Бөлім:

Термодинамика негіздері

Педагогтің аты-жөні

Манасбаева Гүлсім Сансызбайқызы

Күні:

25.11.21ж

Сынып: 8 В

Қатысушылар саны:24

Қатыспағандар саны:

Сабақтың тақырыбы

Жылу машиналарын пайдаланудағы экологиялық мәселелер

Сабақтың нөмірі:

23

Оқу бағдарламасына сәйкес оқыту мақсаттары

8.3.2.23 – жылу машиналарының қоршаған ортаның экологиясына әсерін бағалау

Сабақтың мақсаты

1.Жылу машиналарының қоршаған ортаға тигізетін әсерін білу.

2.Жылу машиналарының адам ағзасына әсер ететінін түсіндіру.

3.Жылу машиналарының қоршаған ортаға тигізетін экологиялық күйін бағалау.

Өткізілу формасы:

Конференция сабақ

Сабақтың кезеңі/ уақыт

Педагогтің әрекеті

Оқушының

әрекеті

Бағалау

Ресурстар

Сабақтың басы

1. Сәлемдес

2. Оқушыларды түгендеу

Сәлеметсіңдер ме конференцияға қатысушылар.Сендерге конференцияға қатысу үшін кіру билеті берілді.Бүгінгі конференциямызды бастамас бұрын сіздерден билетте көрсетілген топтар бойыгша орындарыңызға отыруларыңызды сұраймын. Жақсы олай болса бізде бүгін мынадай топтар жұмыс жүргізеді.

1.Эколог

2.Дәрігерлер

3.Инженерлер

4.Сарапшылар

3.«Кіру билеті» бойынша оқушыларға сұрақ қойылады.

«Сіз бүгінгі сабақтан нені білгіңіз келеді?»

1.Оқушылар кіру билеті бойынша топтарға бөлініп отырады.

2.Сұрақтарға жауап беру

Сабақтың ортасы

Конференциямызды бастамас бұрын мына бір қызық жайға назар аударсақ

БҰЛ ҚЫЗЫҚ!

200 мың жыл бұрын Жерде 1 млн адам өмір сүрген. Қазір шамамен 6 млрд адам өмір сүруде. Оның қалада тұратыны 4 млрд-қа жуық адам. Біз биыл тәуелсіздік алып отырғанымызға 30 жыл толып отыр.Өзіміздің әнұранымыз,туымыз,елтаңбамыз бар.Сондай ақ елімізде отын және электр энергиясын тұтыну артты. Соңғы 100 жылда адам басына шаққанда өндірілетін энергия шамамен 20 есеге өсті. Онымен бірге әртүрлі отын жанғанда бөлінетін улы газ қалдықтары да артуда. Бұл жану қалдықтары жер атмосферасына, өсімдік, жануарлар әлеміне кері әсерін тигізуде. Салдарынан экологиялық мәселелер туындайды. Едеше бүгінгі біздің конференциямыздың тақырыбы осы мәселелердің туындауына бірден –бір себеп болған Жылу машиналарын пайдаланудағы экологиялық мәселелер болып табылады.

Топтардың зерттеу жұмыстары.

І топ «Эколог»

Адамзат өркениетін дамытуда жылу машиналары орасан зор рөл атқарды, әлі де атқарып келеді және атқара беретін болады. Алайда өркениет дамуының жаңа кезеңінде кезек күттірмей шешілуге тиісті екі көкейтесті проблема туындады. Оның бірі – жер қойнауындағы табиғи қазба отындардың күрт азаюына байланысты туындаған мәселе. Ал екіншісі – жылу машиналары мен қондырғылардың қоршаған ортаны ластауынан туындаған экологиялық мәселе, «Аталған проблемалар адамзатты не үшін алаңдатады?» деген сұраққа жауап берейік.

Өнеркәсіп салалары мен жылу электр стансыларында да орасан мол мөлшерде оттек пен органикалық отын түрлері шығындалады. Олардың пештері мен басқа да қондырғыларындағы отын толық жанбай, қоршаған ортаға күл аралас қоқыстар шығарылып, ал ауаға көмірқышқыл газы, күкірт және азот тотықтары мол мөлшерде тарайды. Күкірт және азот тотықтары атмосферадағы су буларымен химиялық байланысқа түсіп, күкірт және азот қышқылдарының тамшыларынан тұратын аса зиянды бұлт түзеді. Оның салдарынан улы да қышқыл жаңбыр жауып, адамдар мен жануарлар да, ауылшаруашылық дақылдары мен бау-бақшалар да, дала өсімдіктері мен ормандар да үлкен зиян шегеді.

Экологтар ұсынысы

1. Мұнай өндіруді біршама азайту

2. Машина шығару өндірісін де біршамаға азайту

3. Қозғалыс құралы ретінде велосипед пен электро самокаттарды жиірек қолдану

ІІ топ «Дәрігер»

Қалдықтардың адам ағзасына әсері автокөлік газадары: көміртек тотығы,

азот тотығы,альдегидтер,күйе,бензапирен,қорғасын қоспасы,

формальдегид,бензол сияқты уландырғыш заттардан тұрады.

Адамда пайда болатын ауру түрлері:

• Тыныс алу жолдарының ауруы,

• Балалардың ақыл-ой кемістігі,

• Қатерлі ісік аурулары,

• Көздің шырышты қабаттары мен жүйке жүйесінің аурулары

ІІІ топ «Инженерлер»

Ішкі энергия-энергияның ең арзан түрі. Оны әр түрлі отын түрлерін жағу арқылы арқылы алады,соның есебінен пайдалы жұмыс атқаруға болады.Ішкі энергияның механикалық энергияға айналуы адамдардың практикалық қызметінде және техниканың дамуы үшін маңызы зор. Бұл түрленулер жылу қозғалтұыштары деп аталады.Суретте көріп тұрғандарыңыздай жылу қозғалтұыштарының мынадай түрлері бар.

