АҚТӨБЕ АВТОЖОЛ КОЛЛЕДЖІ

АКТЮБИНСКИЙ АВТОМОБИЛЬНО-ДОРОЖНЫЙ КОЛЛЕДЖ

САБАҚ ЖОСПАРЫ

ПОУРОЧНЫЙ ПЛАН

______ Компьютерлік желілерді ұйымдастыру.

(сабақ тақырыбы)

Модуль/пән атауы информатика

Дайындаған педагог Алжанова А.К.

2021 жылғы «____» сәуір

1. Жалпы мәліметтер

Курс, оқу жылы, топ 1 курс, 2020 - 2021 жыл, 101, 105 топтар

Сабақ типі Аралас сабақ

2. Мақсаты, міндеттер

«Компьютерлік желі» ұғымдарымен, желілердің түрлері және желілердің атқаратын қызметтері туралы түсінік беру.

1. Оқу сабақтары барысында білім алушылар игеретін кәсіби біліктіліктердің тізбесі

Интернет желісімен жүмыс істеуді. Желіге қосылған компьютер атауларын анықтайды. Желілік қорға қатынау жолдарын, компьютерлік желілердің құрылу және жұмыс істеу жолдарын мсеңгереді. Компьютерлік желілердің жасалу мақсатын және желілердің түрлерін ажырата алады, желілердің типтері қай мақсатта қолдынылатынын біледі.

3. Сабақты жабдықтау.

Тұсаукесер, тапсырма карточкалары, дербес компьютер.

3.1. Оқу әдістемелік құрал-жабдықтар, анықтамалық әдебиеттер.

Халықова Г.З. Есептеу желілері. Алматы. 2008ж. Мансұрова М. Компьютерлік орта.Алматы 2004ж..Камардинов О. Информатика. Алматы 2004ж.
Халықова Г.З. Информатиканы оқытудың әдістемесі. 2000ж.
Интернетке кіріспе. Бүкіл дүниежүзілік өрмек, Алматы 2004ж.

3.2. Техникалық құралдар, материалдар

Дербес компьютер, тұсаукесер.

