"Qostanai qalasy äkimdiginiñ bilim böliminiñ №8 orta mektebi" MM

QAZAQ TILI

Qazaq-latyn älipbïin üirenyshilerge arnalğan kömekşhi qural

Ä.D. Salykova

J.S. Aigyjina

Qostanai, 2019

УДК

ББК

Пікір жазғандар:

Ә.Д. Салыкова – п.ғ. магистрі, қазақ тілі мен әдебиетінің мұғалімі.

Ä.D. Salykova , J.S. Aigyjina

«QAZAQ TILI» kömekşhi qural

QAZAQ-LATYN ÄLIPBÏIN ÜIRENYSHILERGE ARNALĞAN KÖMEKŞHI QURAL. Латын графикасына негізделген қазақ тілі әліпбиі бойынша дұрыс жазуға үйрететін көмекші құрал.-Qostanai, 2020j

ISBN

Кез келген тілді үйрену – жеңіл іс емес, алайда көп тілді білетін адам кез келген бір тілді меңгерушіден рухани бай болып келеді. Адам мәдениеті жайында сырт пішіні мен мінез-құлық мақамынан ғана емес, сонымен қатар өз ойын сауатты, дұрыс жеткізе алу, айта білу шеберлігіне де қарап талқылайды. Тіл білімі тұрмысты, салт-дәстүрді, халықтың өткені мен келешегін терең танысып білуге, оның төл сипатын жақсы түсінуге мүмкіндік береді.

Жалпы білім беретін орыс мектебінің мұғалімдеріне, қазақ тілін үйренуші қауымға арналған.

УДК

ББК

ISBN

Кіріспе сөз

Еліміздің латын әліпбиіне көшу ұлтымыз үшін жасалған маңызды қадамдардың бірі. Ұлы Дала елінің тарихына көз жүгіртсек, бірінші тұғыры байлық – жер, екіншісі – тіл, үшіншісі – мемлекет және оның тарихы болуы керектігі айқындалады. Ағартушы-педагог ғалым Ахмет Байтұрсынұлы айтып кеткендей, «Ұлттың сақталуына да, жоғалуына да себеп болатын нәрсенің ең қуаттысы – тілі» деген.

Жалпы қай әліпбиді таңдасақ та ондағы таңбалар қазақ тілінің өзіндік дыбыстық жүйесіне сай келсе болғаны. Әліпбиде жат дыбыстар болмауы керек. Қарап отырсақ, кирилл әліпбиінің иесі - орыстар, армян жазуының иесі - армяндар, иероглиф – қытайдікі, араб - жазуы арабтікі, ал латын әліпбиі барлық тілдерге ортақ. Өйткені латын тілі – тек жазуда ғана қолданылатын өлі тіл. Сондықтан оны ағылшын да, француз да, неміс те, италияндық та, өзбек пен түріктер де пайдаланады. Латын әліпбиі сондай-ақ ғылым мен техникада, әсіресе компьютер тілі ретінде кеңінен қолданылады. Сондықтан латын графикасына негізделген қазақ жазуын жасау – заман талабы, уақыт сұранысы.

Латын әліпбиін қолдану түркі және жалпы әлеммен ықпалдасуға, ұлттық санамыздың қайта жаңғыруына жол ашады. Ұрпақ болашағы мен ұлт тұтастығы үшін қабылданған мұндай шешім күллі әлеммен бірлесе түсуімізге, ұрпағымыздың ағылшын тілі мен интернет тілін жетік игеруіне, ең бастысы, қазақ тілін жаңғыртуға, мемлекеттік тіл мәртебесін арттыруға ықпалы зор. Жалпы, түркі халықтарымен бірге болудың бір үлкен жолы – осы ортақ әліпбиде жүру.

Түсінік хат.

