Кейс технологиясының тиімділін зерттеу. Ғылыми жұмыс

Тақырып бойынша 11 материал табылды

Кейс технологиясының тиімділін зерттеу. Ғылыми жұмыс

Материал туралы қысқаша түсінік

Биологияны оқытуда кейс-технологияларды қолдану оқу процесін жандандыруға және оқушылардың материалды түсінуі мен меңгеру деңгейін арттыруға ықпал ететін тиімді әдіс болып табылады. Зерттеу нәтижелері мен практикалық тәжірибе осы тәсілдің маңызды артықшылықтарын көрсетеді. Кейс-технологиялары, біріншіден, оқушыларға теориялық тұжырымдамалардың іс жүзінде қалай қолданылатынын жақсы түсінуге мүмкіндік беретін білімді контексттендіруді қамтамасыз етеді. Оқушылар ғылым әлемінен және күнделікті өмірден нақты жағдайлармен байланысады, бұл оларға сыни ойлау мен шешім қабылдауды дамытуға көмектеседі.

Материалдың қысқаша нұсқасы

Ө.ЖӘНІБЕКОВ атындағы ОҢТҮСТIК ҚАЗАҚСТАН ПЕДАГОГИКАЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ

ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС (ЖОБА)

Білім беру бағдарламасы: 6В01507 – Химия-биология мұғалімін даярлау

Шымкент 2024

Ө.ЖӘНІБЕКОВ атындағы ОҢТҮСТIК ҚАЗАҚСТАН ПЕДАГОГИКАЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ

«Қорғауға жіберілді»

«Биология» кафедра меңгерушісі

___________ Шағраева Б.Б.

«____»_____2024 жыл

ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС (ЖОБА)

БИОЛОГИЯНЫ ОҚЫТУДА КЕЙС ТЕХНОЛОГИЯСЫН ҚОЛДАНУДЫҢ ТИІМДІЛІГІ

Білім беру бағдарламасы: 6В01507 – Химия-биология мұғалімін даярлау

Орындағандар

______________________

Шәмшібай А.

Әбубәкір А.

Ғылыми жетекші б.ғ.к.,

доцент м.а.

______________________

Успабаева А.А.

Норма бақылаушы

______________________

Шымкент 2024

Ф.7.06-02

Ө.ЖӘНІБЕКОВ атындағы ОҢТҮСТIК ҚАЗАҚСТАН ПЕДАГОГИКАЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ

ЖАРАТЫЛЫСТАНУ ФАКУЛЬТЕТІ

ХИМИЯ кафедрасы

6В01507 – ХИМИЯ-БИОЛОГИЯ МҰҒАЛІМІН ДАЯРЛАУ ББ

Дипломдық жұмысын (жобаны) орындау үшін

Т А П С Ы Р М А

Білім алушы_____1507-10а тобының студенттері Шәмшібай Ақжүніс,______

Әбубәкір Арайлым__________________________________________________

Дипломдық жұмыс (жоба) тақырыбы__ Биологияны оқытуда кейс технологиясын қолданудың тиімділігі__________________________________

Жоғары оқу орны бойынша «___»_________________ № ____ бұйрықпен бекітілген.

Дипломдық жұмысқа (жобаға) қажет мәліметтер:

______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Дипломдық жұмысының (жобаның) қысқаша мазмұны:

____________________________________________________________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________

Қорытынды________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Графикалық материалдар тізімі: (міндетті сызбалар мен кестелердің дәл көрсетілуімен) ____________________________________________________________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________

Ұсынылатын негізгі әдебиеттер

__________________________________________________________________

Жұмыстың әр бөліміне қатысты кеңесшілері

Бөлім	Кеңесші	Мерзімі	Қолы
Кіріспе	Успабаева А.А.
Әдебиетке шолу	Успабаева А.А.
	Успабаева А.А.
Қорытынды	Успабаева А.А.
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі	Успабаева А.А.

Диплом жұмысы (жоба) дайындығының графигі

№	Бөлімнің аталуы, қарастырған сұрақтар тізімі	Ғылыми жетекшіге тапсыру мерзімі	Ескерту
1
2
3
4
5
6

Тапсырманың берілген уақыты________________________________________

Кафедра меңгерушісі _______________ _____________________________

^{(қолы)
(аты-жөні)}

Дипломдық жұмыс (жоба) жетекшісі __________________ _______________

^{(қолы)
(аты-жөні)}

Тапсырманы алған білім алушы ____________________ __________________

^{(қолы)
(аты-жөні)}

МАЗМҰНЫ

	КІРІСПЕ
1	Білім беру процесінде кейс технологиясын қолдану тиімділігінің теориялық негіздерін тұжырымдау……………….
1.1	Кейс технологиясы және оны биологияны оқытуда қолдану
2	Таңдама және зерттеу әдістері
2.1	Зерттеу нысаны және оларды іріктеу
2.2	Зерттеу әдістері
3	Нәтижелер және оларды талдау
3.1	Оқушылардың білім деңгейін анықтаудың айқындаушы кезеңі нәтижелері
3.2	Оқушылардың білім деңгейін анықтаудың қалыптастырушы және қорытындылау кезеңдерінің нәтижелері
	Қорытынды
	Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

