Картамен жұмыс істеу дағдыларын қалыптастыру әдіс-тәсілдері

Түркістан облысы

Төлеби ауданы

«Жаңажол» жалпы білім беретін мектебі

Әдістемелік құрал

Картамен жұмыс істеу дағдыларын қалыптастыру әдіс-тәсілдері

География пәнінің мұғалімі: Саткимбеков Абдибек

2023-2024 оқу жылы

Түсінік хат

Бұл әдістемелік құрал география пәні бойынша оқушылардың картамен жұмыс істеу дағдыларын қалыптастыруға арналған. Құрал оқушылардың кеңістік ойлау қабілеттерін дамыту, картографиялық материалдарды тиімді пайдалану және географиялық объектілерді картадан дұрыс табу дағдыларын жетілдіруге бағытталған.

Әдістемелік құралда картаны оқу, шартты белгілерді меңгеру, географиялық координаталарды анықтау, масштабты қолдану және іздеу-бағалау жаттығулары қамтылған. Сонымен қатар, оқытудың инновациялық әдістері, цифрлық карталар мен ойын әдістерін қолдану мәселелері қарастырылады. Бұл материалдар оқу процесінде оқушылардың қызығушылығын арттырып, оларды белсенді оқуға көмектеседі.

Құрал география пәнінің мұғалімдеріне, білім алушыларға және осы бағытта зерттеу жүргізілетін мамандарға арналған

Әдістемелік құралдың мақсаты

-Оқушылардың картамен жұмыс істеу дағдыларын қалыптастыру және дамыту.

-Географиялық карталарды оқу, талдау және қолдану біліктіліктерін жетілдіру.

-Оқушылардың кеңістіктік ойлау қабілетін арттыру және картографиялық материалдармен жұмыс істеу тәсілдерін меңгерту.

-Географиялық координаталарды, шартты белгілерді және масштабты дұрыс пайдалану дағдыларын дамыту.

-Іздеу-бағдарлау дағдыларын қалыптастыру арқылы оқушылардың картадан нысандарды табу қабілеттерін жетілдіру.

-Цифрлық карталар мен заманауи технологияларды пайдалану арқылы оқушылардың оқу үрдісіне қызығушылығын арттыру.

Әдістемелік құралдың құрылымы

1. Түсінік хат

2. Кіріспе

Географиялық карталардың маңызы

Картамен жұмыс істеудің рөлі мен маңызы

3. Картамен жұмыс істеу дағдыларын қалыптастыру әдістері

3.1. Картаны оқу және талдау

3.2. Карталардың шартты белгілерін меңгеру

3.3. Географиялық координаталарды анықтау

3.4. Масштабпен жұмыс

3.5. Іздеу және бағдарлау жаттығулары

4. Картамен жұмыс жасауда қолданылатын заманауи әдістер

4.1. Цифрлық карталар және ГАЖ технологиялары

4.2. Интерактивті карталарды пайдалану

4.3. Ойын әдістері мен квест тапсырмалар

5. Қорытынды

6. Пайдаланылған әдебиеттер

Кіріспе

География – табиғи және әлеуметтік құбылыстарды зерттейтін ғылым. Бұл пән оқушыларға қоршаған орта туралы түсінік беріп, кеңістіктік ойлау қабілетін дамытады. Географияны оқытудың ең маңызды құралдарының бірі – карта.

Карта арқылы оқушылар жер шарының әртүрлі бөліктерін, табиғи және әлеуметтік-экономикалық нысандарды зерттеп, оларды салыстыруға мүмкіндік алады.

Картамен жұмыс істеу дағдылары оқушыларға тек география сабағында ғана емес, күнделікті өмірде де қажет. Жер бедерін, климаттық аймақтарды, елдердің орналасуын түсіну, картадан қажетті ақпаратты жылдам табу – бұл дағдылар адамға өз орнын бағдарлау мен логикалық ойлау қабілетін дамытуға көмектеседі.

Картамен жұмыс істеу – география пәнінің маңызды бөлігі. Ол оқушылардың кеңістіктік ойлауын дамытып, жер бедерін, климаттық аймақтарды, экономикалық аймақтарды және басқа да географиялық ерекшеліктерді түсінуге көмектеседі.

Бұл әдістемелік құралда картамен жұмыс істеу дағдыларын қалыптастырудың тиімді әдіс-тәсілдері қарастырылады.

