Географияда климаттық белдеулер — жер бетінде климаттың айтарлықтай ұқсас ерекшеліктері бар аумақтарды сипаттау үшін қолданылатын шартты аймақтар. Климаттық белдеулер жердің түрлі географиялық жағдайларын, яғни ендік, биіктік, теңіз деңгейінен қашықтық және ауа массаларының қозғалысына байланысты анықталады.

Климаттық белдеулерді екі түрлі жүйе бойынша қарастыруға болады: **ендік белдеулер** және **биіктік белдеулер**.

### 1. Ендік климаттық белдеулер

Ендік климаттық белдеулер жердің айналуына, күн сәулесінің түсу бұрышының әр түрлілігіне және географиялық орнына байланысты ерекшеленеді. Олардың саны алтыға бөлінеді:

1. **Экваторлық белдеу (0°)

- **Климат**: Жыл бойы ыстық, жоғары ылғалдылық, жауын-шашын көп.

- **Аумақ**: Экватор бойында орналасады, мысалы, Амазонка алабы, Африканың тропиктік ормандары.

- **Сипаттамасы**: Күн сәулесі үнемі тікелей түсіп, температура тұрақты түрде жоғары болады.

2. **Тропиктік белдеу** (Тропиктер арасындағы аймақ, 23,5° солтүстік және оңтүстік ендіктер)

- **Климат**: Ыстық және құрғақ, кейде жауын-шашын мол болады, бірақ ол тек маусымдық сипатта.

- **Аумақ**: Сахара шөлінің, Үндістан, Австралияның оңтүстік бөліктері.

- **Сипаттамасы**: Бұл аймақта ұзақ құрғақ кезеңдер мен қысқа жаңбырлы мезгілдер болады.

3. **Қоңыржай белдеу** (23,5° пен 66,5° арасында)

- **Климат**: Тұрақты температура, жылдың төрт мезгілі айқын көрінеді.

- **Аумақ**: Еуропа, Солтүстік Америка, Оңтүстік Америка, Қытайдың бір бөлігі.

- **Сипаттамасы**: Қоңыржай белдеуде климат жылы және салқындық арасында ауысып отырады, бірақ ұзақ қысы мен жазы болуы мүмкін.

4. **Субарктикалық белдеу** (66,5° пен 75° арасында)

- **Климат**: Салқын, ұзақ және қатты қыс, қысқа және салқын жаз.

- **Аумақ**: Ресейдің, Канада мен Скандинавияның солтүстік бөліктері.

- **Сипаттамасы**: Бұл аймақта қыс мезгілінде температура өте төмен, жаздың ұзақтығы қысқа.

5. **Арктикалық белдеу** (75° солтүстік және оңтүстік ендіктерден жоғары)

- **Климат**: Өте суық, мәңгі қар мен мұз, аяздар.

- **Аумақ**: Солтүстік Мұзды мұхит, Антарктида.

- **Сипаттамасы**: Мұнда жылдық температура әдетте өте төмен болады, көбінесе мәңгі мұз жамылғысы жатыр.

### 2. Биіктік климаттық белдеулер

Биіктік белдеулер жер бетіндегі климаттың биіктікке байланысты өзгеруін сипаттайды. Олар негізінен таулы аймақтарда байқалады, себебі биіктік жоғарылаған сайын температура төмендейді. Биіктік белдеулерді негізінен 4 топқа бөлуге болады:

1. **Төменгі белдеу** (теңіз деңгейінен 1000 м-ге дейін)

- Климат: Жылы және ылғалды.

2. **Орта белдеу** (1000 м-ден 2000 м-ге дейін)

- Климат: Салқын, температураның төмендеуі байқалады.

3. **Жоғарғы белдеу** (2000 м-ден 3000 м-ге дейін)

- Климат: Суық, қысқы жағдайлар басым.

4. **Мұзды белдеу** (3000 м-ден жоғары)

- Климат: Суық, қар және мұз басып тұрады.

### Қорытынды

Климаттық белдеулер жердегі ауа райы мен температураның, жауын-шашын мөлшерінің әркелкілігін көрсетеді. Олардың географиялық бөлінуі жердің табиғи ерекшеліктерін және адам өмірінің қалыптасуына әсер етеді. Әр белдеудің өзіне тән өсімдіктер мен жануарлар дүниесі бар, ол экологиялық тепе-теңдікті сақтауда маңызды рөл атқарады.