КІРІСПЕ

Тақырыптың өзектілігі. Қазіргі таңда еліміздің білім беру жүйесінде, соның ішінде биологияны оқытуда кейс-технологияларын қолдану өзекті болып саналады. Кейс-технологиялары, заманауи білім беру тенденциялары ретінде, оқытудың белсенді және интерактивті әдістерін дамытуға деген ұмтылысты ескере отырып, мақсатқа жетудің тиімді құралы болып табылады. Олар оқу процесін белсендіреді, оқушыларды нақты мәселелерді талдауға және шешуге ынталандырады. Оқушыларды білім алу жүйесінде бәсекеге қабілетті, заманауи білім түлектерді теориялық біліммен ғана емес, сонымен қатар еңбек нарығында қолдануға болатын практикалық дағдылармен қамтамасыз етеді. Биологияны оқытуда кейс технологияларын қолдану, білім алушыларда қазіргі қоғамда сұранысқа ие дағдыларды дамытуға, білім алушыларға талдау, проблемаларды шешу және коммуникация дағдыларын меңгеруге мүмкіндік береді. Білім беру процесінде кейс-технологияларды қолдану заманауи ақпараттық және коммуникациялық технологияларды біріктіруге ықпал етеді. Білім алушылар аудиторияда да, виртуалды ортада да кейстерді зерттеп, талқылай алады, бұл оларға көбірек ақпаратқа қол жеткізуге мүмкіндік береді және цифрлық дағдыларды дамытуға ықпал етеді. Кейс технологияларын қолдана отырып биологиялық мәселелердің әртүрлілігін, биология саласында, қалыптасқан мәселелерді шешуге интеграцияланған және көпсалалы көзқарасты қажет ететін көптеген күрделі мәселелер бар. Кейс технологиясы студенттерге биологияның әртүрлі аспектілерін, сондай-ақ химия, физика, медицина және экология сияқты басқа ғылымдармен байланысын зерттеуге мүмкіндік береді [1,2].

Зерттеу нысаны: болашақ биология мұғалімдерін жоғары білім беру орындарында кәсіби дайындау процесі

Зерттеу мақсаты: Биологияны оқытуда кейс технологиясын қолдану тиімділігінің теориялық негізін тұжырымдап, оны тәжірибелік барысында зерттеу.

Зерттеу міндеттері:

- Биология сабақтарында кейс технологиясы және оны қолдану тиімділігінің теориялық негіздерін тұжырымдау;

- Педагогикалық практика аясында кейс технологиясын биология сабақтарында қолдану және әдістемесін дайындау;

- Биология сабақтарында кейс технологиясын қолдану эксперимент негізінде зерттеу.

Зерттеудің теориялық және практикалық маңыздылығы:

Зерттеу әдістері: тақырып бойынша ғылыми дерек көздеріне аналитикалық талдау жасау, педагогикалық тәжірибелік эксперимент жүргізу, сауалнама жасау, алынған нәтижелерге математикалық өңдеу жасау.

Зерттеу базасы: Шымкент қаласы А.С. Пушкин атындағы №1 мектеп-гимназиясы және №136 жалпы білім беретін мектеп.

Зерттеу жұмысының құрылымы: Дипломдық жоба бетті қамтиды және кіріспеден, әдебиетке шолу, зерттеу материалдары мен әдістері, зерттеу нәтижелері, қорытынды, пайдаланылған әдебиеттерден тұрады. Жұмыс кестеден, суреттен және әдебиет көздерінен тұрады.

1 БІЛІМ БЕРУ ПРОЦЕСІНДЕ КЕЙС ТЕХНОЛОГИЯСЫН ҚОЛДАНУ ТИІМДІЛІГІНІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІН ТҰЖЫРЫМДАУ

1.1 Кейс технологиясы және оны биологияны оқытуда қолдану

Білім берудегі кейс-технологиялар - бұл оқу процесін ынталандыру үшін нақты жағдайларды немесе мәселелерді қолданатын белсенді оқыту әдісі. Бұл тәсіл білім алушыларға теориялық білімді іс жүзінде қолдануға, сыни ойлауды, аналитикалық дағдыларды және шешім қабылдау қабілетін дамытуға мүмкіндік береді. Кейс-технологиялар әртүрлі білім беру контексттерінде, соның ішінде мектептерде, жоғары білім беру орындарында, бизнес мектептерінде және кәсіптік оқыту бағдарламаларында кеңінен қолданылады [3]. Білім беру жүйесінде кейс-технологиясының артықшылықтарына мыналар жатады (кесте 1).

Кесте 1

Кейс-технологиясының артықшылығы

№	Көрсеткіштер	Сипаттамасы
1	Білімді практикалық қолдану	Білім алушылар өз білімдерін нақты жағдайларға қолдана алады, бұл олардың материалды жақсы меңгеруіне және түсінуіне ықпал етеді.
2	Шешім қабылдау дағдыларын дамыту	Кейс-технологиялар оқушылардан ақпаратты талдауды, стратегияларды әзірлеуді және қолда бар деректер негізінде шешім қабылдауды талап етеді.
3	Сыни ойлауды ынталандыру	Кейстермен жұмыс сыни ойлауды дамытуға ықпал етеді, өйткені студенттер жағдайдың әртүрлі аспектілерін бағалап, негізделген қорытындыларды қабылдауы керек.
4	Ынтымақтастық және коммуникация	Кейс-технологиялар топтық жұмыста жиі қолданылады, бұл проблемаларды ұжымдық шешу және тиімді қарым-қатынас дағдыларын дамытуға ықпал етеді.
5	Өзектілік және шынайылық	Кейстер білімнің, ғылымның, қоғамның және басқа салалардың нақты жағдайларына негізделуі мүмкін, бұл оқу процесін практикалық және өзекті етеді.
6	Мотивация	Нақты мәселелерді шешу студенттер үшін ынталандырушы болуы мүмкін, өйткені олар өздерінің оқуы мен нақты әлем арасындағы тікелей байланысты көреді.

Кейс-технологияларды тиімді пайдалану мақсатты аудиторияға сәйкес келетін жақсы құрылымдалған жағдайларды, сондай-ақ істі талдауға және талқылау мен кері байланысты қамтамасыз етуге қабілетті білікті оқытушыны қажет етеді.