Бұл әдістемелік құрал картамен жұмыс істеу дағдыларын қалыптастырудың маңыздылығы мен тиімді әдіс-тәсілдерін қарастырады. Мұғалімдерге, оқушыларға және географиямен айналысатын кез келген адамға пайдалы болады. Әсіресе, орта мектеп оқушыларына картографиялық дағдыларды меңгеруге, картаны дұрыс оқуға және оны қолдана білуге көмектесетін практикалық жаттығулар мен әдістер ұсынылады.

Картамен жұмыс істеу арқылы оқушылар:

Географиялық нысандардың орналасуын жақсы түсінеді;

Картографиялық шартты белгілерді дұрыс қолдануды үйренеді;

Бағыттарды анықтау және координаталарды табу дағдыларын меңгереді;

Географиялық құбылыстарды талдауды үйренеді;

Ғылыми-зерттеу қабілеттерін дамытады.

Бұл құралда дәстүрлі және заманауи оқыту әдістері қамтылған. Сонымен қатар, картаны қолдану арқылы оқушылардың қызығушылығын арттыратын интерактивті және ойын әдістері де қарастырылады.

1. Картамен жұмыс істеудің маңызы

-Оқушылардың кеңістіктік ойлау қабілетін дамыту.

-Географиялық білімді нақты деректермен байланыстыру.

-Аналитикалық және сыни ойлау қабілетін жетілдіру.

-Картада ақпаратты тез табу және оны түсіндіру дағдыларын дамыту.

2.1. Картамен жұмыс істеудің маңызын анықтау

1. Географиялық картаның қандай негізгі қызметтері бар екенін атаңыз.

2. Картамен жұмыс істеу қандай дағдыларды дамытады?

3. Карта қандай салаларда қолданылады және оның маңызы неде?

4. Географиялық картасыз қандай қиындықтар туындауы мүмкін?

5. Картамен жұмыс жасаудың сіз үшін ең қызықты немесе пайдалы жағын сипаттаңыз.

3. Картамен жұмыс істеу дағдыларын қалыптастыру әдістері

Мақсаты:

-Оқушыларға картаның негізгі элементтерін үйрету және олардың маңызын түсіндіру.

-Әртүрлі карталардың ерекшеліктерін анықтап, оларды талдау дағдыларын дамыту.

-Картографиялық материалдарды пайдалана отырып, жер бедерін, табиғи және әлеуметтік-экономикалық көрсеткіштерді сипаттау.

Құралдар:

-Физикалық, саяси, климаттық, экономикалық карталар

-Атластар, картографиялық кестелер

-Интерактивті тақта немесе геоақпараттық ақпараттық жүйелер (GIS)

-Электрондық карталар (Google Maps, OpenStreetMap)

3.1 Картаны оқу және талдау

-Оқушыларға картаның негізгі элементтері (атауы, масштаб, шартты белгілер, координаталар) туралы түсіндіру.

-Картаның түрлерін (физикалық, саяси, климаттық, экономикалық) анықтап, әр түрдің ерекшеліктерін талқылау.

-Картаны талдау бойынша жаттығулар жүргізу (мысалы, белгілі бір аймақтың жер бедерін сипаттау).

3.2. Карталарда шартты белгілерді меңгеру

Мақсаты:

-Оқушыларға картаның шартты белгілерін таныстырып, олардың маңызын түсіндіру.

-Шартты белгілерді есте сақтау және дұрыс қолдану дағдыларын қалыптастыру.

-Карталарда көрсетілген нысандарды танып, географиялық нысандарды анықтау дағдыларын дамыту.

Құралдар:

-Картографиялық атластар мен карталар

-Картаның белгілерін үйрететін (графикалық материалдар)

-Интерактивті тақта/презентациялар

-Практикалық тапсырмалар мен тест тапсырмалары

3.3. Географиялық координаталарды анықтау

Мақсаты:

-Географиялық ендік пен бойлықтың мағынасын түсіндіру.

-Оқушыларға географиялық координаталарды анықтау тәсілдерін үйрету.

-Әртүрлі нүктелердің координаталарын табу арқылы іс-тәжірибелік дағдыларды меңгерту.

Құралдар:

-Географиялық атластар мен карталар

-Глобус және координптплық тор үлгілері

-Интерактивті картографиялық бағдарламалар (Google Earth, ArcGIS)

-Практикалық тапсырмалар тесттер

3.4. Масштабпен жұмыс

Мақсаты:

-Масштабтың түрлерін түсіндіру және оларды қолдану тәсілдерін меңгерту.

-Оқушыларға картаның масштабы арқылы қашықтықтарды өлшеу әдісін үйрету.

-Әртүрлі масштабтағы карталарды салыстыру арқылы олардың ерекшеліктерін түсіндіру.

