«Адам құқығы, бала құқығын қорғаудан басталады»

Адам құқығына үлкен үлестерін қосқан Ш.Монтескье, И.Кант, Т.Джефферсон сияқты ойшылдар адам құқықтарының негізгі ережелерін алғаш рет анықтап, белгілеген. Өзіміздің ойшылдарымыз Төле би, Әйтеке би, Қазыбек би және Абай Құнанбаевта адам құқықтарымен бостандықтарын қорғаған. Адам дүниеге келгеннен кейін, оның өмірін, денсаулығын, тыныштығын, біздің мемлекетіміздің Ата Заңы – Конституция қорғайды. Ал Ата Заңымыздан басқа тікелей балалардың құқығын қорғайтын Заң бар ма?
1989 жылдың 20 қарашасында Бала құқықтары туралы Конвенция БҰ ұйымында қабылданып, 1995 жылдың желтоқсан айында Елбасымыз Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев «Бала құқығы туралы Конвенцияға» қол қойды.
1-маусым – халықаралық балаларды қорғау күні
20-қараша – дүниежүзілік балалар күні
10-желтоқсан – адам құқығы күні
10.12.1948ж – адам құқықтарының жалпыға ортақ Декларациясын БҰҰ қабылдады
1959ж – әлемде бала құқығының халықаралық күнін мерекелеу Декларацияны жариялаудан басталды. 1979ж – халықаралық балалар жылы өтті.
20.11.1989ж - БҰҰ-да Бала құқықтары туралы Конвенция қабылданды
28.01.1993ж - ҚР-ның тұнғыш Конституциясы қабылданды.
8.06.1994ж – Қазақстан Республикасы Бала құқықтары туралы Конвенцияны бекітті.
　　　БҰҰ-ның Бала құқықтары туралы Конвенциясы – әрқайсысы белгілі бір құқықты сипаттайтын 54 баптан тұратын бала құқықтары туралы құжат. Конвенция бала ретінде 18 жасқа толмаған тұлғаны санайды, егер ел заңдары бойынша кәмелетке толу жасы осыдан кіші бекітілмесе.
　　　Конвенцияға кіретін құқықтардың бәрі барлық балаға бірдей тарайды. Конвенцияға қол қойғаннан кейін балаларды кемсітуден қорғауға және олардың құқықтарын жүзеге асыруға жәрдемдесу үшін белсенді шаралар қолдану міндетін мемлекет өзіне алады. 
　　　Конвенцияға қатысушы мемлекеттер «ересектерді де, балаларды да Конвенцияның ұстанымдары мен ережелері туралы кең ақпарат беруге» міндетті. Конвенцияның ережелерін бақылаудың халықаралық механизмі бар, ол Бала құқықтары жөніндегі Комитет. Қазіргі уақытта елдердің көпшілігі Бала құқықтары туралы Конвенцияны бекітті (АҚШ пен Сомалиден басқасы). Қазақстан Республикасы осы Конвенцияны 1994 жылдың 8-ші маусымында бекіткен. Конвенцияның 44 бабына сәйкес, оған қол қойған елдер заңдары мен мемлекеттік саясаттарын Конвенцияға сәйкес келтіруге бағытталған шараларды қолдану туралы БҰҰ-на есеп беру тиіс.
　　　　　Мемлекетте ересек адамдар балалардың жайлы да жақсы өмір сүруіне бағытталған барлық жұмыстарды атқаруда. 
　　　　Қазақстан Республикасында көп жылдар қатарында бала құқығын қорғауда әлеуметтік жағына көңіл бөлінсе, бүгінгі таңда құқықтық қорғауға ауысып жатыр Балаларға қатысты мемлекеттік саясат елімізде экономикалық және саяси реформалау жағдайында іске асырылуда, болып жатқан оң өзгерістерге сәйкес балалардың қоғамдағы жағдайын жақсарту жөнінде барабар шаралар қабылданып отыр.
　　　　Осыған қарамастан әлеуметтік отбасы институты рөлінің құлдырау проблемасы сақталып отыр, теріс өмір салтын ұстанатын ата-аналардың саны өсуде.