Қазақстанның білім беру процесіне кейс-технологияны енгізу оқыту сапасын жақсарту және білім алушыларды нақты кәсіби жағдайларға дайындау үшін маңызды қадам болуы мүмкін. Білім беру процесінде кейс-технологияны пайдалану, практикалық бағытқа негізделген, атап айтқанда кейс-технология оқу процесіне практикалық аспектіні енгізеді. Бұл білім алушыларға болашақ кәсіби қызметте кездесетін нақты мәселелерді шеше отырып, теориялық білімдерін іс жүзінде қолдануға мүмкіндік береді. Аналитикалық дағдыларды дамыту барысында кейстерді талдау білім алушылардан сыни ойлауды, аналитикалық қабілеттерді және шектеулі ақпарат негізінде салмақты шешім қабылдау қабілетін талап етеді. Бұл олардың қиын жағдайларды талдау және оңтайлы шешімдерді табу қабілетін дамытады. Кейстермен жұмыс істеу көбінесе студенттердің ұжымдық жұмысын талап етеді, бұл топтық жұмыс, идеялармен алмасу және ынтымақтастық дағдыларын дамытуға ықпал етеді. Бұл сонымен қатар әріптестермен ынтымақтастық маңызды рөл атқаратын нақты жұмыс жағдайларын көрсететін - бірлескен оқыту бағыты. Білім алушыларды кәсіби мансапқа дайындауда кәсіби саладағы нақты жағдайларды көрсететін жағдайлармен танысу студенттерге болашақ мансапқа жақсы дайындалуға көмектеседі. Олар оқу бітіргеннен кейін жұмысында пайдалы болатын практикалық дағдылар мен тәжірибе жинай алады. Оқытуда пәнаралық білімді игеруде кейс-технология пәнаралық білімді игеруге және әртүрлі пәндер арасындағы байланысты түсінуге ықпал ететін әртүрлі білім салаларындағы жағдайларды қамтуы мүмкін. Білім беру жүйесінде оқыту тиімділігін бағалауда оқытушылар білім алушылардың материалды түсіну және қолдану деңгейін бағалау үшін кейстерді пайдалана алады. Бұл олардың дағдылары мен дағдыларын объективті бағалауға, сондай-ақ қосымша назар аударуды немесе жақсартуды қажет ететін салаларды анықтауға мүмкіндік береді [4].

Білім беру процесінде кейс-технологиясы әдісін қолдану бірнеше кезеңдерді қамтиды (кесте 2).

Кесте 2

Білім беру процесінде кейс-технологиясын қолданудың кезеңдері

№	Кезеңдер	Сипаттамасы
1	Дайындық	Кейс-технологияның көмегімен қол жеткізуге болатын білім беру мақсаттары мен міндеттерін анықтау.
		- Істі әзірлеу үшін тақырыпты немесе тақырыпты таңдау.
		- Таңдалған тақырыпқа немесе пәндік салаға қатысты ақпаратты жинау және талдау.
2	Әзірлеу	- Білім беру мақсаттарын, студенттердің қажеттіліктерін және пәндік саланың ерекшеліктерін ескере отырып, кейс құру.
		- Істің көмегімен шешілуі қажет негізгі сұрақтар мен міндеттерді тұжырымдау.
3	Іске асыру	- Сыныпта немесе топта істі талқылау бойынша сессия өткізу.
		- Істі талдау және шешімдерді іздеу бойынша топтық немесе жеке жұмысты ұйымдастыру.
		- Кері байланысты қалыптастыру және табылған шешімдерді талқылау.
4	Бағалау және талдау	Студенттердің кейсті талқылауға және ұсынылған шешімдерге қатысуы негізінде түсіну деңгейі мен аналитикалық дағдыларын бағалау.
		- Қойылған білім беру мақсаттарына қол жеткізудегі кейс-технологияның тиімділігін талдау.
		- Алынған тәжірибе мен кері байланыс негізінде кейс-технологияны қолдану процесіне түзетулер енгізу.

Осы кезеңдердің әрқайсысы студенттерге білім беру процесіне белсенді қатысуға, нақты жағдайларды талдауға және негізгі дағдыларды дамытуға мүмкіндік беруде маңызды рөл атқарады.

Биология бойынша кейстерді таңдау және әзірлеу білім беру процесінде кейс-әдісті пайдаланудағы маңызды кезең болып табылады. Биологияны оқытудағы кейс әдісі студенттерге биологиялық ұғымдар мен принциптер туралы білімдерін нақты немесе шынайы сценарийлерге қолдануға мүмкіндік береді [5,6]. Ең алдымен, мұғалім биологияны оқытудағы кейс-әдіс арқылы қол жеткізгісі келетін білім беру мақсаттары мен міндеттерін анықтауы керек, яғни білім беру мақсаттарының анықтамасын айқындау керек. Мысалы, мақсат генетика туралы білімді нақты генетикалық мәселелерді шешуге қолдану болуы мүмкін. Тақырып пен контекстті таңдауда, мұғалім оқу бағдарламасы мен студенттердің қызығушылығына сәйкес келетін іс тақырыбын таңдайды. Бұл, мысалы, медициналық биологиядан, экологиядан, эволюциядан немесе биологияның басқа саласынан болуы мүмкін. Белгіленген тақырып бойынша нақты сценарий құру, мұғалім кейс кейіпкерлері кездесетін проблемалық жағдай болып табылатын нақты сценарийді әзірлейді. Мысалы, бұл сирек кездесетін ауруды, вирустың таралуын немесе экологиялық дағдарысты зерттеу жағдайы болуы мүмкін. Талдау үшін сұрақтарды тұжырымдау барысында оқытушы студенттерге берілген жағдай негізінде талқылауға және талдауға тура келетін сұрақтарды тұжырымдайды. Бұл сұрақтар сыни ойлауды және биологиялық тұжырымдамалардың негізгі аспектілерін талқылауды ынталандыруы керек. Сабақ барысына қажетті көмекші материалдарды дайындауда оқытушы студенттерге істі талдауға көмектесетін қосымша материалдарды дайындайды, мысалы, деректер кестесі, графика, қосымша әдебиеттер және т. б. Мұғалім кейсті іс жүзінде сынайды, мысалы, оның тиімділігі мен дайындығына көз жеткізу үшін пилоттық сабақтар немесе әріптестерімен пікірталастар өткізу арқылы - кейсті тестілеу мүмкіндігін айқындайды. Биологиядан кейстерін таңдау және әзірлеу белсенді оқытуды ынталандыратын және студенттерге өз білімдерін іс жүзінде қолдануға мүмкіндік беретін қызықты және педагогикалық тиімді материалдарды жасау үшін мұғалімнің мұқият дайындығы мен шығармашылығын қажет етеді [7-9].