Құралдар:

-Географиялық карталар мен атластар

-Сызғыш, циркуль

-Масштабты есептеуге арналған есептер

-Интерактивті картографиялық бағдарламалар

3.5. Іздеу және бағдарлау жаттығулары

Мақсаты:

-Оқушылардың карта бойынша нысандарды іздеу және бағдарлау дағдыларын дамыту.

-Географиялық бағыттарды анықтауды және карта арқылы жол табуды үйрету.

-Компас пен картаны пайдалану арқылы жергілікті жерді бағдарлауға машықтандыру.

Құралдар:

-Топографиялық карталар

-Компас және GPS құрылғылары

-Жергілікті жердің схемалық картасы

-Практикалық тапсырмалар мен далалық жұмыстар

4.Картамен жұмыс жасауда қолданылатын заманауи әдістер

4.1. Цифрлық карталар және ГАЖ технологиялары

Мақсаты: Оқушыларға сандық карталар мен геоақпараттық жүйелерді (ГАЖ) қолдану арқылы кеңістіктік ойлау қабілетін дамыту, картографиялық деректерді талдау дағдыларын қалыптастыру.

Құрал-жабдықтар: Компьютер, планшет, интернетке қосылған құрылғылар, Google Maps, ArcGIS, QGIS сияқты бағдарламалар.

4.2. Интерактивті карталарды пайдалану

Мақсаты: Оқушылардың белсенді оқу үдерісіне қатысуын арттыру және картаны зерттеу дағдыларын дамыту.

Құрал-жабдықтар: Интерактивті тақта, компьютер, онлайн карталар (Google Earth, National Geographic MapMaker), мобильді қосымшалар.

4.3. Ойын әдістері мен квест тапсырмалар

Мақсаты: Картамен жұмыс істеу дағдыларын ойын элементтері арқылы қызықты әрі тиімді түрде дамыту.

Құрал-жабдықтар: Географиялық викториналар, картографиялық квесттер, мобильді геойындар, үстел ойындары.

Қорытынды

Картамен жұмыс істеу дағдыларын қалыптастыру – географиялық білім берудің маңызды аспектісі. Дұрыс әдістерді пайдалана отырып, оқушылардың картаны оқу, талдау және қолдану дағдыларын тиімді дамытуға болады.

Картамен жұмыс істеу – географияны оқытудың маңызды бөлігі. Оқушылар карталардағы ақпаратты дұрыс талдау, шартты белгілерді меңгеру, жоспарлы түрде жұмыс істеу, географиялық координаталарды анықтау және іздеу-бағдарлау дағдыларын дамыту арқылы олардың кеңістіктік ойлау қабілеті қалыптасады. Бұл дағдылар оқушыларға тек мектеп бағдарламасында ғана емес, күнделікті өмірде де пайдалы болады.

Географиялық карталарды пайдалану оқушылардың қоршаған ортаны тереңірек түсінуіне ықпал етеді. Карта арқылы жер бедерінің ерекшеліктерін анықтау, климаттық өзгерістерді байқау, халықтың таралу заңдылықтарын зерттеу сияқты тапсырмалар орындалады.

Сонымен қатар, заманауи технологиялар мен цифрлық карталар білім беру үдерісін жеңілдетіп, оқушылардың қызығушылығын арттырады. Географиялық ақпараттық жүйелер, онлайн карталар және мобильді қосымшалар арқылы оқушылар картографиялық материалдармен интерактивті түрде жұмыс істей алады.

Қорытындылай келе, картамен жұмыс істеу дағдыларын дамыту – болашақта географиямен байланысты салаларда білім алғысы келетіндер үшін маңызды. Бұл әдістемелік құрал оқушылардың білімін арттырып, олардың зерттеу қабілеттерін жетілдіруге көмектеседі. Мұғалімдер мен білім алушыларға арналған бұл материал географияны қызықты әрі тиімді оқытуға үлес қосады.

Пайдаланылған әдебиеттер

1. Құнанбаев, С. "Географияны оқыту әдістемесі" – Алматы: Білім, 2018.

2. Мұқашев, А. "Картография негіздері" – Нұр-Сұлтан: Ғылым, 2019.

3. National Geographic MapMaker Interactive. https://education.nationalgeographic.org

4. Google Earth қолдану нұсқаулығы. https://www.google.com/earth/

5. ArcGIS және QGIS платформаларын пайдалану бойынша оқулықтар.

6. Қазақстан Республикасының географиялық атласы. – Алматы: КазГео, 2020.

7. Тұрсынбаев, Е. "Мектеп картографиясы және географиялық білім беру" – Шымкент: Оқу, 2021.