Сугирбекова Шолпан Избасаровна

«Жамбыл облысы әкімдігінің білім басқармасы Тараз қаласының білім бөлімінің Төле би атындағы №8 гимназия директорының оқу ісі жөніндегі орынбасары, педагог-шебер

Бастауыш сыныптарда математикалық сауаттылықты оқыту мәселелері және шешу жолдары

Кіріспе

Қазіргі білім беру жүйесінде математикалық сауаттылық – оқушылардың логикалық ойлау қабілетін дамытуға, есептерді дұрыс шешу дағдыларын қалыптастыруға және алған білімдерін өмірлік жағдайларда қолдана білуіне бағытталған маңызды аспектілердің бірі. Қазақстан Республикасының жаңартылған білім беру бағдарламасында математикалық сауаттылыққа ерекше назар аударылады. Дегенмен, бастауыш сынып оқушыларын оқытуда бірқатар қиындықтар кездеседі.

Бұл мақалада бастауыш сынып оқушыларының математикалық сауаттылығын қалыптастырудағы негізгі мәселелер қарастырылады және оларды шешу жолдары ұсынылады. Сонымен қатар, оқыту әдістерінің тиімділігі, өзімнің іс-тәжірибем және қол жеткізген нәтижелерім талданады.

Мақсаты:

• Бастауыш сынып оқушыларының математикалық сауаттылығын дамытуға ықпал ететін тиімді әдістерді анықтау және оларды тәжірибеде қолдану.

Міндеттері:

• Математикалық сауаттылықты дамытудағы негізгі мәселелерді талдау.

• Оқыту әдістерінің тиімділігін зерттеу және оларды практикада қолдану

• Оқушылардың математикалық білімін жетілдіру мақсатында заманауи технологияларды пайдалану.

• Оқу мотивациясын арттырудың жолдарын қарастыру.

• Жаңартылған білім беру бағдарламасының тиімділігін көрсету.

Өзектілігі

Бастауыш сынып оқушыларының математикалық сауаттылығын қалыптастыру – олардың болашақта логикалық ойлау қабілетін дамытуы мен өмірде кездесетін есептерді шеше білуі үшін маңызды. Зерттеулер көрсеткендей, бастауыш сыныптағы математикалық білімнің сапасы оқушылардың болашақтағы жетістіктеріне тікелей әсер етеді.

Қазіргі білім беру реформасы оқушылардың функционалдық сауаттылығын арттыруға бағытталған. Сондықтан бастауыш сыныптарда математиканы оқытудың тиімді әдістерін қолдану – білім беру жүйесінің басты міндеттерінің бірі болып табылады.

Жаңалығы

Бұл зерттеу барысында бастауыш сыныптарда математикалық сауаттылықты дамыту үшін қолданылатын жаңа әдіс-тәсілдерге талдау жасалды. Атап айтқанда:

• Ойын арқылы оқыту технологиясы – математикалық білімді жеңіл қабылдауға және оқушылардың пәнге деген қызығушылығын арттыруға мүмкіндік береді.

• Тәжірибелік есептерді қолдану – оқушыларға математиканың өмірлік маңыздылығын түсінуге көмектеседі.

• Заманауи технологияларды пайдалану – интерактивті тақталар, мобильді қосымшалар және онлайн платформалар оқыту процесін тиімді етеді.

• Дифференциалды оқыту әдістерін енгізу – әр оқушының жеке қабілеттеріне сәйкес жұмыс ұйымдастыру арқылы олардың математикалық білімдерін жетілдіруге жағдай жасайды.

Жаңартылған бағдарламаны іске асырудағы тиімділігі

Жаңартылған білім беру бағдарламасы оқушылардың теориялық білімдерін практикалық есептермен ұштастыруға бағытталған. Оның басты ерекшеліктері:

• Құзыреттілікке негізделген оқыту – оқушылар алған білімдерін өмірде қолдана білуі тиіс.

• Пәндік байланыстарды күшейту – математика мен өмірдің түрлі салалары арасындағы байланысты көрсету.

Оқытудың интербелсенді әдістерін енгізу – топтық жұмыстар, зерттеу әдістері, жобалық оқыту.

• Бағалау жүйесін жетілдіру – критериалды бағалау жүйесі оқушылардың нақты дағдыларын бағалауға мүмкіндік береді.

• Жаңартылған білім беру бағдарламасының нәтижесінде оқушылардың математикалық сауаттылығы артып, олардың пәнге деген қызығушылығы жоғарылайды.