Биологияны оқытуда кейс-технологиясы білім алушылардың өзіндік жұмысын ұйымдастырудың тиімді тәсілі болып табылады. Бұл білім алушыларға оқу процесіне белсенді қатысуға, биология саласындағы нақты немесе ойдан шығарылған жағдайларды талдауға, сыни ойлау мен шешім қабылдауды дамытуға мүмкіндік береді. Кейстер оқыту мен зерттеудегі маңызды құрал болып табылады. Олар студенттер мен мамандарға аналитикалық және проблемалық-бағдарланған дағдыларды дамытуға көмектесетін нақты немесе жалған жағдайларды білдіреді. Мазмұны мен мақсаттарына байланысты кейстер бірнеше түрге жіктеледі [10-12] (кесте 3).

Кесте 3

Биологияны оқытуда қолданылатын кейстердің түрлері

№	Кейс түрлері	Сипаттама
1	2	3
1	Биогеографиялық кейстер	Тірі организмдердің жер бетінде таралуына, олардың әртүрлі жағдайларға бейімделуіне және экожүйелердегі өзара әрекеттесуіне байланысты жағдайлар.
2	Медициналық бағыттағы кейстер	Биологиялық принциптерге негізделген аурулармен, патологиялармен және емдеу әдістерімен байланысты клиникалық жағдайларды модельдейтін жағдайлар.
3	Эволюциялық бағыттағы кейстер	Эволюция процестерін және олардың тірі организмдердің әртүрлілігінің қалыптасуына әсерін зерттейтін жағдайлар.
4	Экологиялық бағыттағы кейстер	Биологиялық циклдар мен экожүйелерді қоса алғанда, тірі организмдер мен қоршаған орта арасындағы байланысты қарастыратын жағдайлар.
5	Генетикалық бағыттағы кейстер	Тұқым қуалаушылықты, мутацияны, генетикалық ауруларды және гендік инженерия әдістерін зерттеуге қатысты жағдайлар.
6	Физиологиялық бағыттағы кейстер	Ағзаның мүшелері мен жүйелерінің жұмысын, физиологиялық процестерді және олардың реттелуін зерттейтін жағдайлар.
7	Молекулалық жағдайлар	ДНҚ құрылымы, ақуыз синтезі, жасушалық сигнал беру жолдары және т. б. сияқты биологияның молекулалық аспектілеріне бағытталған жағдайлар.
8	Зоологиялық жағдайлар	жануарлар әлемін, оның әртүрлілігін, жіктелуін және әртүрлі тіршілік ету жағдайларына бейімделуін зерттеуге арналған жағдайлар.
9	Ботаникалық жағдайлар	өсімдіктер әлемімен, оның құрылымымен, көбеюімен, физиологиясымен және экожүйелердегі рөлдерімен байланысты жағдайлар.
10	Этологиялық жағдайлар	жануарлардың табиғи мінез-құлқын, бейімделуін, әлеуметтік құрылымдарын және қауымдастықтардағы өзара әрекеттесуін зерттейтін жағдайлар.

2 ТАҢДАМА ЖӘНЕ ЗЕРТТЕУ ӘДІСТЕРІ

2.1 Зерттеу нысаны және оларды іріктеу

Сабақ барысында кейс технологиясын қолданудың тиімділігін зерттеу жұмыстары Шымкент қаласы А.С. Пушкин атындағы №1 мектеп-гимназиясы (сурет 1) және №136 жалпы білім беретін мектептерінде педагогикалық практика және дипломды практика аясында жүргізілді (сурет 2).

Сурет 1. А.С. Пушкин атындағы №1 мектеп-гимназиясы базасында жүргізілген жұмыстар барысы

Сурет 2. №136 жалпы білім беретін мектебі базасында жүргізілген жұмыстар барысы

Зерттеу жұмыстарына А.С. Пушкин атындағы №1 мектеп-гимназиясының 9-шы сынып оқушылары және №136 жалпы білім беретін мектебінің жаратылыстану бағыты бойынша білім алатын 8-ші сынып оқушылары қатысты. Зерттеу жұмыстарын жүргізу барысында сыныптардағы оқушылардың үлгерім деңгейлерін ескере отырып екі топқа, бақылау және тәжірибелік топқа топтастырылды (кестелер 4,5,6). А.С. Пушкин атындағы №1 мектеп-гимназиясының 9-шы сыныбында жалпы 30 оқушы, ал № 136 жалпы білім беретін мектебінің сегізінші сыныбында 25 оқушы білім алады.