«Қазақ тілі» - мектептегі негізгі де маңызды пән. «Қазақ тілі» пәні арқылы оқушылар қоршаған ортаны таниды, ұлттық мәдениетті, моральді, дүниетанымды сезіне бастайды, сөйлеуге дағдыландыруда оқушының өзінді ерекшілігі айқындала түседі. Бұған қоса тілді оқып-үйрену барысында оқушылар алғашқы тілдік мағлұматтарды меңгереді, ақыл-ойы, сөйлеу дағдыларын жетілдіреді. «Қазақ тілі» пәнін оқытудың басты мақсаты- оқушыларды оқуға, сауатты жазуға үйрету, негізгі тілдік ұғымдармен таныстыру, өз ойы мен пікірін еркін жеткізе алатын дара тұлға тәрбиелеу. Ол мақсаттарды орындау үшін мынадай міндеттер қойылады:

• ауызекі және жазба тілде қарым-қатынас жасауға қажетті сөйлеу дағдыларын қалыптастыру;

• орфографиялық дағдыларды қалыптастыру және пунктуациялық ережелерді практикалық түрде меңгерту;

• оқушылардың сауатты, көркем жазу дағдыларын жетілдіру;

• диалогтық және монологтық сөйлеу (ауызекі,жазба тіл) дағдыларын, сөйлеу мәдениетін дамыту;

• оқушылардың адамгершілік, эстетикалық сезімдерін тәрбиелеу.

Білім мазмұны жүйесінің сөйлеу және таным әрекеттері жүзінде қалыптастырып, дамыту мақсаттарына бағындырылуы – оқу бағдарламасының басты өзгешеліктерінің бірі. Мұнда қарым- қатынас жасауға, танып білуге талпыныстың пайда болуына жетелейтін коммуникативтік ұстаным басшылыққа алынған. Бұл процесс сөздік қабылдау, тыңдау, оқу, өз ойын айту, жазу мен сөйлеу мәдениетін игеру, орфографиялық жаттығу, каллиграфиялық машықтану арқылы жүзеге асырылады. Қазақ тілі пәнін оқып-үйрену барысында баланың сөйлеу дағдылары ұштала түседі, олар ойын ауызекі және жазба тілде бейнелеп, өзгелердің сөзін толық түсінуді үйренеді және тіл туралы материалдар сол тілді қолданудың ең жарқын үлгісі бейнеленетін әдеби туындылар , жеке-жеке бөлімдер арқылы түсіндірілетін теориясы – осының бәрі қазақ тілі пәнінде интегративті ұштастырыла меңгертіледі.