4. Сабақтың барысы

І. Ұйымдастыру кезеңі

А) Оқушыларды сабаққа дайындау, түгендеу

Ә) Ұқыпты, ынталы болуға үйрету

Жаңа сабақ

Компьютерлік желі дегеніміз – ресуростарды (дискі, файл, принтер, коммуникациялық құрылғылар) тиімді пайдалану мақсатында бір – бірімен байланыстырылған компьютерлер тізбегі. Компьютерлік желілер масштабы мен мүмкіндігі бойынша ерекшеленеді. Ең шағын желілер жергілікті деп аталады да, компьютерді біріктіру үшін қолданылады.
Жергілікті желіден кейінгі орынды масштабы бойынша корпоративті есептеуіш желілер алады. Бұл желілерді ірі мекемелерді, банктер мен олардың филиалдары, сақтандыру компаниялары, бұқаралық ақпарат құралдары құрады.
Егер желі елдегі аймақтық масштабтағы компьютерлерді біріктіретін болса, аймақтық есептеуіш желісі деп атайды. Мұндай желіде байланыс желісі ретінде телефон байланысы, телефон тораптары немесе сымсыз байланыс серігі қолданылады.
Егер қашықтағы компьютерлерді байланыстыру үшін телефон желісі қолданылса, модем қажет болады.
Модем (МОдулятор/ДЕМодулятор сөздерінің қысқартылуы) – таратушы жағында компьютердегі сандық сигналдарды үздіктелген аналогтық сигналдарға айналдруды қамтамасыз ететін қабылдаушы жағында сигналдарды осыған кері түрлендіретін құрылғы.
Модем арқылы көптеген дербес пайдаланушылар аймақтық және коммерциялық желілерге, Интернетке қосылады. Сондай – электрондық поштаны пайдаланады, конференцияларға қатыса алады.
Үлкен қашықтықты және пайдаланушыларды молынан қамтитын есептеуіш желілер телекоммуникациялық есептеуіш желілері деп аталады. Телекоммуникациялық желілер – ақпарат алмасу және оны өңдеуді бөлісу желісі, ол өзара байланысқан жергілікті желілерден құралады. Мұндай масштабтағы желілер аппаратттық, ақпараттық, программалық сияқты қоғамдық ресуростарды ұжымдаса пайдалану мақсатында құрылады. Телекоммуникациялық желіні пайдаланушыларының өздерінің қай жерде орналасқанына қарамастан ақпаратты жедел түрде кез келген қашықтыққа жіберуге, сонымен қатар желіден қажет мәліметті дер кезінде алуға мүмкіндігі бар.
Интернет – (ағылшынша Internet – желіаралық байланыс) бүкіл жер шары бойынша ақпарат ағынын таратуды қамтамасыз ететін желілер жиынтығы.
Өзара байланыстырлыған миллиондаған компьтерден құралған, біртұтас ақпараттық  кеңістікті Интернет деп атайды.
Әр түрлі масштабтағы желілердің өзара біріктірілуі мүмкін. Мысалы, кабельмен жалғастырылған мекемедегі жергілікті желі аймақтық желіге, ал әр түрлі аймақтық желілер телефон джелісі арқылы байланыстырылуы мүмкін. Үлкен қашықтықта желіаралық байланыс орнату қажет болғанда кабельдік желілерді пайдалануға болмайды.Мұндай жағдайда телекоммуникация каналдары:телефон, радио, релелік байланыс, талшықты – оптикалық байланыс, ғарыштық жасанды серіктері арқылы байланыс т.б. қолданылады.
Әр түрлі желілерді түйістіру шлюз деп аталатын арнайы компьютерлер немесе программалар арқылы қамтамасыз етіледі. Шлюздер бір желіден қабылданғандеректер форматын басқа желідегі деректер форматына түрлендіреді. Әр түрлі масштабтағы желілерді біріктіру нәтижесінде қалалар, елдер және континенттер арасында өзара ақпарат алмасу мүмкіндігі беріледі. Қорғану қызметін атқаратын шлюздік компьютерлер бранмауэрлер деп аталады. Ауқымды желі немесе Интернет – адамзаттың ақпараттық технология саласындағы жеткен жетістіктерінің бірі.
Интернет желісін алғашқы дүниеге келтіруге себеп болған 70 – жылдар басында АҚШ қорғаныс инистрлігінің APRANET компьютерлік жүйесі болып саналады. 1973ж. APRANET Англия мен Норвегия мемлекеттеріне байланыс орнатып әлемдік кеңістікке шықты. Интернеттіңкеңінентаралуынасебеп 1982 жылыпайдаболған ТСР/ІР хаттамася (протоколы) болды.

Жергілікті желілер.
Жергілікті желі – саны шектеулікомпьютерлердібіріктіруүшінқолданылады. Компьютерлердіжелігеқосуүшінкомпьютерденбасқақұрылғылар:желілік адаптер, кабель, концентратор (HUB) немесе коммутатор (SWICH) қажет.
Желілік адаптер – компьютердің байланыс желісі мен сәйкестендірілуін қамтамасыз ететін құрылғы.
Коммутатор  мен концентратор ақпарат алмасу сапасын жақсартады және деректерді таратудың әртүрлі стандартын қолданатын желінің әртүрлі бөліктерін біріктіреді.
Сонымен, жергіліктіжелі дегеніміз – бір – бірімен қатар орналасқан компьютерді біріктіретін жүйелер (бірбөлмеденемесебірғимаратта, қатарорналсқанкомпьютерлер).
Жергіліктіжелініңекітүрі бар: клиент – сервер жәнебірдеңгейлі (біррангілі),  яғнитеңдәрежеліжелі.
Сервер – ортақпайдалануғаарналғанбарлықресуростардықамтитынкомпьютерлер. Ортақресуростардыпайдалануүшін сервер қосулыболуықажет. Сервергепринтерлер, модем, ортаққолданбалыпрограммалар (мысалы, электрондықпошта), факстержәнет.б. қамтылғанресуростардытолығынанқолдануғамүмкіндікбереді. Бірдеңгейліжелідебарлықжұмысстанциясықайсыбірмағынасындабасқаларыүшін сервер қызметінатқарады. Оларортақтастырылғанжеліресуростарынбірденқолданааладыжәнересуростардыбөлудібақылапотыратынқуаттыортақ сервер компьютер болмайды. Бірдеңгейліжелілердіңмаңыздыерекшелігі – оныменжұмысістеуүшінарнайыпрограммалықжабдықтыңқажетіжоқ.
Жергіліктіжелідегікомпьютерлердіңбір – біріменгеометриялықбайланысутәсілі топология депаталады. Байланыстырутопологиясыныңбірнешетүрі бар:
1.Шина – барлықкомпьютерлертізбектітүрдебіркабельгежалғанады.
2.Сақина топологиясыдепаталатынжелібайланысындабарлықкомпьютерлертұйықсақинатүріндегікабельгежалғанады.
3.Файлдық серверлергенегізделгенжелідекомпьютерлербір – бірімен жұлдыз схемасытүріндежалғанады.
4.Егер мекемекөпқабаттыүйдеорналасса, ондаоныңәрқабатындағыжекесерверінбайланыстыратынбүкілмекемегеортақбір сервер беріліп, оны ақшақар (снежинка) схемасыдепатайды, көбінесе осы топологияныпайдаланғантиімді.
Жергіліктіжелініңқамтамасызетумүмкіндіктері:
– ақпараттыңарнайысерверлердесақталуы, бірнешепайдалнушыныңқандай да бірдерекпенжұмысістеу;
– бірнеше пайдалнушыны қолданатын программалық жабдықтарды файлдық дискілердің серверлерінде бірғана данадан сақтау;
– электрондықпошта мен топтық жоспарлауды пайдаланатын пайдаланушылардың ұжымдық жұмыс істеуі мен құжат айналымы;
– желілікпринтерлердібірлесіппайдалану;
 – Интернеткеқосылумүмкіндігі.
Ортақ  деректербазасыныңкаталогі, желілікресурстар мен бірыңғайқорғаныссаясатынбөлісудіңорталықтандырылғантәсілі бар компьютерлртобының домен атауыболады.
Әрбірдоменгежекеатберіледі. Доменніңдеректербазасыкаталогі домен бақылаушасында (контролер) сақталады. Әрбірдоменде тек бірғананегізгібақылаушыболады.
 
