериалдар сондай - ақ оқушыларға сөйлеу әрекетінің төрт түрі: аудиотыңдау, оқу, сөйлеу және жазу дағдыларын дамытуға көмектеседі.

И. М. Андреасян өзінің ғылыми еңбектерінде шет тілі сабағында бейнематериалдарды қолдану студенттердің эмоционалды фонына өте күшті әсер етеді, сонымен қатар оқушының экранда көргенге жеке көзқарасын қалыптастыруға әсер етеді деп санайды [1, 19 б.].

Н. П. Каменецкая және М. В. Мятова өз зерттеулерінде мұғалімдердің білім беру процесінде бейнематериалдарды қолдануы оқытудың тиімділігін едәуір арттыра алады деп санайды,себебі, бұл материал ретінде шынайы тілдік қарым - қатынастың үлгілері болып табылады, тілдік қарым - қатынастың нақты атмосферасын қайта жасайды, бұл шет тіліндегі материалды игеру процесін жанды, табиғи, нақты, қызықты, проблемалық, сенімді және эмоционалды етеді [4, 72-бет].

Оқыту әдістерінің көптеген авторлары оқуды алғашқым тапсырмалар ретінде осындай түрлерінен бастауға кеңес береді, мұнда студент сұрақты немесе тапсырманы өзі естіп қана қоймай, сөйлеушіні де көреді.

Сабақта бейнематериалдарды пайдалану фонетикалық, лексикалық және грамматикалық материалдарды толыққанды өңдеуге көмектеседі. Сонымен қатар, бейнемәтіндер ойлануға белгілі бір ақпарат береді, бұл өз кезегінде оқушы үшін сөйлеу және жазу дағдыларын қалыптастыру мен дамыту үшін негіз болады.

Г. М. Кожаспирова және К. В. Петрова бейнематериал арқылы оқу материалын презентациялаудың келесі ерекшеліктерін ажыратады:

1. Материал кіріспенің бейнелі үлгісінің болуымен сипатталатын көркемдік құралдар арқылы берілген. Айқын және көзге көрінетін сюжеттің болуы материалдың басты ерекшелігінің бірі болып табылады. Бейнематериалды қолдану "оқиғада болу,кейіпкерлермен бірге сезіну" әсерін бере отырып,сабақ үстінде шынайы қарым-қатынастың атмосферасын жасауға мүмкіндік береді.

2. Материалды енгізудің динамикасы мен эмоционалдылығы қарым - қатынас тығыздығын арттырады, бүкіл оқу іс - әрекетінің тиімділік деңгейін арттырады, болашақта осы мазмұнды көбейту ықтималдығын арттыратын ақпаратты жақсы есте сақтауға көмектеседі.

3. Бейнеақпарат жоғары дәрежеде беделге және шынайылық факторына ие, бұл дегеніміз білім алушылар тарапынан қабылданатын ақпаратқа деген сенімнің жоғары деңгейін береді.

Бейне материалдарды қолдану әдістемесінде отандық және шетелдік авторлар олармен жұмыс істеудің үш кезеңін ажыратады:

- демонстранцияға дейінгі кезең (кіріспе әңгіме, қиындықтарды жою, орнатуды ұсыну);

- демонстрациялық кезең (фильмді қабылдау);

- демонстранциядан кейінгі кезең (тыңдалған мәтінді түсінуді бақылау).

Бұрын шет тілін тыңдау мүмкіндігі барынша азайтылып, керісінше мұғалімнің сөйлеуімен шектелді. Техникалық прогрестің арқасында оқыту құралдары жетілдіріліп, шет тілінде сөйлейтіндердің өздері орындаған шетелдік ауызша сөйлеу жазбаларын көруге және тыңдауға мүмкіндік берілді.

Оқу процесінде қолданылатын тапсырмалар әр кезеңде әр түрлі болады. Олардың мақсаттары мен мазмұны мұғалімнің қойған оқу міндеттеріне байланысты және зерттелетін материалды игеру және күрделендіру кезінде күрделене түседі. Оқытудың бұл түрі барынша тиімді болып қалуы үшін, сондай - ақ оқушылардың қызығушылығын жоғалтпауы үшін, алдын - ала оқытушыға тапсырмалардың өзінде де, зерттелетін материалды әр түрлі етіп жеткізу және де оқушының материалды толық қабылдауы ушін бақылау жасау қажет.

М. Алан қойылған мақсаттарға, білім алушылардың жеке қажеттіліктеріне қарай әрбір фрагментпен жұмысты жеке жүргізе отырып, бейнематериалдарды фрагменттерге бөлуді ұсынады.

Бейнематериалдармен жұмыс істеу кезінде олардың функционалдық мүмкіндіктері туралы ғана емес, сонымен қатар шектеулер туралы да нақты түсінікке ие болу, сабақтың нақты мақсатын іске асыра отырып, бейнематериалдардың қаншалықты қолданылуын өлшеу қажет. Оқу аудиториясында бейнені қолдану жаттығулардың белгілі бір жиынтығымен бірге әртүрлі мәдениеттердің өзара әрекеттесуі мен өзара әрекеттесуін зерттей отырып, белгілі бір оқу міндетін орындауға арналған материалдардың кең спектрінің жұмыс істеуін болжайды.

Ағылшын тіліндегі бейнематериалмен жұмыс жасаудың мысалын келтірейік.

Сабақтың мақсаты: бейне негізінде ауызекі сөйлеу дағдыларын қалыптастыру.

Сабақтың міндеттері: бейнематериалдарды оқытудың нәтижелілігін арттыру құралы ретінде пайдалану; жаңа лексиканы әртүрлі (нақты және қиялдағы) жағдайларда бекіту және практикалық қолдану; оқушылардың сөздік қорын кеңейту.

