Қостанай облысы «Меңдіқара ауданы әкімдігі білім бөлімінің Ғ.Жұмабаев атындағы Боровской –гимназиясы» ММ

6 «Ә» сыныбы Сынып жетекшісі Тулегенова Зивагуль Зулхарнаевна

Тәрбие сағатының тақырыбы: «Латын əліпбиіне көшу -түркі және жаһандық əлеміне есік ашу».
Мақсаты Оқушыларға латын әліпбиі туралы ақпарат беру, осы әліпбиде жазуға машықтандыру.

Сабақ барысы

1 Кіріспе – Мұғалім сөзі

Балалар, бүгінгі сабағымыз өзіміздің қазақ тілінің жазуы латын әліпбиіне көшу туралы болады. Мына портреттегі кім екенін білесіңдер ма: Иә, бұл ұлы ағартушымыз, ақын, қоғам қайраткері, «ұлт ұстазы» Ахмет Байтұрсынұлы!

Ағартушы-педагог ғалым Ахмет Байтұрсынұлы айтып кеткендей, «Ұлттың сақталуына да, жоғалуына да себеп болатын нәрсенің ең қуаттысы – тілі» деген. Алаш қайраткерлері де латын әліпбиін жазу-сызуда қолданды. Бұл бізге таңсық дүние емес. Латын әліпбиі әлемде кеңінен қолданылады.
Осы мәселе туралы арнайы шықырылған қонағымыз – ауданның Тілдер орталығының әдіскері және сыныптасымыз Темирбаева Наргиздың анасы Арыстанова Ботагөз апаймыз.

2. Арыстанова Б. Т. Латын әліпбиіне көшу – рухани жаңғыру талабы

Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаев  «Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру» атты мақаласында қазақ тілін латын әліпбиіне көшірудің кестесін жасап, алдағы екі жылда ұйымдастыру және әдістемелік жұмыстар жүргізілуі керектігін қадап айтты...

Бүгінгі күнгі бұқаралық ақпарат құралдары мен зиялы қауым өкілдері арасында кеңінен талқыланып жатқан мәселелердің бірі – қазақ тілін латын әліпбиіне көшіру үрдісі.  Себебі жазу – белгілі бір әріптердің жиынтығы ғана емес, ұлттың өзіндік болмысын танытатын таңбалар жүйесі, сол ұлттың тарихы, мәдениетінің таңбаланған жәдігері. Әр халықтың рухани, мәдени өсуін, ғылымы мен білімінің, барлық саладағы даму деңгейін көрсететін маңызы зор әлеуметтік-мәдени құбылыс.   Жазу арқылы өткен мен бүгінгі және болашақ өміріміз жалғастық табады. Ол – ұрпақтар сабақтастығын қамтамасыз ететін алтын көпір. Ал, жазудың өзгертілуі сол халықтың қоғамдық өмірінің барлық саласына, рухани әлемі мен мәдени деңгейіне, тіпті, әлеуметтік психологиясына әсер етеді.

Бұқаралық ақпарат деректеріне сүйенсек, бүгінде әлемнің 70% елдері латын жазуы арқылы білімді игеріп, ғылыми зерттеулермен танысуда . Бұл дегеніміз – білім, ғылым, саясат пен техника, мәдениет пен өнер, спорт т.б. қатысты жазбаша ақпараттың барлығы дерлік латын графикасымен беріледі, қоғамдық өмірдегі жаңалықтардың басым бөлігі осы графиканың негізінде таралады дегенді білідерді.  Демек, латын әліпбиінің біздің отанымыздың әлемдегі дамыған 30 елдің қатарына қосылу талабының орындалуы жолында маңызды роль атқаратыны сөзсіз.

3. Негізгі -практикалық бөлім: Арыстанова Ботагөз -апай өзінің кіріспе сөзінен кейін практикалық жаттығу ұйымдастырды. Әр балаға қазақ тілнің латын әліпбиінің нұсқасын беріп - оқушылар мектепте ағылшын тілін ұйреніп атқанын назарға салып, қолданып жүрген қарапайым сөздерді берілген әріптерге қарап – латын қарпісімен жазуын сұрады. Мысалы – ана-ana. апа- apa. ата- ata және тағы сондай басқа сөздерді жазуды ұсынды.

Сынып оқушылары үш топқа бөлініп тақтаға берілген сөздерді жылдам және қатесіз жазу сайысына кірісті. Қателер болса талдап, ұсыныстар айтылып отырылды.

4.Қорытындысы. Сайыс нәтижесі бойынша жеімпаз аталған оқушылар: Темирбаева Наргиз, Нурмухамедов Мадияр, Кендирбаев Жандос, Басанова Аяулым мақтау қағазымен марапатталды.

5. Мұғалім сөзі: Бүгінгі күнге дейін Тіл саласының білікті мамандары латын қарпіне негізделген қазақ әліпбиінің жобаларын жасауда қызу талқылауда ойларын да айтып бөлісті. Айта кетсек, солардың бірі – бүгінгі қонағымыз Арыстанова Ботагөз апайымыз. Ал қазақ филология ғылымдарының докторы, профессор Әлімхан Жүнісбектің пікірі: «Латын әліпбиіне көшудің қиыншылығы қазіргі біздің қолданып жүрген әліпбиіміз қазақтың төл әліпбиі емес, орыс тілімен араласып кеткені, бізге өзге тілден енген дыбыстар араласып кетсе онда кедергілер туындайтынын, латын әліпбиіне төл дыбыстарымызды баптап, соның аясында көшуін және қазақ жазуына тек әліпби ауыстыру ғана емес, түбегейлі реформа керек екенін, ол реформа үш мәселені дыбыс, әліпби және емле ережені бірдей қамтиды – деп айтты. Әрине, ұлт үшін маңызды өзекті мәселелердің оңды шешілуіне қосып отырған кәсіби білікті мамандардың пікірлері ескеріліп, латын қарпіндегі қазақ әліпбиін жасалу жолдарына қатысты өрбісе және басқа жоғарыда аталған елдердің тәжірибесіне қарап салыстыра отырып жасалса құба-құп болар еді. Қазіргі уақытта ұялы телефондарда жарнамалар, хабарламалар латын әліпбиімен жазылуда. Сонымен қатар, интернет желісінде де латын әліпбиіне аударатын транскрипция орнатылған, бірақ орыс графикасында ғана жасалған, болашақта қазақ графикасында жасалады деген ойдамыз. Латын әліпбиіне көшуде осындай бастапқы жұмыстар атқарылып отыр. Қорыта келгенде, латын әліпбиіне көшу - ұлтымыздың санасын бұғаудан босатады, түркі және жаһандық әлемімен ықпалдасуға, қазақ халқы ертеден қолданған әліпбиімізге қайта оралып, ұлттық санамыздың қайта жаңғыруына жол ашады демекпін.

Латын қарпімен жазу сайысынан көрініс.