Кәмелетке толмаған бала заңды жауапкершілікке тартылуы мүмкін бе? Сынып сағаты 9 сынып

Мектеп: «Жаркент қаласындағы орта мектеп» КММ Мұғалімнің аты-жөні: Оспанова З.С

Сынып: 9 Б 21 .04 .2025 ж

Сабақ тақырыбы

«Кәмелетке толмаған бала заңды жауапкершілікке тартылуы мүмкін бе?»

Осы сабақта қол жеткізілетін оқу мақсаттары (оқу бағдарламасына сілтеме)

• Оқушыларға кәмелетке толмағандардың заңды жауапкершілігі туралы түсінік беру.

• Заңды жауапкершіліктің мәні мен маңызын түсіндіру.

Қауіпсіздік мақсаты

Оқушыларға сырттан және іштен келетін қауіп қатер туралы түсіндіре отырып, заңды жауапкершіліктің не екенін үйрету.

Дәйексөз

Болашағы зор мамандықтар жоқ, тек болашағы зор мамандар бар

Сабақтың

жоспарланған

кезеңдері

Сабақтағы жоспарланған іс-әрекет

Сабақтың басы

10 мин

Ұйымдастыру кезеңі

1. Кіріспе (5 мин)

• Сыныптағы оқушылармен амандасу.

• Тақырыпты таныстыру: "Кәмелетке толмаған бала заңды жауапкершілікке тартылуы мүмкін бе?"

Кәмелетке толмағандардың заңды жауапкершілігі - бұл кәмелетке толмаған (18 жасқа толмаған) тұлғалардың заңнамаға сәйкес жасаған құқық бұзушылықтары үшін жауапкершілікке тартылу қабілеті. Заңды жауапкершілік кәмелетке толмағандардың жасына, психикалық жағдайына және жасаған әрекетінің сипатына байланысты өзгереді.

Негізгі аспектілері:

Кәмелеттік жас:

Кәмелетке толмағандардың заңды жауапкершілігі, әдетте, 14 жастан басталады, бірақ кейбір жағдайларда (мысалы, ауыр қылмыстар үшін) 16 жастан немесе 18 жастан бастап жауапкершілік қарастырылуы мүмкін.

Жауапкершілік түрлері:

Әкімшілік жауапкершілік: Кәмелетке толмағандар әкімшілік құқық бұзушылық жасаған жағдайда, олар әкімшілік жауапкершілікке тартылады.

Құқықтық жауапкершілік: Заңды бұзушылық жасаған жағдайда, кәмелетке толмағандар қылмыстық жауапкершілікке тартылуы мүмкін, бірақ бұл тек қана белгілі бір жастағы (мысалы, 16 жастан) балаларға қатысты.

Заңды қорғау:

Кәмелетке толмағандардың құқықтары мен мүдделерін қорғау үшін заңнамада арнайы нормалар мен механизмдер қарастырылған. Мысалы, кәмелетке толмағандарға арналған арнайы соттар немесе әлеуметтік қызметтер.

Тәрбиелік аспект:

Кәмелетке толмағандардың заңды жауапкершілігі, тек жазалау емес, сонымен қатар тәрбиелеу және құқықтық білім беру мақсатында жүзеге асырылады.

Кәмелетке толмағандардың заңды жауапкершілігі қоғамның, отбасының және заң органдарының назарын аударуды талап етеді, себебі бұл мәселе балалар мен жасөспірімдердің құқықтары мен қауіпсіздігін қорғау үшін өте маңызды.

Миға шабуыл сұрақтары

1. Егер сенің сумкаңнан сыныптасың ақшаңды ұрлап алып, мен алмадым деп мойындамай қойса не істейсің?

2. Телефон сатып алу кезінде, саған сатушы дұрыс ақпарат бермей арзан телефонды қымбат бағаға сатты,сен білмей телефонды алдың, үйге барғанда анаң ұрысты не істейсің?

3. Сен жолда доп ойнап жүріп, аулады тоқтап тұрған көлікке добыңды тигізіп алдың. Көліктің терезеші шағылып кетті, не істер едің?

4. Анаң саған қымбат телефон сатып алып берді, сен оны жоғалтып алдың, не істейсің?

5. Сенің қасыңдағы досың магазиннен бір нәрсе ұрлап шығайық деп сені үгіттеді, қандай әрекет істер едің?

6. 12 жасар бала дүкеннің терезесін сындырып ішінен бір қымбат телефон ұрлап алады. Бұл жерде баланың ата-анасының кінәсі бар ма? 

7. 11 жасар бала аулада доп ойнап жүр делік, ал оның әкесі сол аулада өзінің танысымен шахмат ойнап отыр. Жаңағы доп ойнап жүрген бала ойын барысында көршілердің біреуінің терезесін сындырып алды. Осы жағдайда кім жауап береді?