　　　　Мұндай жағдайдың себептері баланың жеке басының адамгершілік-рухани қалыптасуында отбасы рөлінің, сондай-ақ балаларды тәрбиелеуде ата-аналар жауапкершілігінің төмендеуі, материалдық және тұрғын үй-жай қиындықтары, әсіресе жас отбасыларында, мектеп, отбасы және қоғамның өзара іс-қимылының жеткіліксіздігі, отбасы құндылығы мен отбасы тәрбиесін насихаттаудың осалдығы болып табылады.
　　　　Балаларға зорлық-зомбылық көрсету, балаларды пайдаланудың түрлі нысандары, балалардың қараусыздығы мен оларды қадағалаусыздық маңызды әлеуметтік проблемаға айналып отыр. Бейнеу аудандық Ішкі істер бөлімінің мәліметтеріне сәйкес, ауданда есепте тұрғандар – жасөспірім, – сәтсіз жанұя тіркелген, соның - ата-аналық құқығынан айрылғандар.
　　　Қазығұрт ауданыдық білім бөліміне қарасты «Комсомол» жалпы орта мектебінде бала құқын қорғау мақсатында өткізілген игі шаралар өз дәрежесінде өткізіліп келеді . Қазіргі уақытта білім беру ұйымында барлығы 857 оқушы білім алады. Оқушылар жылына екі рет тегін медициналық байқаудан өтеді және мемелекет өз қаржысымен аз қамтылған отбасы балаларына тегін ыстық тамақпен қатамасыз етеді. Спорттық секциялар мен үйірмелерге қатысып жүр. Мектепте оқушылар комитеті, «Жауқазын» қыздар ұйымы, «Жігер» ұлдар ұйымы жұмысын атқарады. Ата-аналар комитетімен бірлесіп, балаларға арналған әр түрлі мәдени іс-шаралар өткізуде түрлі тәрбие сағаттары,спорттық сайыстар мен кездесулер, апталықтарды айтуға болады. 1мамыр балаларды қорғау күніне орай өткізілген Ақтау қаласында өткен «Балаға мейірім сыйла» атты мерекесіне бізден 4оқушы барып, көңілдерін көтеріп қайтты. Сондай- ақ жазғы демалыс лагерлеріне Алматы қалаларына 1 оқушы демалды. Облыста өткізілген қайырымдылық шыршасына 1 оқушы жіберілді.
　　　　Қазіргі уақытта бала игілігіне қаржылай көмектесуші мекемелер де аз емес, міндетті оқу айлығы аясында «Қамқорлық» акциясына осы күнге дейін белсене қатысқан жеке кәсіпкерлер мен ата аналар, аз қамтылған отбасы балаларына демеушілік көмек көрсетіп келген. 
　　　　“Бала-адамның гүлi, өмiрдiң нұры” демекші, мемлекет балалық шақты адам өмірінің маңызды кезеңі деп таниды және балаларды қоғамдағы толыққанды тіршілік әрекетіне даярлау басымдығы қағидаттарын негізге алады. 
　　　Бала құқықтары туралы халықаралық Конвенциядан Мемлекет әрбір баланың аман – сау өсіп, жан – жақты дамуын қамтамасыз етеді;
Бала өмірге келе салысымен тіркеуге алынады және өзіне есім мен азаматтық алуға құқылы;
Әрбір бала өз отбасында, ата – анасымен бірге өмір сүруге құқылы;
Отбасында әкесі мен анасы өз алдына дербес өмір сүрумен, баланы ата – анасымен ажыратуға ешкім құқықты емес;
Бала мектепте кінәлі болғанда да оны ешкімнің ұрып жазалауға, кемсітіп қорлауға құқығы жоқ;
Бала тынығуға және мәдени демалуға құқылы;
Әрбір баланың ой – пікір, ар - ождан және дін еркіндігіне құқығы бар;
Бала өзі қалаған спорт түрімен шұғылдануға құқылы;
Бала денсаулығын сақтауға, емделуге құқылы;
Бала өз ойын еркін айтуға құқылы.

Оңтүстік Қазақстан облысы

Қазығұрт ауданы білім бөлімінің бас маманы Сауле Бөрібай