АРТ-ТЕРАПИЯ БАҒДАРЛАМАСЫНЫҢ БАЛАЛАР ДАМУЫНДАҒЫ МАҢЫЗЫ

«Балалардың мүмкіндігі мен дарындылығының бастамалары саусақтарының ұшында. Бейнелеп айтқанда, саусақтарынан, шығармашылық ойын қоректендіретін өте жіңішке жылғалар сынды жіптер тарайды. Баланың қолында неғұрлым шеберлік көп болса, соғұрлым ол ақылды болады» деп В.А. Сухомлинский атап өткен болатын. Баланың жеке басын жетілдіру, оның өнімді, яғни нәтижелі іс-әрекетінде дамитын әртүрлі қабілеттерін, дағдыларын қамтиды. Сурет әлемді танудың және эстетикалық тәрбие туралы білімді дамытудың маңызды құралдарының бірі болып табылады. Бейнелеу өнері – өнердің ежелгі бағытттарының бірі. Әр бала суретші болып табылады. Тек оған шығармашылық қабілеттерін оятуға, осы әдемі әлемдегі орны мен мақсатын түсінуге көмектесу керек.

Ерекше материалдармен, ерекше әдістермен сурет салу балаларға ұмытылмас жағымды эмоцияларды сезінуге мүмкіндік береді. Бұл ретте, менің мақстатым, балаларды сурет салудың дәстүрлі және дәстүрлі емес әдістерін (арт-терапия) қолдана отырып, бейнелеу дағдыларына үйрету, бейнелеу қабілеттерін, сөйлеу және интеллектіні дамыту болып табылады.

Дәстүрден тыс сурет салу әдістерінің бірі арт-терапияның өзектілігі мен педагогикалық мақсатына тоқтала өтсем. Қазіргі заманғы қосымша білім беру жүйесінің негізгі мақсаты – баланың жеке басын тәрбиелеу және дамыту. Бұл мақсатқа «шығармашылық» білім беру саласының алдында тұрған міндеттерді жүзеге асырмай қол жеткізу мүмкін емес, оның құрамдас бөлігі – бейнелеу өнері. Бейнелеу өнері әртүрлі материалдар мен техникаларға ие. Көбінесе балаға қиялын білдіру үшін әдеттегі, дәстүрлі әдістер мен құралдар жеткіліксіз. Сурет салудың дәстүрлі емес әдістері материалдар мен құралдардың ерекше үйлесімін көрсетеді. Мектеп жасына дейінгі балаларда көркемдік бейнені қалптастыру даму іс-әрекетіне практикалық қызығушылық негізінде жүреді. Осы орайда, балалардың шығармашылық қабілеттерін, дәстүрлі емес сурет салу құралдарын қолдану арқылы дамыту қажет. Ол үшін, келесі міндеттерді шешу маңызды:

- оқыту: балаларды сурет салу процесінде коммуникативті, тілдік, зияткерлік және көркемдік қабілеттерін игеруге үйрету;

- шығармашылық белсенділікті, қол бұлшықеттерін дамыту, өзін-өзі дамыту қажеттілігін арттыру;

- қоршаған әлемді жағымды-эмоционалды қабылдауды қалыптастыру, көркемдік талғамға, бейнелеу өнеріне деген қызығушылыққа тәрбиелеу.

Мектеп жасына дейінгі балалардың жас ерекшеліктерін, әртүрлі жас кезеңдеріндегі әр түрлі дағдыларды игеруді ескере отырып, дәстүрі емес сурет салу үшін арнайы әдістер мен тәсілдерді қолдануды ұсынамын.

Кіші мектеп жасына дейінгі: «қолмен сурет салу» техникасын қолдану (алақан, алақанның шеті, жұдырық, саусақтар, картоптың мөрлерін басып шығару, жартылай қатты құрғақ щеткамен тоқу).

Орта мектеп жасына дейінгі: жартылай қатты құрғақ щеткамен, көбік резеңкесімен басып шығару; тығындармен басып шығару; балауыз қарындаштар+акварель; шам+акварель; жапырақ іздері; алақаннан жасалған суреттер; мақта таяқшаларымен сурет салу; сиқырлы арқан (ниткография).

Үлкен мектепке дейнгі жас: басқа да қиын әдістер: сабын көпіршіктерімен сурет салу; мыжылған қағазбен сурет салу; трафарет бойынша басып шығару.

Арт-терапия балаларға көптеген жағымды эмоциялар береді, олар жақсы таныс заттарды көркемдік материалдар ретінде пайдаланудың жаңа мүмкіндіктерін ашады, олардың алдын-ала болжанбауымен таң қалдырады. Қылқаламсыз және қарындашсыз түпнұсқа сурет баланы еркіндікке жетелейді, түстерді, олардың мінезін, көңіл-күйін сезінуге мүмкіндік береді. Өздері байқамай, балалар байқауға, ойлауға, қиялдауға үйренеді.

ӘДЕБИЕТТЕР

1. Мадалиева З.Б., Сүлеймен М.М. «Арт-терапия: әдістемелік нұсқаулық», Алматы, Қазақ университеті, 2016 ж., 160 б.

2. Сидоренко М.Н. Возможности арт-терапии в развитии и коррекции эмоционально-поведенческой сферы детей дошкольного возраста // Интернет ресурс: http://sibac.info/index.php.

3. Жұмабекова Ф.Н. «Бейнелеу өнерінің әдістемесі», Алматы ЕВЕРО, 2014 ж..