8. Мұғалім сендерге сыныпты тазалап кетуге тапсырма берді, сенің қасыңдағы досың қойшы уақыт жоқ жүр кеттік деп сені үгіттеп алып кетті. Сенің іс әрекетің қандай?

9. Сенің сабақ үстінде қарның ашты, дос балаң жүр кіші сыныптардан ақша жинап тамақ алып ішеміз деді.Сенің кіші сыныпта оқитын екі інің бар. Досыңның бұл әрекетін құптап бірге барар ма едің?

10. Сен дос қызыңмен саябақта қыдырып жүр едің, қасыңа бір бөтен кісілер келіп, сендерді басқа жолға үгіттеді. Мысалы басқа дінге кіруге, сауда саттықпен айналысуға. Сендерге күніне 30 000 береміз деп үәде берді. Жұмыстың қиын емес екенін айтты. Не істер едің?

Сабақтың ортасы

(10 минут)

10 мин

Ой қозғау (5 минут)

10-мин

Мұғалім: Оқушыларға

• Талқылау (15 мин)

• Оқушыларды топтарға бөліп, кәмелетке толмаған балалардың құқықтары мен міндеттерін талқылау.

• Әр топ өз пікірлерін ортаға салып, талқылауды жүргізеді.

Кәмелетке толмағандардың құқықтарын қорғау, балалардың денсаулығына байланысты жағдайлар мен оқыс оқиғаларды болдырмау, құқықбұзушылықтың алдын алу, интернет кеңістігіндегі балалардың ақпараттық қауіпсіздігін қамтамасыз ету, интернет қызметін пайдаланушылардың интернет- белсенділігін бақылау туралы ақпарат бердім.

Оқушыларға қоғамдық орындардағы тәртіп ережелері, басқалардың денсаулығына зиян келтіруге жол бермеу туралы, Интернет кеңістігіндегі ақпараттық қауіпсіздік туралы ақпарат берілді. Келеңсіз және оқыс жағдайлар туындаған кезде көрсетілетін көмек түрлері, қайда баруға болатыны туралы мағлұмат берілді. 

Негізгі бөлім

Тапсырманың сипаттамасы:

Эссе жазу (жеке жұмыс)

Оқушылар кәмелетке толмағандардың заңды жауапкершілігі туралы 1-2 бет эссе жазуы керек. Эсседе келесі сұрақтарға жауап беруге назар аудару қажет:

Кәмелетке толмаған бала заңды жауапкершілікке тартылуы мүмкін бе?

Заңды жауапкершіліктің қандай түрлері бар?

Кәмелетке толмаған балалардың құқықтары мен міндеттері қандай?

Топтық талқылау (топтық жұмыс)

Оқушылар 4-5 адамнан топтарға бөлінеді. Әр топ кәмелетке толмағандардың құқықтарын қорғау жөніндегі заңдарды зерттеп, оларды презентация түрінде 5-7 минуттық қысқаша таныстырылым дайындайды.

Презентацияда келесі аспектілерді қамтуы тиіс:

Заңның мазмұны

Заңның кәмелетке толмағандарға әсері

Заңды бұзу жағдайында жауапкершілік

Рөлдік ойын (топтық жұмыс)

Оқушылар кәмелетке толмаған бала мен заңгердің рөлдерін атқара отырып, кәмелетке толмағандардың құқықтары мен міндеттері туралы диалог жүргізеді.

Ойынға дайындық барысында оқушыларға кейіпкерлердің рөлдерін, олардың пікірлерін және аргументтерін дайындау қажет.

Тапсырманың бағалау критерийлері:

Эссенің мазмұны мен құрылымы.

Топтық жұмыстың белсенділігі мен шығармашылық деңгейі.

Презентацияның түсініктілігі мен ақпараттылығы.

Рөлдік ойынның орындау сапасы мен қатысу белсенділігі.

Бүгінгі сабағымыздың тақырыбын мына роликті көре отырып таңдайық.
https://youtu.be/bSN4Sg2Tg7E?si=8_WzN0386Ts05iqX

https://youtu.be/yIhIPdpjznY?si=Dfd-izsWaJyg0HUd

Мұғалім: ендеше балалар біз манадан құқық міндет туралы айтып жатырмыз. Ендеше сол құқықтарымызды қалай қорғап тәртіпті болып жүруіміз керек. Оқушылардан кері байланыс алу.

Стикер тарқатамын.

Сабақтың соңы

Қорытынды

Бүгінгі сабағымыз оқушылар арасында және оларға қарсы құқық бұзушылықтың алдын алу және мектептерде қауіпсіздік шараларын жетілдіру.