Кері итеруші күш деген не?

Бөлім: Теңдеу және теңсіздік, өрнек

Педагогтың аты-жөні: Азиева А.Т.

Күні: 02.05.2024

Сынып: 4 «Ә»

Қатысушылар саны

Қатыспағандар саны

Сабақтың тақырыбы:

Кері итеруші күш деген не? 

Оқыту мақсаттары

4.​5.​1.​1 Архимед күшін сипаттау және оның білінуіне мысал келтіру.

Сабақ мақсаттары:

Архимед күшін сипаттау және оның білінуіне мысал келтірeдi.

Құндылыққа баулу

Талап: Білуге, жаңаны тануға құштар болу

Сабақтың барысы

Сабақтың кезеңі

Педагогтің әрекеті

Оқушының

әрекеті

Бағалау

Ресурстар

Басталуы

Психологиялық ахуалды қалыптастыру

Сабаққа дайындық жасау

Үй тапсырмасын тексеру

Достарына жақсы тілек тер тілейді.

Ортасы

Кіріспе тапсырма. Анықта.

-Суретте көрсетілген денелерге қандай күштер әсер етеді? деп үшінші сы- ныпта алған білімдерін естеріне түсіру.

-Денелерге су ішінде ауырлық күші әсер ете ме?«Иә,ауырлық күші әсер етеді» Себебі жердің әрбір нүктесінде денелер жерге тартылады деп жауап береді.

-Қандай денелер суға батады?

-Неліктен кейбір денелер суға батпайды? Өйткені олар жеңіл деп жауап береді. Оқушыларға су құйылған ыдыс пен «Ресурстарда» көрсетілген әр түрлі құрал-дар мен заттарды/денелерді беріңіз. Оқушылар сол денелерді зерделеп, қайсы-сы суға бататынын және қайсысы батпайтынын анықтап, екі топқа бөледі.

Енді зерттеу жұмысын жасау. Ол үшін берілген денелерді суға салып көрсін. Қорытынды жасайды: шеге, тас, шыны, өшіргіш суға батады, ал ағаш және қа уырсын батпайды. Бірақ қауырсынды сулап жіберсеңіз, ол батып кетуі мүмкін. Неліктен екенін түсіндіруді өтініңіз (Құрғақ қауырсында ауа бар, суланған қауырсындағы ауаны су ығыстырды).

Кім күшті? Жаздыгүні кім өзен, көл, теңізге барып көрді

Оқушылардың жауабын тыңдап болғаннан кейін

«Кім суда жүзе алады?» деген сұраққа жауаптарын тыңдаңыз.

Кім белуардан суға еніп көрді? Белден асатын суға кірген кезде қандай сезімде болдың? Есіңе түсіріп көр. Оқушылар өз сезімдері мен ойларын айтып болған-нан кейін оқулықтағы суретке көңіл аударуларын сұрау.

-Суретте не бейнеленген? Суретте көріп тұрғандарын оқушылар сипаттап айтып береді. Үлкен тасты кім көтереді? Оны да суретке қарап Эврика көтереді деп жауап береді. Осы жерде неліктен Эврика бұл тасты көтеріп тұр деп сұрау. Олар Эврика Негешке қарағанда күштірек деп те жауап беруі мүмкін. Мүмкін бір-екі оқушы суда көтерген дене жеңіл сияқты болып көрінеді деп айтуы мүм кін. Су тарапынан денеге кері итеретін күш барекенін оқушылар түсінуі тиіс.

Зертте. Сыныптағы оқушылардың санына байланысты топқа біріктіру. Олар резеңке жіпке бекітілген ермексазды суға салу және ауада бақылау арқылы кері итеруші күшті сипаттауға тырысады. Топтарға зерттеуге қажетті ресурстарды таратып беру.

Зерттеу жүргізуге арналған нұсқаулық

Резеңке жіптің бір ұшын өз саусағына немесе қарындашқа іле салатындай ілмек жасайды.

Ермексаздан домалақтап шар жасайды.

Резеңке жіптің екінші ұшына ермексаздан жасалған шарды бекітеді.

Резеңкенің ілмегінен ауада ұстап тұрып, келесі ұшына бекітілген шардың резеңкені қаншалықты созатынын сызғышпен өлшейді.

Резеңкеге бекітілген шарды толығымен суға батырса, не болатынын болжайды.

Резеңкенің бір ұшынан ұстап тұрып,бекітілген шарды толығымен суға батыра-ды (бірақ түбіне жеткізбейді). Резеңкенің созылуын сызғышпен өлшейді.