Кесте 4

А.С. Пушкин атындағы №1 мектеп-гимназиясының 9-шы сынып оқушыларының үлгерімі

№	Оқушылардың үлгерімі		Көрсеткіштер
			Сандық	Пайыздық
1	Үздік оқушылар		3	12
2	Үлгерімі жақсы оқушылар	Барлығы	10	40
		Бір «4» деген бағасы бар	1	3,33
3	Үлгерімі орташа оқушылар	Барлығы	12	40
		Бір «3» деген бағасы бар	4	13,33
4	Үлгерімі төмен оқушылар		-	-

Кесте 5

№136 жалпы білім беретін мектебінің жаратылыстану бағыты бойынша білім алатын 8-ші сынып оқушыларының үлгерімі

№	Оқушылардың үлгерімі		Көрсеткіштер
			Сандық	Пайыздық
1	Үздік оқушылар		3	12
2	Үлгерімі жақсы оқушылар	Барлығы	10	40
		Бір «4» деген бағасы бар	-	-
3	Үлгерімі орташа оқушылар	Барлығы	12	48
		Бір «3» деген бағасы бар	-	-
4	Үлгерімі төмен оқушылар		-	-

Кесте 6

Оқушыларды топтастыру

№	Сыныптар	Оқушыларды топтастыру										Барлығы
		Бақылау тобы (БТ)					Тәжірибелік топ (ТТ)					Бақылау тобы	Тәжірибелік топ
		Үздік	Үлгерімі жақсы	Бір «4» деген бағасы бар	Үлгерімі орташа	Бір «3» деген бағасы бар	Үздік	Үлгерімі жақсы	Бір «4» деген бағасы бар	Үлгерімі орташа	Бір «3» деген бағасы бар	Бақылау тобы	Тәжірибелік топ
1	9 сынып	1	3	1	6	2	2	5	-	6	2	15	15
2	8 сынып	2	5	-	6	-	1	5	-	6	-	13	12

Кестеге сәйкес зерттеу жұмыстарына А.С. Пушкин атындағы №1 мектеп-гимназиясының 9-шы сынып оқушыларынан бақылау тобын он бес оқушы, ал тәжірибелік топта он бес оқушы құрады. №136 жалпы білім беретін мектебінің жаратылыстану бағыты бойынша білім алатын 8-ші сынып оқушыларынан бақылу тобында он үш оқушы, ал тәжірибелік топта он екі оқушы құрады.

2.2 Зерттеу әдістері

Социометриялық әдіс. Биология сабақтарында кейс технологиясын қолданудың тиімділігін анықтау барысында сынып оқушыларынан тәжірибелік эксперимент басында және эксперимент соңында сауалнамалар мен тесттер алынды. Оқушылардан саулнама мен тест жұмыстарын алудың мақсаты - олардың пәнге қызығушылықтарын, білім деңгейлері мен қалауларын анықтауға, атап айтқанда қарастырылатын тақырыптар бойынша оқушылардың білім деңгейін анықтауға; биология сабақтарына деген оқушылардың қызығушылықтарын және оқыту әдістемесі бойынша қалауларын зерттеуге; оқушылардан таңдаулы тақырыптары және сабақтан күту туралы кері байланыс алуға көмектеседі [13,14].

Сауалнама 1

1-ден 5-ке дейінгі шкала бойынша биологияға деген қызығушылық деңгейі қандай (мұнда 1 - төмен, 5 - жоғары)?

___________________________________________________________

Сізді биологиядағы қандай тақырыптар қызықтырады? (Сіз тақырыптар тізімін ұсына аласыз немесе өзіңізді көрсету мүмкіндігін қалдыра аласыз)_____________________________________________

___________________________________________________________

1 - ден 5 - ке дейінгі шкала бойынша биология бойынша білім деңгейіңізді қалай бағалайсыз (мұнда 1-төмен, 5-жоғары)?

______________________________________________________________________________________________________________________

Сіз Білім берудегі кейс-технологиямен таныссыз ба?

______________________________________________________________________________________________________________________

Биология сабақтарында кейс технологиясын қолдану пайдалы болуы мүмкін деп ойлайсыз ба?

______________________________________________________________________________________________________________________

Сабақта белсенді жұмыстың қандай түрлері сізді қызықтырады (мысалы, топтық жұмыс, кейстерді талқылау, презентациялар және т. б.)? _______________________________________________________

___________________________________________________________

Тест 1

Эксперимент барысына дейінгі тест тапсырмалары

1.Тұқым қуалаушылық пен өзгергіштікті зерттейтін ғылым?

А.цитология

Б.биология

С.генетика

Д.экология

2.Аллельді гендердің өзара әрекеттесу түрі?

А.эпистаз

Б.полимерия

С.толымды доминаттылық

Д.комплементарлық

3.Доминаттылықтыңқанша түрі бар?

А.3

Б.2

С.4

Д.5

4.Ағзаның сыртқы белгілер жиынтығы?

А.генотип

Б.фенотип

С.доминант

Д.рецессив

5.Хромосоманың бір жұбында орналасқан гендер?

А.рецессивті

Б.гомологты

С.аллельді емес

Д.аллельді

6.Аллельді гендердің өзара әрекеттесу түрі?

А.толымды доминанттылық

Б.комплементарлық

С.эпистаз

Д.полимерия

7.Доминантты аллель рецессивті аллельді толық басып жарыққа шығуы?

А.талдаушы будандастыру

Б.толымды доминанттылық

С.толымсыз доминанттылық

Д.дигибридті будандастыру

Биологияны оқыту әдістемесі. Биология сабақтарында кейс технологиясы бойынша сабақтар жүргізілді және тақырып бойынша сабақтарды ұйымдастырудың модельдері (сурет 3,4) мен бағалау критерийлері (кесте 7,8) жасалды [15]. Жасалынған бағалау критерийлері оқушылардың генетика негіздерін түсінуін, сондай-ақ олардың медициналық практика мен ғылыми зерттеулерде қолданылуын бағалауға мүмкіндік береді.