ЖАҢА ӘЛІПБИ НЕГІЗІНДЕГІ ҚАЗАҚ ТІЛІ

6 «Б» сынып

ЖАҢА ӘЛІПБИ НЕГІЗІНДЕГІ ҚАЗАҚ ТІЛІ

6 «В» сынып

№

Тақырып

Сағат саны

Жүктеу ЖИ арқылы жасау ЖИ арқылы жасау Бөлісу 1 - айлық Материал тарифі -96% жеңілдік 00 05 00 ҚМЖ Ашық сабақ Тәрбие сағаты Презентация БЖБ, ТЖБ тесттер Көрнекіліктер Балабақшаға арнарлған құжаттар Мақала, Эссе Дидактикалық ойындар және тағы басқа 400 000 материал Барлық 400 000 материалдарды шексіз жүктеу мүмкіндігіне ие боласыз 1 990 ₸ 49 000₸ 1 айға қосылу Таңдау Материалға шағымдану Бұл материал сайт қолданушысы жариялаған. Материалдың ішінде жазылған барлық ақпаратқа жауапкершілікті жариялаған қолданушы жауап береді. Ұстаз тілегі тек ақпаратты таратуға қолдау көрсетеді. Егер материал сіздің авторлық құқығыңызды бұзған болса немесе басқа да себептермен сайттан өшіру керек деп ойласаңыз осында жазыңыз Жариялаған: Айгужина Жанар Советбековна 01 Қараша 2020 691 Шағым жылдам қаралу үшін барынша толық ақпарат жіберіңіз Шағымды қалдыру Латын әліпбиіне саяхат Тақырып бойынша 11 материал табылды Латын әліпбиіне саяхат Материал туралы қысқаша түсінік латын әліпбиі туралы мәлімет Материалды жүктеу Материалдың қысқаша нұсқасы "Qostanai qalasy äkimdiginiñ bilim böliminiñ №8 orta mektebi" MM QAZAQ TILI Qazaq-latyn älipbïin üirenyshilerge arnalğan kömekşhi qural Ä.D. Salykova J.S. Aigyjina Qostanai, 2019 УДК ББК Пікір жазғандар: Ә.Д. Салыкова – п.ғ. магистрі, қазақ тілі мен әдебиетінің мұғалімі. Ä.D. Salykova , J.S. Aigyjina «QAZAQ TILI» kömekşhi qural QAZAQ-LATYN ÄLIPBÏIN ÜIRENYSHILERGE ARNALĞAN KÖMEKŞHI QURAL. Латын графикасына негізделген қазақ тілі әліпбиі бойынша дұрыс жазуға үйрететін көмекші құрал.-Qostanai, 2020j ISBN Кез келген тілді үйрену – жеңіл іс емес, алайда көп тілді білетін адам кез келген бір тілді меңгерушіден рухани бай болып келеді. Адам мәдениеті жайында сырт пішіні мен мінез-құлық мақамынан ғана емес, сонымен қатар өз ойын сауатты, дұрыс жеткізе алу, айта білу шеберлігіне де қарап талқылайды. Тіл білімі тұрмысты, салт-дәстүрді, халықтың өткені мен келешегін терең танысып білуге, оның төл сипатын жақсы түсінуге мүмкіндік береді. Жалпы білім беретін орыс мектебінің мұғалімдеріне, қазақ тілін үйренуші қауымға арналған. УДК ББК ISBN Кіріспе сөз Еліміздің латын әліпбиіне көшу ұлтымыз үшін жасалған маңызды қадамдардың бірі. Ұлы Дала елінің тарихына көз жүгіртсек, бірінші тұғыры байлық – жер, екіншісі – тіл, үшіншісі – мемлекет және оның тарихы болуы керектігі айқындалады. Ағартушы-педагог ғалым Ахмет Байтұрсынұлы айтып кеткендей, «Ұлттың сақталуына да, жоғалуына да себеп болатын нәрсенің ең қуаттысы – тілі» деген. Жалпы қай әліпбиді таңдасақ та ондағы таңбалар қазақ тілінің өзіндік дыбыстық жүйесіне сай келсе болғаны. Әліпбиде жат дыбыстар болмауы керек. Қарап отырсақ, кирилл әліпбиінің иесі - орыстар, армян жазуының иесі - армяндар, иероглиф – қытайдікі, араб - жазуы арабтікі, ал латын әліпбиі барлық тілдерге ортақ. Өйткені латын тілі – тек жазуда ғана қолданылатын өлі тіл. Сондықтан оны ағылшын да, француз да, неміс те, италияндық та, өзбек пен түріктер де пайдаланады. Латын әліпбиі сондай-ақ ғылым мен техникада, әсіресе компьютер тілі ретінде кеңінен қолданылады. Сондықтан латын графикасына негізделген қазақ жазуын жасау – заман