Екі жағдайдағы резеңке жіптің созылу нәтижесін бақылап, қорытынды жасайды.

Ауада резеңке жіпке ілініп тұрған ермексаз-шар суға батырылғанға қарағанда ауыр сияқты болып көрінеді. Оның тағы бір дәлелі резеңке жіптің созылуы бо-лып табылады. Суға батырылған ермексаз-шар резеңке жіпті азырақ созады, се бебі ермексаздың төмен қарай түсіретін ауырлық күшіне су тарапынан әсер ететін кері итеруші күш жоғары қарай бағытталады.

Зерттеу жұмысын орындап болғаннан кейін оқушылардан «Зерттеу жұмысы барысында сендер бақылау жасадыңдар ма,әлде эксперимент жасадыңдар ма?» деген сұрақ қою.Оқушылар эксперимент жасағанын,онда бақылау және өлшеу әдістерін қолданғанын айтады.

Ойлан. Өзен немесе көл, теңіз жағалаулары туралы әңгімелесу. Кейбірінің жа ғалауы мен суының асты қиыршықты тас болып келетінін естеріне түсіріңіз. Белуардан келетін судың ішінде және жағада қиыршық тас үстінде тұрған бала лардың суреттерін көрсетіңіз. «Су астында жатқан тастарды басып жүргенге қа рағанда жағалауда жатқан тастардың үстімен жүрген кезде тастар табанға ба-тып,аяқты неліктен ауыртады?»Оқушылардың жауаптарын тыңдау.Белуардан суға еніп жүрген балаға су тарапынан кері итеруші күшәсер етеді, соның әсері нен балаға су тарапынан кері итеруші күш болып оның су түбіне түсіретін ауырлық күші жеңілдегендей болады. Ал жағалауда қиыршық тас үстінде тұр ған бала тасқа өзінің ауырлық күшімен әсер етеді.

Ескерту: егер жағалауда жүрген бала таяз су кешсе,оған су тарапынан әсер ете тін Архимед күші елеусіз, аз болатынын айту.

Сен білесің бе? Қандай көлік түрлерін білетіндерін сұраңыз. Оқушылар авто-көлік,велосипед, ұшақ т.б.көліктерде атап, түрлі жауаптар береді.Олардың бар лығы бір жерден екінші бір жерге адамдарды тасымалдайтындығын талқылау. Енді бір адамдарды бір жерден екінші жерге тасымалдау көліктерінің бірі-кеме екендігін айтыңыз. Кеме қандай материалдардан жасалады деп ойлайсыңдар? – деп сұрақ қою. Енді сабақ барысында жасаған зерттеу жұмыстарын естеріне түсіріңіз. Бұл за тар кеме құрамында бар ма деп сұраңыз. Бар десе олар суға ба тып кетеді ғой, ал кеме неліктен батпайды деген сұрақты қою. Себебі кеменің астыңғы бөліктерінің бірі ауамен толтырылады. Ауаны құрайтын ұсақ бөлшек- тер суды құрайтын ұсақ бөлшектерге қарағанда жеңіл болғандықтан кеменің батуына жол бермейді.

Өзіндік жұмысты ұйымдастыруға арналған ұсыныстар жұмыс парағы. «Денелердің суға батуы және жүзуі», 59-б.

Кестені толтыр.Суреттердегі денелердің қасиеттерін зерделеп, кестені толтыру арқылы денелердің қатты,сұйық және газтәрізді күйінің суға батумен байланыс ты екенін түсіне алады. Денелердің күйіне байланысты және өз тәжірибесіне сүйеніп, қандай дене суға бататынын анықтай алады.

Жауабы

Кірпіш, темір қасық суға батады.

Жүзеді ме, батады ма? Жеке өмірлік тәжірибесін қолдана отырып, суға бататын немесе батпайтын денелерді анықтай алады.

Батады: құлып, тас, бау. Жүзеді: қауырсын, жапырақ.

жұмыс парағы. «Құстар», 60-б.

Құстар неге суға батпайды?Тапсырманы орындауда тақырып бойынша сабақта алған және бастапқы білімін қолдана алады. Кері итеруші күш пен ауаның су дан жеңілдігін, құс қауырсыны арасында ауаның бар екенін түсіне отырып, жа уап жаза алады.

Суда жүзетін құстар: аққу, үйрек, қаз, шағала.

Суға батпайтын себебі: құс қауырсындары арасында ауа қабаттары болады, олар судан жеңіл.

Аяқталуы

«Чемодан» «Еттартқыш» «Қоқыс жәшігі»

Oқу