Бейнематериалға арналған мәтін (үзінді):

Southern Russia. Lake — Manych-Gudilo. Earlier morning is the best time for setting out for this small island from the mainland. This is because gale force winds blow here throughout the rest of the day. Dr. Vladimir Kuzmin — a biologist — is going to the deserted island of Vodny — the lakes most mysterious feature. It is couched in incredible legends and is the custodian of many secrets. When and how it became home to a herd of horses? Is unclear. Because of its population of noble beasts Vodny has seen been called Mustang Island. Today it is part of Europe»s only Nature Reserve in the steppe. Dr. Kuzmin hopes to be able to get close to the Mustangs, to see how these feral descedants of domesticated horses live in the wild. Manych-Gudilo — is one of the longest lakes with a high concentration of sault. It stretches all the way from the Russian plane to the Caucasus Mountains. There are no freshwater reservoirs rivers or springs on Vodny Island because of the salinity of the soil. Consequently, there no trees or shrubs there either. The island is overgrown with low grass.

1.Демонстрацияға дейінгі кезең. Мәтін тақырыбына дайындық: сабақ мұғалімнің "island of wild horses"деректі бейне клип тақырыбындағы әңгімесінен басталады.

Оқушыларға фильмнің атауы хабарланады және фильмнің не туралы болатынын білуге шақырылады. Содан кейін фильмді түсіну үшін қажет жаңа лексика енгізіледі. Түсіну қиын сөздер тақтаға жазылады, жұмыс дәптеріне жазылады және бірнеше рет айтылады. Бұл кезеңде Сабақтың тақырыбы енгізіледі:

herd of horses-жылқы табыны

nature reserve-табиғи қорық

mustang-мустанг

deserted island- елсіз арал

drought-құрғақшылық

to roam-бродить

steppe-дала

dilapidated cabin - ескі күзетші

moist grass-дымқыл шөп

enemy-жау

colt-құлын

2. Демонстрациялық кезең. Видероликті қараудың алдында оқушыларға басты назарда ұстауға шақырады: кестеде берілген ақпаратты тыңдауға; сұрақтарда берілген ақпаратқа назар аудару.

1) Watch and complete the table:

2) Watch and answer the questions:

— Who is Dr. Vladimir Kuzmin?

— Where is the lake Manych-Gudilo?

— When and how the island became home to a herd of horses?

— Where do horses find drinkable water?

— What is their attitude towards people?

Оқушылар сұрақтарды оқып, аударады.

Тапсырмаларды қаншалықты түсінікті болғанын тексергеннен кейін бейнематериал қосылады. Содан, бір реттік шолудан кейін оқушылар тапсырмаларды орындайды.

3. Демонстрациядан кейінгі кезең. Қайта қараудың алдында, басты назарда болған ақпаратты нақтылайды (қалай? қандай? т.с.с)

— What’s the weather like in the summer?

— How does the biologist understand that the horses are nearby?

— What is the explanation of how the horses came to the is- land?

Әрі қарай, балалар бос орынға қажетті сөз тіркестерін қояды және оқиды.

The nickname of the biologist is___________ because____________.

____________ is the only building on the island.

All he needs in the steppe is ____________ and

____________.

In the morning the weather is ____________.

In the morning horses feed on ____________.

Mustangs there have no enemies because ____________.

Қорытынды бөлімде оқушылар фильм туралы өз пікірлерін білдіреді.

I think that this film about...

In my opinion the film...

Әрине, мұғалімнің оқушылардың шет тілін үйренуге деген қызығушылығын арттыратын көптеген тәсілдер бар. Бірақ шет тілі сабақтарында бейнематериалдармен жұмыс істеу оқушылар үшін тиімсіз деген қате пікір болмауы керек. Сайып келгенде, бейне материалдарды шет тілі сабақтарында қолдану "қатысуға қабілетті және ниет білдіретін" лингвистикалық интегративті тұлғаны " қалыптастыру мүмкіндіктерінің бірі болып табылады[2, с. 9].

Әдебиеттер:

1. Андреасян И.М. шет тілдерін оқыту әдістемесінің практикалық курсы. - Минск, 2009. — 306 Б.

2. Безус С.Н. орта мектептің жоғары сынып оқушыларының іскерлік хат элементтерін оқыту (ағылшын тілінің материалында): Автореф. дис. ... канд. пед. ғылымдар. - Пятигорск, 2004. — 21 Б.

3. Коджаспирова Г.М., Петров к. в. Оқытудың техникалық құралдары және оларды қолдану әдістемесі. — М.: академия ИЦ, 2008. — 351 б.

4. Каменецкая Н.П., Мятова м. и. орта мектепте шет тілін оқытуда бейнефильмдерді қолдану

/ / Мектептегі шет тілдері, 2006. — № 4. — 151 б.

5. Гордон. Жас балаларға екінші тілді үйрету. ЭҚК. Фромберг Д. П. және Лесли Р. Уильямс. - Лондон: Прегер,

2006. — 232 б.

6. Аллан М. бейне арқылы ағылшын тілін оқыту. Лонгман, 2001, 117 с

Использование видео для развития способности старшеклассников к критическому мышлению

Неталиев Алмас Мұратұлы, студент ИЯ – 111М группы

Научный руководитель: Гауриева Г. М., к.п.н., ассоц. Профессор

Западно - Казахстанский инновационно-технологический университет

Аннотация:В статье рассматриваются особенности использования видеоматериалов на уроках иностранного языка. Автор отмечает, что использование видеоматериалов привлекает внимание учащихся и вызывает интерес к иностранному языку. В статье приведен пример работы с видео на английском языке

Ключевые слова: критическое мышление, коммуникативная компетенция, концептуальные вопросы, иностранные языки.