Байланысхаттамалары. Желідежұмысістеугеарналғанжаңаақпараттықтехнологиялар
Компьютерлержелігеқосылғаннанкейінбіріншіретіскеқосылғанда Windows 2000 Professionalоперациялықжүйе DHCP (DynamicConfigurationProtocol) серверініздейді. Мұндайтиптегісерверлеркомпьютерлергжеліденбірін – біріоңай табу үшін адрес меншіктейді. Егержеліде  DHCP серверіболмаса, ондаоперациялықжүйеавтоматтытүрдеқосылғаннанбасқакомпьютерлердіанықтайалатын

Сайыстың 3 - бөлімі: «Жалған мәтін». 2 топқа мәтін беріледі. Берілген мәтіндегі қателіктерді жөндеу керек.
1 - топқа:
Ауқымды желі жақын орналасқан компьютерлерді байланыстырады. Мысалы, бір кеңседе бір – біріне қосылған екі компьютер, немесе жоғары жылдамдықты кабельмен қосылған барлық ғимараттарды қамтитын желі. Бірнеше аралас ғимараттарды қамтитын корпоративті желі ауқымды деп есептелуі мүмкін.
2 - топқа:
Модем – бұл клиенттерге әр түрлі қызметтер мен мәліметтер ұсынатын компьютер. Желілік модемдер күрделіктің әр түрлі деңгейінде көптеген міндеттер орындай алады. Ірі желілерде мамандандырылған арнайы модемдер кең таралған, осының арқасында қолданушылардың өсіп келе жатқан қажеттіліктерін сапалы қанағаттандыруға мүмкіндік туғызады.

Практикалық жұмыс

1.Жұп тапсырмасы:

Желі арқылы кез келген құжатты 2 компьютерге жібер.

2.Жұп тапсырмасы:

Желі арқылы №4 компьютердің менің құжатым қалтасынан кез келген құжатты аш.

3.Жұп тапсырмасы:

Құттықтау қағазын желі арқылы баспадан шығар

4.Жұп тапсырмасы:

Желі арқылы «Ұлы Отан соғысына 70 жыл» тақырыбына сәйкес jpg форматтағы суретті баспадан шығар

5.Жұп тапсырмасы:

№3 компьютердегі жұппен бірлесіп 3 беттік презентация құр?

6.Жұп тапсырмасы

№1 компьютердегі менің құжатым қапшығындағы 7 мамыр Ұландар меркесіне арналған құттықтауды өзгерт.

Бақылау сұрақтары

1) Жергілікті желі.

2) «Компьютерлікжелі» тақырыбына тест құрастыру

5. Сабақ бойынша рефлексия

Оқушылардың біліміне және сабаққа қатысымына сәйкес бағалау.

6. Үй тапсырмасы

Компьютерлік байланыстың міндеті.Компьютерлік желілердің қол жетімдік ұғымдары.Жергілікті желі.