талабы, уақыт сұранысы. Латын әліпбиін қолдану түркі және жалпы әлеммен ықпалдасуға, ұлттық санамыздың қайта жаңғыруына жол ашады. Ұрпақ болашағы мен ұлт тұтастығы үшін қабылданған мұндай шешім күллі әлеммен бірлесе түсуімізге, ұрпағымыздың ағылшын тілі мен интернет тілін жетік игеруіне, ең бастысы, қазақ тілін жаңғыртуға, мемлекеттік тіл мәртебесін арттыруға ықпалы зор. Жалпы, түркі халықтарымен бірге болудың бір үлкен жолы – осы ортақ әліпбиде жүру. Түсінік хат. «Қазақ тілі» - мектептегі негізгі де маңызды пән. «Қазақ тілі» пәні арқылы оқушылар қоршаған ортаны таниды, ұлттық мәдениетті, моральді, дүниетанымды сезіне бастайды, сөйлеуге дағдыландыруда оқушының өзінді ерекшілігі айқындала түседі. Бұған қоса тілді оқып-үйрену барысында оқушылар алғашқы тілдік мағлұматтарды меңгереді, ақыл-ойы, сөйлеу дағдыларын жетілдіреді. «Қазақ тілі» пәнін оқытудың басты мақсаты- оқушыларды оқуға, сауатты жазуға үйрету, негізгі тілдік ұғымдармен таныстыру, өз ойы мен пікірін еркін жеткізе алатын дара тұлға тәрбиелеу. Ол мақсаттарды орындау үшін мынадай міндеттер қойылады: ауызекі және жазба тілде қарым-қатынас жасауға қажетті сөйлеу дағдыларын қалыптастыру; орфографиялық дағдыларды қалыптастыру және пунктуациялық ережелерді практикалық түрде меңгерту; оқушылардың сауатты, көркем жазу дағдыларын жетілдіру; диалогтық және монологтық сөйлеу (ауызекі,жазба тіл) дағдыларын, сөйлеу мәдениетін дамыту; оқушылардың адамгершілік, эстетикалық сезімдерін тәрбиелеу. Білім мазмұны жүйесінің сөйлеу және таным әрекеттері жүзінде қалыптастырып, дамыту мақсаттарына бағындырылуы – оқу бағдарламасының басты өзгешеліктерінің бірі. Мұнда қарым- қатынас жасауға, танып білуге талпыныстың пайда болуына жетелейтін коммуникативтік ұстаным басшылыққа алынған. Бұл процесс сөздік қабылдау, тыңдау, оқу, өз ойын айту, жазу мен сөйлеу мәдениетін игеру, орфографиялық жаттығу, каллиграфиялық машықтану арқылы жүзеге асырылады. Қазақ тілі пәнін оқып-үйрену барысында баланың сөйлеу дағдылары ұштала түседі, олар ойын ауызекі және жазба тілде бейнелеп, өзгелердің сөзін толық түсінуді үйренеді және тіл туралы материалдар сол тілді қолданудың ең жарқын үлгісі бейнеленетін әдеби туындылар , жеке-жеке бөлімдер арқылы түсіндірілетін теориясы – осының бәрі қазақ тілі пәнінде интегративті ұштастырыла меңгертіледі. ЖАҢА ӘЛІПБИ НЕГІЗІНДЕГІ ҚАЗАҚ ТІЛІ 6 «Б» сынып № Тақырып Сағат саны Мерзімі 1 Қазақ әліпбиі. 1 1.09. 2 Практикалы жұмыс 1 8.09. 3 Негізгі тірек ұғымдар 1 15.09. 4 Әріптердің емлесі Дауысты дыбыс әріптерінің емлесі 2 22.09. 29.09. 5 Әріптердің емлесі Дауыссыз дыбыс әріптерінің емлесі 2 6.10. 13.10. 6 Практикалық жұмыс 1 20.10. 7 Түбір сөздердің емлесі. 2 27.10. 3.11. 8 Қосымшалардың жалғануы 2 17.11. 24.11. 9 Практикалық жұмыс 1 8.12. 10 Бөлек жазылатын сөздердің емлесі 2 15.12. 22.12. 11 Бірге жазылатын сөздердің емлесі 2 29.12. 12.01. 12 Дефиспен жазылатын сөздердің емлесі 2 19.01. 26.01. 13 Практикалық жұмыс 1 2.02. 14 Бас әріптің емлесі. Қосымшалардың жалғануы 2 9.02. 16.02. 15 Практикалық жұмыс 1 23.02. 16 Жалқы есімдердің емлесі 1 2.03. 17 Жер бедері, аспан денелері атауларының емлесі 1 9.03. 18 Практикалық жұмыс 1 16.03. 19 Күрделі атаулардың емлесі 1 6.04. 20 Қысқарған сөздердің емлесі 1 13.04. 