Сурет 3. 9- шы сынып оқушылары үшін ұсынылатын кейс технологиясын қолданып сабақ өтудің моделі

Кесте 7

Адамның қан топтары мен Rh факторының тұқым қуалаушылық заңдылықтары тақырыбындағы бағалау критерийі

	Критерий	Дескриптор
1	Генетикалық негіздерді түсінеді	Қан топтары мен Rh факторының тұқым қуалауының негізінде жатқан негізгі генетикалық принциптерді анықтайды. Rh гендік аллельдерінің қан топтары мен Rh түзілуіндегі рөлін түсіндіреді.
2	Rh факторының анықтамасын біледі	Резус-фактордың мұрагерлік принциптерін және оның ата-аналардың генетикалық факторларына тәуелділігін анықтайды. Баланың ата-анасының RH факторына негізделген Rh факторын болжай біледі.
3	Фенотиптік және генотиптік сипаттамаларды түсіндіру	Белгілі бір аллельдер мен антигендердің болуы туралы мәліметтер бойынша қан тобы мен Rh факторының генотипі мен фенотипін анықтайды. Қан топтары мен Rh факторы контекстіндегі фенотип пен генотип арасындағы айырмашылықты түсінеді.
4	Қан тобының тұқым қуалауын талдау	Ата-анадан ұрпаққа қан топтарының тұқым қуалау процесін түсіндіре біледі. Ата-анасының қан топтары негізінде баланың қан тобын анықтайды.
5	Генетикалық зерттеулерде білімді қолдану	Тұқым қуалайтын ауруларды генетикалық зерттеу мен диагностикалауда қан топтары мен резус-фактордың тұқым қуалаушылығы туралы білімді қолданады.

Сурет 4. 8-ші сынып оқушылары үшін ұсынылатын кейс технологиясын қолданып сабақ өтудің моделі

Кесте 8

Эндокриндік жүйенің функциялары мен қатар жүретін ауруларды бағалау критерийі

№	Критерий	Дескриптор
1	2	3
1	Эндокриндік жүйенің негізгі функцияларын түсінеді	- Ағзадағы әртүрлі процестерді реттеудегі эндокриндік бездер мен гормондардың рөлін түсіндіреді. - Эндокриндік жүйенің негізгі бездерін және олардың гормондарын анықтайды.
2	Эндокриндік жүйенің негізгі патологияларын талдайды	- Гормондардың артық немесе жеткіліксіз бөлінуіне байланысты негізгі ауруларды анықтай біледі. - Мұндай аурулардың пайда болу механизмдерін және олардың клиникалық көріністерін талдайды.
3	Басқа дене жүйелерімен байланысты қарастырады	- Эндокриндік жүйенің дененің басқа жүйелерімен байланысын және олардың адам денсаулығына әсерін зерттейд3. - Қатар жүретін ауруларды талдау және олардың эндокриндік бұзылулармен байланыстырады.
4	Сыни ойлау және аналитикалық дағдыларды қалыптастырады	- Эндокриндік жүйеге қатысты ғылыми мақалаларды, зерттеулерді және клиникалық жағдайларды талдайды. - Эндокриндік ауруларды диагностикалау мен емдеудің жаңа әдістерін бағалау үшін сыни ойлауды қолдана біледі.

Қойылған мақсат пен міндеттерге сәйкес тәжірибелік эксперименттер барысы үш кезеңнен тұрды: бірінші, эксперименттің айқындаушы кезеңі, екінші, эксперименттің қалыптастырушы кезеңі, үшінші кезең - бақылау кезең [16].

3 НӘТИЖЕЛЕР ЖӘНЕ ОЛАРДЫ ТАЛДАУ

3.1 Оқушылардың білім деңгейін анықтаудың айқындаушы кезеңі нәтижелері

Тәжірибелік эксперименттер барысында «Биология» пәні сабақтарында оқушылардың тақырыпты терең және егжей-тегжейлі сараптауда белсенді әдістердің бірі - ситуациялық талдау әдісі қолданылды. Ситуациялық талдау әдісінің негізіне сабақ барысында оқушыларға толық сипаттамасы бар мәтін ұсынылады, мәтінде қалыптасқан жағдайлар мен оларды шешуді қажет ететін міндеттер қойылады. Ұсынылған мәтінде, олардың орындалу барысын талдау үшін жүзеге асырылатын әрекеттер мен қабылданған шешімдер сипатталынады.

Эксперименттің айқындаушы кезеңінде 9-шы және 8-шы сыныптарындағы бақылау және эксперименталды топтардағы оқушылардың білім деңгейлері алдын ала құрастырылған сауалнамалар мен тест сұрақтары негізінде анықталды (кесте 9, сурет 5,6).