Менің іс-әрекетім және жетістіктерім

Мен өз тәжірибемде төмендегі әдістерді қолданамын:

• Математикалық ойындар мен логикалық тапсырмалар арқылы оқушылардың ойлау қабілетін дамытамын.

• Көрнекілік әдістерін (интерактивті тақта, сызбалар, диаграммалар) кеңінен пайдаланамын.

• Жобалық оқыту әдісін енгізу арқылы оқушылардың зерттеушілік қабілеттерін дамытамын.

• Дифференциалды оқыту тәсілдері арқылы әр оқушының жеке мүмкіндіктерін ескеріп, білім алуын қамтамасыз етемін.

Осы тәсілдердің нәтижесінде менің сыныбымда:

Психологиялық қолдау көрсетудің маңыздылығы

Бастауыш сынып оқушыларының эмоционалдық жағдайы олардың оқу үлгеріміне тікелей әсер етеді. Егер бала өзін сенімді сезінбесе, қателесуден қорықса немесе математиканы қиын деп қабылдаса, оның оқу процесіне деген ынтасы төмендейді.

Оқушыларға психологиялық қолдау көрсету жолдары:

1. Оқушылардың өзіне деген сенімділігін арттыру

• Қателік жасаудан қорықпауға үйрету.

• Қолдау көрсетіп, жетістіктерін мадақтау.

• Әр оқушының мүмкіндігіне қарай жеке қарқынмен жұмыс істеуге мүмкіндік беру.

2. Стрессті азайту және оқу үрдісін қызықты ету

Математикалық есептерді шешу барысында кейбір оқушылар өздеріне сенімсіздік танытып, күйзеліске ұшырауы мүмкін. Сондықтан мұғалімдер сабақты қызықты әрі достық ортада өткізуге тырысуы қажет. Бұл үшін:

Оқушылардың мотивациясын арттыру

• Балаларға математика пәнінің күнделікті өмірде қаншалықты маңызды екенін түсіндіру олардың мотивациясын арттыруға көмектеседі. Бұл үшін:

• Сабақта өмірмен байланысты нақты мысалдарды қолдану (мысалы, сауда жасау, уақытты есептеу, күнделікті қажетті өлшеулерді жүргізу).

• Оқушылардың жетістіктерін диаграмма, кесте арқылы көрсету.

• Әр оқушының жетістігін атап, мадақтау сөздерін жиі қолдану.

4. Жекелеген қолдау көрсету және жеке оқыту стратегиялары

Әр оқушының қабілеті әртүрлі болғандықтан, олардың математикалық сауаттылығын дамыту үшін жекелеген оқыту әдістерін қолдану қажет. Бұл үшін:

• Қиындық көріп отырған оқушылармен жеке жұмыс жүргізу.

• Дарынды оқушыларға қосымша күрделі тапсырмалар ұсыну.

• Оқушылардың өзара көмектесуін ұйымдастыру (мысалы, жақсы меңгерген оқушылар басқаларға түсіндіру арқылы өз білімін де бекітеді).

Күтілетін нәтиже

• Оқушылар математикалық есептерді шешу кезінде логикалық ойлау қабілеттерін жетілдіреді.

• Оқу мотивациясы артады, сабаққа белсенді қатысуы жоғарылайды.

• Оқушылар алған білімдерін өмірлік жағдайларда қолдана алатын болады.

• Функционалдық сауаттылық дамып, оқушылардың математикаға деген көзқарасы өзгереді.

Қорытынды

Бастауыш сыныптарда математикалық сауаттылықты дамыту – білім беру жүйесіндегі маңызды мәселелердің бірі. Оқыту әдістерін жаңарту, оқушылардың қызығушылығын арттыру, оқу бағдарламасын оңтайландыру арқылы математикалық сауаттылықты жоғары деңгейге көтеруге болады. Бұл өз кезегінде болашақ ұрпақтың логикалық ойлау қабілетін дамытып, күнделікті өмірде математикалық білімдерін тиімді пайдалануына ықпал етеді.

Пайдаланған әдебиеттер

1. OECD (2024). PISA зерттеулері: Оқу сауаттылығы және математикалық дағдыларды дамыту. https://www.oecd.org/pisa/

2. Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі (2024). Бастауыш білім беру стандарттары. https://www.gov.kz/matematika-bilim-sauattylyk

3. Выготский, Л.С. (2020). Оқытудағы дамытушылық тәсілдер. Алматы: Рауан.