Қазіргі кезде қозғалтқыштардың алуан түрі бар. Алайда олардың барлығының ,негізінен жұмыс істеу принціптері бірдей.Барлығы да отын жанған кездегі энергияның ісерінен қозғалысқа келеді.Отын жанғанда қоршаған ортаға көмірқышқыл газы бөлінеді.Әрине жанған отынның барлығы да дерлік пайдалы жұмысқа жұмсалмайды,жанбаған бөлігі ауаға таралатыны белгілі.Бірақ десек те машина өндірісін азайту дегенге келіспейміз.Жылу қозғалтқыштарының халық шаруашылығында мәні өте зор.Халық шаруашылығының барлық салаларында энергиямен қамтамасыз етуді жүзеге асыруда жылу электр станциялары маңызды роль атқарады. Оларда генетаор роторларын айналдыру үшін бу және газ турбиналары кеңінен қолданылады.ауыл шаруашылығын дамытуда іштен жанатын қозғалтқыштарды пайдаланатын трактор,астық себетін және жинайтын машиналар өте қажет.

Инженерлер ұсынысы

Қозғалтқыштардың ПӘК-ін көтерудің негізгі үш бағытын көрсетуге болады. Біріншіден, Карно формуласынан көрініп тұрғандай, газдың (будың) жұмыс атқаруға дейінгі (яғни ұлғайғанға дейінгі) Т1 температурасын мейлінше көтеріп, жұмыстан кейінгі (ұлғаю соңындағы) Т2 температурасын барынша кеміту амалдарын табу керек.Екінші сөзбен айтқанда, қыздырғыштың температурасын мейлінше көтеріп, суытқыштың температурасын мейлінше төмендету қажет. Екіншіден, пайдаланатын отынның камераларда (цилиндрлерде) толық жануын қамтамасыз ететін технологияларды тауып, өндіріске енгізу керек. Кері жағдайда отын шала жанып, босқа зиянға айналады; қара қошқыл түтін мен улы газдарды көптеп шығарып, қоршаған ортаны ластайды.

Үшіншіден, энергияның үйкеліс күштерін жеңуге кететін шығындарын азайту жолдарын іздестіру керек. Көтерілген мәселелерді тиімді шешу үшін аса жоғары және төмен температураларға шыдамды материалдар жасау проблемаларын да көкей кесті күйінде қала беруіңнде.

IV топ «Сарапшылар»

Құрметті бүгінгі конференция қатысушылары! Адамдар осы айтылған проблемаларды шешу жолында қандай шаралар қолға аланып жатыр немесе жасалыну үстінде деген сұрақтар туындайды. Әрине биыл біздің тәуелсіздігімізге 30 жыл толып отыр. Сіздерді еліміздің Тәуелсіздік мерекесімен құттықтаймыз!

Жоғарыда сипатталған мәселелерді шешуде Қазақстан Астанасында «Болашақ энергиясы» тақырыбына ұйымдастырылған халықаралық ЕХРО–2017 көрмесі дәуірлік тарихи маңызы бар оқиға болды. ЕХРО–2017 көрмесі «Болашақтың энергиясын» жасақтаудың мына негізгі үш бағытына басымдық беруді көздейді:

• экологиялық таза жаңартылатын энергия көздерін (күн, жел) пайдаланатын техника мен технологияларға басымдық беру;

• Жер-ананың өкпесі – жасыл энергия көздерін (ормандар мен өсімдік түрлерін) қорғау және олардың энергетикалық әлеуетін үнемдеп пайдаланатын техника мен технологияларға басымдық беру;

• жаңартылмайтын қазба отын энергия көздерін (көмір, мұнай, газ, шымтезек, жанғыш тақтатас) үнемдеп пайдаланатын техника мен технологияларға басымдық беру.

ЕХРО–2017 көрмесі аясында көрсетілген бірінші басымдық мына дерекке негізделеді: жел энергиясын қоспағанның өзінде жыл сайын Жер шарының әрбір текше метріне 1,36 кВт/м2 Күн энергиясы түседі. Міне, осы әрбір текше метрге түсетін Күн энергиясының тек 0,2 Вт/м2 бөлігін ғана игере алатын техникалар мен технологияларды жасай алсақ, онда адамзат қоғамы энергетика мәселесін де, экология мәселесін де түбегейлі шешкен болар еді. Екінші және үшінші басымдықтар негізгі зерттеу жұмыстарын ауаны ластамайтын, пайдалы әрекет коэффициенттері жоғары, әрі энергияны үнемдеп пайдаланатын қозғалтқыштар мен қондырғылар шығаруға бағыттайды

1.Теориялық материалдармен жұмыс

2.Оқушылар өздері зерттеп келген ақпаратпен бөліседі.

3.Сұрақтарға жауап беру

https://www.youtube.com/watch?v=uZ_I7bc2jss

https://www.youtube.com/watch?v=fRrZGqT1WVo

https://www.youtube.com/watch?v=0RVI5KBex8A

Сабақтың соңы

Қорытынды мұғалім.

Бүгінгі конференцияда жылуқозғалтқыштарын қолдануға байланысты адамзат қоғамын алаңдатып отырған мәселелерді ортаға салдық.

Рефлекция

Сіз бүгін не білдіңіз?

Сіз үшін не қызықты болды?

Сіз үшін не қиын болды?

Бағалау:

Конференция қатысушыларын сертификатпен марапаттау.

1.Оқушылар шығу биле

тіндегі сұрақтар бойынша өз ойларын айтады.

2.Бірін бірі дескриптор бойынша бағалайды.

1.Оқушылар бір-бірлерін