Кесте 9

Оқушылардың білім деңгейін анықтаудың пайыздық көрсеткіштері

№

Берілген сұрақтар

Эксперимент барысына дейін

Эксперименттен кейін

Бақылау тобы

Тәжірибелік топ

Бақылау тобы

Тәжірибелік топ

8 сынып

Тақырып бойынша берілген сұрақтар-да қиындықтардың болмауы

61,5%

57,8%

56,8%

54,2%

Тақырып бойынша берілген сұрақ-тарда қиындықтар-дың аз мөлшерде кездесуі

40,2%

28,6%

38,6%

20,2%

Тақырып бойынша берілген сұрақ-тарда қиындықтардың кездесуі

19,1%

9,8%

17,8%

8,3%

9 сынып

Тақырып бойынша берілген сұрақтар-да қиындықтардың болмауы

60,2%

53,8%

54,8%

50,2%

Тақырып бойынша берілген сұрақ-тарда қиындықтар-дың аз мөлшерде кездесуі

37,2%

24,6%

25,6%

21,2%

Тақырып бойынша берілген сұрақ-тарда қиындықтардың кездесуі

18,6%

10,8%

17,3%

9,3%

Сурет 5. 8- ші сынып оқушыларының білім деңгейінің көрсеткіштері

Сурет 6. 9-шы сынып оқушыларының білім деңгейінің көрсеткіштері

Зерттеу жұмыстары барысында нәтижелер бойынша, сегізінші сынып оқушылары арасында экспериментке дейінгі эксперименттік топтардағы оқушылардың білім деңгейі көрсеткіштері негізінде, тақырып бойынша берілген сұрақтарға жауап беруде қиындықтардың болмауы, қиындықтардың аз мөлшерде және қиындықтардың кездесуі бойынша 57,8%, 28,6% және 9,8% көрсеткіштерге ие болды. Эксперименттен кейінгі нәтижелер бойынша эксперимент топтарындағы оқушылардың білім деңгейі 54,2%, 20,2% және 8,3% көрсеткішке ие болды. Тоғызыншы сынып оқушылары арасында экспериментке дейінгі тәжірибелік топтарындағы оқушылардың білім деңгейі 53,8%, 24,6% және 10,8% көрсетті, ал эксперменттен кейінгі топта 50,2%, 21,2% және 9,3% көрсеткіштерге ие болды.

Қорытындылай келе, оқытудың айқындаушы кезеңінде 8-ші сынып оқушыларының білім деңгейі 66,32% болды, ал 9-шы сынып оқушыларының білім деңгейі 68,2% көрсеткішіне ие болды.

3.2 Оқушылардың білім деңгейін анықтаудың қалыптастырушы және қорытындылау кезеңдерінің нәтижелері

Тәжірибелік эксперименттің қалыптастырушы кезеңінде сегізінші сынып оқушыларының «Эндокриндік жүйенің функциялары және онымен байланысты аурулар» тақырыбы бойынша ситуациялық тапсырмаларды орындауда, соның ішінде гормоналды өзгерістердің денсаулыққа ықтимал корреляциясы мен әсерін анықтау үшін гормондардың деңгейін, олардың адам денсаулығындағы маңыздылығын бағалай отырып, нақты тұжырымдамалар айту және нәтижелерін салыстыру бойынша оқушылардың қалыптастырушы бағалауы бойынша бақылау тобындағы 5 оқушы жоғары деңгейде, атап айтқанда 20%, 15 оқушы орташадан жоғары деңгейде, яғни 60%, ал 5 оқушы орта деңгейдегі 20% көрсеткішке ие болды (сурет 7).

Сурет 7. 8-ші сынып оқушыларының қалыптастырушы кезеңіндегі білім алу деңгейі

Тоғызыншы сынып оқушыларының «Адамның қан топтарының тұқым қуалаушылық заңдылықтары. Резус фактор» тақырыбы бойынша ситуациялық тапсырмаларды орындауда, соның ішінде тұқым қуалаушылық заңдылықтары мен тенденцияларын анықтау үшін ата-аналар мен олардың балаларының қан топтары мен Rh факторларын салыстыру бойынша, адамның қан топтары мен Rh факторының тұқым қуалаушылық заңдылықтары туралы қорытынды жасап, мәліметтердің практикалық маңыздылығын және олардың генетикалық зерттеулерде қолданылуын бағалауы бойынша эксперименталды тобындағы 5 оқушы жоғары деңгейде, атап айтқанда 16,6%, 12 оқушы орташадан жоғары деңгейде, яғни 40%, ал 10 оқушы орта деңгейдегі 33,3% көрсеткішке, ал 3 оқушы ортадан төмен деңгейдегі білімді, атап айтқанда 10% көрсеткішке ие болды (сурет 8).

Сурет 8. 9-шы сынып оқушыларының қалыптастырушы кезеңіндегі білім алу деңгейі

Қорытындылай келе, оқытудың қалыптастырушы кезеңінде 8-ші сынып оқушыларының білім деңгейі 69,6% болды, ал 9-шы сынып оқушыларының білім деңгейі 73,12% көрсеткішіне ие болды.

ҚОРЫТЫНДЫ

Екіншіден, кейс-технологиялар оқушылардың коммуникативтік дағдыларын дамытуға ықпал етеді. Кейстерді шешу көбінесе топтық жұмысты, талқылауды және олардың көзқарастарын дәлелдеуді талап етеді. Бұл ұжымда жұмыс істеу дағдыларын қалыптастыруға және оқушылар арасында тәжірибе алмасуға ықпал етеді. Кейс-технологиялар оқушылардың күрделілігі мен қажеттіліктерінің әртүрлі деңгейлеріне бейімделуі мүмкін. Олар жаңа материалмен алғашқы танысу үшін де, оны тереңірек игеру және қолдану үшін де қолданыла алады.

Биологияны оқытуда кейс-технологияларды қолданудың тиімділігі теориялық зерттеулермен де, оқытушылардың практикалық тәжірибесімен де расталады. Бұл әдіс студенттердің белсенді қатысуын ынталандырады, олардың аналитикалық және проблемалық-бағдарланған дағдыларын дамытуға ықпал етеді, оқуға деген ынтасын арттырады.

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ

1. Крюков, В. И. Генетика. Часть 1. Введение в генетику. Молекулярные основы наследственности : Учебное пособие для вузов. – Орел : Изд-во ОрелГАУ, 2006. – 176 с.