21 Практикалық жұмыс 1 20.04. 22 Кейбір кирилл әріптері мен шеттілдік сөздердің емлесі 1 27.04. 23 Сөздердің тасымалдануы 1 4.05. 24 Практикалық жұмыс 1 11.05. 25 Сынақ (шығармашылық жұмыс) 1 18.05. 26 Қайталау 1 25.05. Барлығы: 34 ЖАҢА ӘЛІПБИ НЕГІЗІНДЕГІ ҚАЗАҚ ТІЛІ 6 «В» сынып № Тақырып Сағат саны Материалды жүктеу Жүктеу Сақтау Бөлісу ЖИ арқылы жасау Файл форматы: docx Жаңартылған бағдарлама Авторлық бағдарлама 6 сынып 01.11.2020 691 Жүктеу Сақтау ЖИ арқылы жасау Жариялаған: Айгужина Жанар Советбековна Бұл материалды қолданушы жариялаған. Ustaz Tilegi ақпаратты жеткізуші ғана болып табылады. Жарияланған материалдың мазмұны мен авторлық құқық толықтай автордың жауапкершілігінде. Егер материал авторлық құқықты бұзады немесе сайттан алынуы тиіс деп есептесеңіз, шағым қалдыра аласыз Қазақстандағы ең үлкен материалдар базасынан іздеу Сіз үшін 400 000 ұстаздардың еңбегі мен тәжірибесін біріктіріп, ең үлкен материалдар базасын жасадық. Төменде керек материалды іздеп, жүктеп алып сабағыңызға қолдана аласыз Іздеу Материал жариялап, аттестацияға 100% жарамды сертификатты тегін алыңыз! Ustaz tilegi журналы министірліктің тізіміне енген. Qr коды мен тіркеу номері беріледі. Материал жариялаған соң сертификат тегін бірден беріледі. Толығырақ Оқу-ағарту министірлігінің ресми жауабы Сайтқа 5 материал жариялап, тегін АЛҒЫС ХАТ алыңыз! Қазақстан Республикасының білім беру жүйесін дамытуға қосқан жеке үлесі үшін және де Республика деңгейінде «Ustaz tilegi» Республикалық ғылыми – әдістемелік журналының желілік басылымына өз авторлық материалыңызбен бөлісіп, белсенді болғаныңыз үшін алғыс білдіреміз! Жариялау Сайтқа 25 материал жариялап, тегін ҚҰРМЕТ ГРОМАТАСЫН алыңыз! Тәуелсіз Қазақстанның білім беру жүйесін дамытуға және білім беру сапасын арттыру мақсатында Республика деңгейінде «Ustaz tilegi» Республикалық ғылыми – әдістемелік журналының желілік басылымына өз авторлық жұмысын жариялағаны үшін марапатталасыз! Жариялау Министірлікпен келісілген курстар тізімі Химия пәні бойынша педагогтің пәндік және кәсіби құзыреттілігін дамыту 80/108 сағат Толығырақ Тарих пәні бойынша педагогтің пәндік және кәсіби құзыреттілігін дамыту 80/108 сағат Толығырақ Биология пәні бойынша педагогтің пәндік және кәсіби құзыреттілігін дамыту 80/108 сағат Толығырақ Ағылшын тілі пәні бойынша педагогтің пәндік және кәсіби құзыреттілігін дамыту 80/108 сағат Толығырақ География пәні бойынша педагогтің пәндік және кәсіби құзыреттілігін дамыту 80/108 сағат Толығырақ Информатика пәні бойынша педагогтің пәндік және кәсіби құзыреттілігін дамыту 80/108 сағат Толығырақ Мектепке дейінгі білім беру бойынша педагогтің пәндік және кәсіби құзыреттілігін дамыту 80/108 сағат Толығырақ «Қазақ тілі» жəне «Қазақ əдебиеті» бойынша педагогтің пәндік және кәсіби құзыреттілігін дамыту 80/108 сағат Толығырақ Дене шынықтыру пәні бойынша педагогтің пәндік және кәсіби құзыреттілігін дамыту 80/108 сағат Толығырақ Білім алушылардың білім сапасын арттыру мақсатында сабақта цифрлық технологияларды қолдану 80/108 сағат Толығырақ Инклюзивті білім беру жүйесінде ерекше білім беру қажеттілігі бар білім алушыға психологиялық-педагогикалық қолдау көрсету бойынша педагогтердің кәсіби және пәндік құзыреттіліктерін дамыту 80/108 сағат Толығырақ