MIND MAP
"Болмыс
(немісше Sein,
ағылшынша
Being)болушының
болуы."

МАРТИН ХАЙДЕГГЕР
“ОНТОЛОГИЯСЫНЫҢ
БАСТЫ
КАТЕГОРИЯЛАРЫ”

Егер әлдекімді Үрей езіп жіберсе, онда ол
ешкім емес біреу ретінде жұртқа жұтылады
және "Оларға", "Тобырға" (They das Man)
сүйенп өзін қорғауға тырысады. Сөйтіп ол
"Түпнұсқасыз" (inauthentic) тіршілік күйне
енед. Түпнұсқасыздықта (inauthenticity
"Олар", "Тобыр" алға шығады да, адам өзнің
болмыстық бар болу мәнділігін тонатады. Бұл
күй, немесе жағдай Хайдеггер бойынша
Осыболмыстың азғындап "құлдырау"
(fallingness Verfallen) болып, ондай
жағдайда Осыболмыс өзнен адасып, өзн
күнделік өмрдің күйік тірлігіне
тұншықтырады.

Хайдеггер бойынша,
болмысты танитың болмыс
тек адам - Осы болмыс
болып, адам болмысы өз
болмыс ретнде болмысты
тануға қаблетті, болмысты
тану адам болмысын - Осы
болмысты тануға
бағытталу арқылы
орындалуға тис.

Ол Dasein-д "әлемде болу" ұғымымен
байланыстырады, олар жи қатар
қолданылады. Әлемде болу-бұл адамның
өмр сүрун жоғары мағыналы күй ретнде
көрсететн экзистенциалды тұжырымдама.
Әр адамның осы әлемде орындауы керек
ерекше мақсаты бар.
Бұрын айтылғандай, Dasein-бұл біз байқай
алатын тіршлік иес емес, оны қалай түснуге
болады? Хайдеггер бізге жаратылыстарды,
әсіресе адам болу қандай болатынын
зерттеуге кеңес беред.

Хайдеггер бойынша әркім
өз ажалымен жекеде
бетпе-бет келед және
Осы болмыс ретінде
осынау жалғыздықта
өзнің брден-бірлігін, жеке
даралығын батыл
қабылдаса, онда бұл адам
Түпнұсқа (authentic)
тіршілік күйне өтед.

Орташа күнделік күй
Біздң өміріміздң көп бөлігі біздң
әлемдег болмысымыз туралы
рефлексивт ойлауда емес, керсінше
өз өмірімізді жалғастыру үшн
мндеттермзд орындаумен өтед.
Осылайша, бұл Dasein-нің орташа
күнделікіт күй. Хайдеггер бұл
қарапайым болмыс күйін ең
байқалмайтын болғанына
қарамастан, ең маңызды деп
санайды.

Біркелкілену
Басқалармен бірге жүрсек те өзіміздң
олардан айырмашылығымызға
мән береміз, бұл біздң тағы бір қасиетмз
– біркеліклену себебнен туады. Яғни,
күнделік өмірде біз "адамдармен
біркелік" болуға тырысып, орташалықты
күйттейміз.
Біздің өз-өзмізді табысты сезінуміз
Оларға (They) байланысты. Солар
табыстысың десе табысты боламыз.
Олар жеңді десе шын жеңгендей
боламыз, жеңілді десе жеңіліс табамыз.
Біз дербес, өзгеше идеяда болуды емес,
орташа пікірде болуды қалаймыз.

Ажал
Хайдеггер бойынша бұл нақты жарық
өмірдің аяқталуы. Адам баласы ажалға
беттегенде барып дүниеге алаңдауы
мен абыржуын тоқтатып, құлдырау
барысында шынайы болмысын табады.
Ажал жеке адамның жұмысы,
ешкімдікін ешкім өтей алмайды. Ажал
әрқашан болуы мүмкін, ол қай кезде
болса да ақылға қонымды есептелед.
Өйткен ешкімнің қанша өмір сүретін
туралы күн бұрын келісім жоқ.
Сондықтан адам ажалға дайын болуға
тис.

Хайдеггердің айтуынша, біз "болмысшілік" (немісше: In- Sein, ағылшынша:
Being-in) ұғымын қолдану арқылы
дүниеделігімізді айтуды толықтаймыз.
Төрткіл дүниеделік – болушы-шілік
арқылы ".... ішінделікті" (бірдеңенің
ішінде) түйсіндіред. Бұл сөйлеу әдет
болушының (Beings) болмыс (Being)
тәслін көрсетед, яғни мәлім бір болушы
келес бір болушының шінде екенін,
мысалы су кесе "ішінде" екенін, ким шкаф
"ішінде" екенн білдіред.

Қамқорлық
Хайдеггердің пікірінші,
қамқорлық
бұл адам өмірнің негізгі
құрылымы. Бұл біздің
айналамыздағы әлемге
деген көзқарасымыз және
күнделікіт өмірде
әлеммен өзара әрекеттесу
тәсл.

Өзгешелік
Біз бір адамның іс-әрекетіне назар
аударған кезде, өзміз бен
оның айырмашылығына мән береміз
және сол айырмашылықты жоюға
(squashed) тырысамыз.
Адам әрқашан басқалардан өзгеше
екенін түйсінген күйде өмр сүред және
бұл көбнесе санасыз айқындылық болып
сезлед. Адамның өз болмысындағы
осынау бөтендікіт сезну мен оған мән
берун Хайдеггер өзгешелік деп атаған.