2. Стенякова, Н. Е. Профессиональная подготовка будущего педагога в процессе изучения дисциплин педагогических циклов [Текст] : автореф. дис. ... канд. пед. наук : 13.00.08 / Н. Е. Стенякова. – Пенза, 2007. – 19 с.

3. Андреева, Н. Д. Методологические подходы к модернизации биологического образования в общеобразовательной школе // Методология и методика научных исследований в области биологического и экологического образования : Сборник материалов III методологического семинара, 11-13 ноября 2003 года, Выпуск 2, Санкт-Петербург. – СПб. : Изд-во «ТЕССА», 2003. – С. 13–15.

4. Орлова, Л. Н. Основные направления методической подготовки учителей биологии/ Академическая интеграция. – № 1/2. – 2005. – С. 29–33

5. Чилдибаев Ж.Б., Аманбаева М.Б. Совершенствование содержания биологического образования в Казахстане // Биологическое и образование в средней и высшей школе: состояние, проблемы и перспективы развития: матер. междунар. науч.-практ.конф. - Санкт-Петербург: Тесса, 2014. – С. 61-64

6. Нағымжанова Қ.М. Университет студенттерінің педагогикалық креативтілігін инновациялық білім беру ортасында қалыптастырудың ғылыми негіздері: пед. ғыл. док. ... дис. : 13.00.01. - Алматы, 2010. - 345 б.

7. Сарбасова Қ.А. Инновациялық педагогикалық технологиялар негізінде болашақ бастауыш сынып мұғалімдерінің даярлығын жетілдіру. - Қарағанды, 2005. – 250 б

8. Чилдибаев Ж.Б., Аманбаева М.Б. Организация развития исследовательской деятельности при подготовке будущих специалистов-биологов // Актуальные проблемы методики преподавания биологии, химии и экологии в школе и ВУЗе: матер. междунар. науч.- практ.конф. – М., 2016. - С. 144 - 147.

9. Андреева Н.Д. Качество естественнонаучного образования: уроки прошлого и вызовы настоящего // Проблемы развития методики обучения биологии и экологии в условиях социокультурной модернизации образования: сборник материалов Международной научно-практической конференции (Санкт-Петербург, 19-20 ноября 2013 г.) – СПб. : Изд-во «ТЕССА», 2013. – Вып. 12. – С. 22-32.

10. Долгоруков А. М. Метод case-study как современная технология профессионально-ориентированного обучения [Электронный ресурс] // Социальная сеть работников образования nsportal.ru. — 2013. — URL: http://www.vshu.ru/ lections.php?tab_id=3&a=info&id=2600 (дата обращения: 20.01.2015).

11. Козлова С. В. Применение кейс-технологии на уроках биологии // Теория и практика образования в современном мире: материалы VI Междунар. науч. конф. (г. Санкт-Петербург, декабрь 2014 г.). — СПб.: Заневская площадь, 2014. — С. 301‒302.

12. Комиссарова Н. Н. Метод case-study как современная технология профессионально-ориентированного обучения [Электронный ресурс] // Социальная сеть работников образования nsportal.ru. — 2013. — URL: http://volkov.mmmtasty.ru/entries/31269 (дата обращения: 13.01.2015).

13. Панина Т. С. Современные способы активизации обучения: учеб. пособие для высш. учеб. завед. — М.: Академия, 2006. — 176 с. 5. Пономарева И. Н., Соломин В. П., Сидельникова Г. Д. Общая методика обучения биологии. — М.: Академия, 2003. — 272 с.

14. Толочина (Демьянчук) О. Г. Кейс-технологии как один из инновационных методов образовательной среды [Электронный ресурс] // Социальная сеть работников образования nsportal.ru. — 2013. — URL: http://nsportal.ru/ vuz/pedagogicheskie-nauki/library/keys-tehnologii-kak-odin-iz-innovacionnyh-metodov-obrazovatelnoy (дата обращения: 19.04.2014).

15. Шойбекова Н.Н., Успабаева А.А., – «Биологияны оқытуда интерактивті әдістер мен формаларды қолдану», «ОҚМПУ ХАБАРШЫСЫ - ВЕСТНИК ЮКГПУ», № 3 (33), 2022. 339 б.

16. Мұғалімге арналған нұсқаулық. «Мектептегі мұғалім көшбасшылығы». «Назарбаев Зияткерлік мектептері» ДББҰ, 2012

17. Мұғалімге арналған нұсқаулық. Педагогикалық қоғамдастықтағы мұғалім көшбасшылығы. «Назарбаев Зияткерлік мектептері» ДББҰ, 2012

Жүктеу

Бөлісу

ЖИ арқылы жасау

Файл форматы:

docx

Биология Ғылыми жұмыстар Барлық сыныптар

21.01.2025

281

Жүктеу

ЖИ арқылы жасау

Жариялаған:

Әбубәкір Арайлым Әбілқасымқызы

Бұл материалды қолданушы жариялаған. Ustaz Tilegi ақпаратты жеткізуші ғана болып табылады. Жарияланған материалдың мазмұны мен авторлық құқық толықтай автордың жауапкершілігінде. Егер материал авторлық құқықты бұзады немесе сайттан алынуы тиіс деп есептесеңіз,
шағым қалдыра аласыз

Кейс технологиясының тиімділін зерттеу. Ғылыми жұмыс

Кейс технологиясының тиімділін зерттеу. Ғылыми жұмыс

Химия пәні

Тарих пәні

Биология пәні

Ағылшын тілі пәні

География пәні

Информатика пәні

Мектепке дейінгі білім беру

«Қазақ тілі» жəне «Қазақ əдебиеті»

Дене шынықтыру

Білім алушылардың білім сапасын арттыру

Инклюзивті білім беру