№12 сабақ

Химия

сыныбы

Сабақ тақырыбы:

§3.3. Коваленттік байланыстың қасиеттері. Атомдық орбитальдардың гибридтенуі және молекулалардың геометриясы

Сілтеме:

10 сынып оқулығы ( жаратылыстану- математикалық бағыт) ,

Жалпы мақсаттар:

Мақсаты: оқушыларға коваленттік байланыстың негізгі қасиеттерін кванттық механика заңдары тұрғысынан түсіндіру

Міндеттері:

Білу, түсіну: ковалентті байланыстың қасиеттері - қанығуы, полюстенуі, бағытталуы сияқты қасиеттерінің молекулаға әсерін түсіндіре білулері керек.

Жинақтау: коваленттік байланыстың кванттық механика тұрғысынан қарастыратын екі теорияны - валенттік байланыс пен молекулалық орбитальдар - түсіндіре білулері қажет.

Тәрбиелік: ғылыми теорияларды химиялық тілде түсіндіре білулеріне көңіл аудару, талдау, қорытынды жасау сияқты білім-білік дағдыларын одан әрі дамыта отырып, білімге деген сүйіспеншілікті арттыру.

Күтілетін нәтижесі

Гибридтену ұғымымен танысады

Түйінді идеялар

Ковалентті байланысқа тән қасиеттер - қанығу, полюстену, бағытталу болып табылады.

Сабақтың әдісі

Топтық, жеке, жұптық тапсырмалар, диалог әдісі

Сабақтың көрнекілігі

Периодтық кесте, интерактивті тақта, слайдтар, постерлер

Ұйымдастыру кезеңі

- сабақта қалыпты жұмыс істеуге жағдай жасау;

- оқушыларды психологиялық тұрғыда сабаққа дайындау;

- сәлемдесу;

- оқушылардың сабаққа дайындығын тексеру;

- балалардың назарын сабаққа аудару;

- сабақтың мақсатын айқындау;

- сабақты өту жоспарымен таныстыру; (1-2 минут)

Өткен тақырыпты қайталау

1. сабақ тақырыбын хабарлау. Оқушылармен біріге отырып сабақ мақсатын айқындау. Өтілетін сабақтың маңыздылығына тоқталу. Оқушылар алдында оқу проблемасын қою:

- білім алуға бар ынта-ықыласын жұмылдыру;

- оқу материалын түсіне отырып, қорытынды жасай білуі;

- білімді жалпылай, жүйелей білуі;

2. Оқыту проблемалары: коваленттік байланыстың қасиеттері:

- ковалентті байланысты түсіндіретін кванттық механика теориясы(валенттік теория);

Валенттік теория түсіндіретін негізгі мәселелер:

- не себепті атомдар молекула түзеді?Атомдарды байланыстыратын күштердің табиғаты қандай?

- неліктен атомдар белгілі бір қатынас бойынша ғана қосылады? Мысалы, СН₄ молекуласы түзіліп, ал СН₆ деген түзілмейді?

- молекуланың кеңістіктегі пішіні қандай? Неге СО₂ түзу сызықты, ал Н₂О бұрышты?

Тақырыпты ашу(білу):

Химиялық байланыстар көрсетілген модельдерді оқушылардың алдына көрсету сол арқылы тақырыпты ашу

Жаңа сабақ

Мағынаны тану(түсіну):

Білімділік міндеттері:

- нақты қорытындылауға, жүйелеуге әкелетін әдіс-тәсілдерді меңгеруге жағдай туғызу;

- оқушыларды өтілген материалдарды қайталап, еске түсіру әдістерімен қамтамасыз ету;

- түсініктер мен ереже, заңдарды философиялық тұрғыдан түсінуге, талдауға көмек жасау;

- оқушыларды оқу материалдарын өз түсініктерімен қабылдауын қамтамасыз ету;

Мұғалімнің түсіндіруі:

І. Ковалентті байланыстың түзілуін түсіндіретін валенттік теория:

- спиндерді антипараллель атомдар жақындасқанда ядролар арасындағы кеңістікте электрон бұлтының тығыздығы артады, яғни электрон бұлттары өзара бүркеседі, бүркесу нәтижесінде тығыз электрон аймағы пайда болады, оң зарядты ядролар осы теріс зарядты аймаққа тартылып, тұрақты жүйе - молекула түзіледі, сонымен кванттық механикаға негізделген есептеулердің нәтижесінде коваленттік байланыстың табиғаты түсіндіріледі. Коваленттік байланыс - атомдардың спиндері антипараллель электрон бұлттарының бүркесуі нәтижесінде түзіледі.

Ковалентті байланыстың бағытталуы:

- ковалентті байланыс түзетін электрон бұлттарының белгілі бір бағыты болады, осыны ВБ теориясы қалай түсіндіреді?

- ВБ теориясы химиялық байланыс атомдардың жалқы электронды орбитальдарының(бұлттарының) бүркесуі нәтижесінде түзіледі деп қарастырады. Сондықтан байланыс түзуге жұмсалатын орбиталь пішіні қандай болса, сол пішінге сәйкес бүркеседі.

Н₂Э молекулаларындағы валенттік бұрыш пен сутек атомдарындағы артық зарядтардың мәндері:

- ковалентті байланыстың бағытталуы орталық атомның валенттік орбитальдарының гибридтенуіне және олардың кеңістікте орналасуына тәуелді;

Ковалентті байланыстың полюстігі:

- байланыстырушы электрон бұлтының молекуладағы орналасу ретінің байланысқа әсері:полюсті және полюссіз коваленттік байланыстар;

- полюсті байланыстардың берік болуы;

Ковалентті байланыстың қанығуы:

- химиялық байланыстың ерекшелігі-қанығуы, атом өзінің валентті электрондарын (орбитальдарын) толық пайдалануға тырысуы; осыған сай заттың белгілі құрамының болуы(Н₂, Н₂О, НСІ, СН₄ );

ІІ. Коваленттік байланысты түсіндіретін МО әдісі:

- молекулалардың магниттік қасиеттерін түсіндіреді(диамагнитті, парамагнитті);

- молекула - біртұтас жүйе, ондағы күллі электрондар сол молекулаға ортақ;

- молекуладағы электрон молекула құрамындағы барлық ядролар өрісінде болады;

- молекуладағы әр электронға МО сәйкес келеді;

- МО-ға электрондардың орналасуы орбитальдар энергияларының өсу реті бойынша Паули принципі мен Гунд ережесіне сәйкес өтеді;

Жеке жұмыс

(сабақты бекіту):

- оқылған материалды оқушылар қандай дәрежеде меңгергендіктерін анықтау;

- жіберілген кемшіліктерді анықтау;

- сол кемшіліктерді жоюға бағытталған жұмыстар жүргізу;

Орындалатын тапсырмалар:

- Бірнеше оқушыларға таратпа материалдарын беру;

Сұрақтар қою арқылы алған білімді тиянақтау:

1. Коваленттік байланыстың түзілуін түсіндіретін теориялар;

2. Ковалентті байланыстың қанығуы;

3. Ковалентті байланыстың полюстенуі;

4. Ковалентті байланыстың бағытталуы;

Кейінгі тапсырмалар

Белсенді оқушыларға тағы да жеке тапсырмалар беруге болады

Бағалау

Формативті бағалауды жинап, суммативті бағалау жүргізуге болады

- сабаққа қатысқан оқушылар мен жалпы сыныптың жұмысына баға беру;

- сабақтың жетістігі мен кемшілігін анықтау;

- оқушылар білімін бағалау мен баға қою.

Кері байланыс

- мұғалім мен оқушы арасында түсіністік;

оқушылардың өздерін ұстай білуі мен басқалармен дұрыс қарым-қатынаста болуы;

Сабақ сіздерге қызықты болды ма?Алған білімнің маңыздылығы неде?

Үйге тапсырма

-оқушыларға үй тапсырмасының берілу мақсаты, мазмұны мен орындалу жолының түсінікті болуын қамтамасыз ету;

1. Үйге: §3.3, №2-3

2. Күнделікке жазуларын қадағалау