Математика мен физиканың пәнаралық байланысы

Математика мен физиканың пәнаралық байланысы

Математика пәнінің мұғалімі

Ибраева Сандуғаш Темирбековна.

№85 ЖББМ математика пәнінің мұғалімі

Қарағанды облысы

Қарағанды қаласы

Мектептегі білім беру саласындағы пәндераралық байланыстар бүгінгі күні ғылымда және қоғам өмірінде болып жатқан интеграциялық процестердің көрінісі болып табылады. Бұл байланыстар оқушылардың практикалық және ғылыми-теориялық дайындығын жетілдіруде маңызды рөл атқарады, оның маңызды ерекшелігі оқушылардың танымдық қызметтің жалпылама сипатын меңгеруі болып табылады.

Пәнаралық байланыстарды қазіргі заманғы ғылыми білімнің өзіне тән ерекшеліктерінің бірін құрайтын пәнаралық қарым-қатынастардың оқу процесінің көрінісі ретінде қарастыру керек. Математика мен физика, әдетте, мектеп курсының ең күрделі пәндері болып саналады. Адам санасының қалыптасуындағы барлық өтпелі кезеңдерде ғылыми ойдың бұл үрдістері өзара ілгерілеуді ынталандыра отырып, өзара байланысты дамыды. Оқушылардың физика курсынан қандай да бір сұрақты түсінбеуі немесе физикалық мәселені шеше алмауы көбінесе функционалдық тәуелділіктерді талдау, математикалық теңдеулерді құрастыру және шешу дағдыларының жоқтығымен, алгебралық жолмен жүргізе алмауымен байланысты.

Физика табиғат туралы білім жүйесіндегі маңызды орындардың бірін алады. Физиканы орта мектептің жоғарғы сыныптарында үйрену оқушылардың табиғат туралы жеке білімдерін дүниетаным ұғымдарының бірыңғай жүйесіне айналдыруға ықпал етеді.

Қазіргі заманғы оқыту физиканы зерттеудің эксперименттік және теориялық әдістерінің органикалық үйлесімін талап етеді, оқушы үшін қолжетімді қарапайым математика ұғымдары негізінде физикалық заңдардың мәнін ашады. Сонымен қатар, бұл тәсіл математикалық білім деңгейін арттыруды қамтамасыз етеді, логикалық ойлауды, материалдық дүниенің бірлігін сезінуді қалыптастырады, математика мен физиканың тығыз байланысын көрсетеді.

Математика ғылым ретінде бірінші болып қалыптасты, бірақ физикалық білімнің дамуымен математикалық әдістер физикалық зерттеулерде көбірек қолданыс тапты.

Математика мен физиканың өзара байланысы, ең алдымен, әр түрлі көзқарастардан болса да, олар зерттейтін жалпы пәндік аймақтың болуымен анықталады. Математика мен физиканың өзара байланысы олардың идеялары мен әдістерінің өзара әрекеттесуінде көрінеді. Бұл байланыстарды шамамен үш түрге бөлуге болады, атап айтқанда :

1) Физика проблемалар қояды және оларды шешуге қажетті математикалық идеялар мен әдістерді жасайды, олар кейіннен математикалық теорияның дамуына негіз болады.

(2) Физикалық құбылыстарды талдау үшін дамыған математикалық теория, оның идеялары мен математикалық қолданысы қолданылады, бұл көбінесе жаңа физикалық теорияға әкеледі, бұл өз кезегінде дүниенің физикалық көрінісінің дамуына және жаңа физикалық проблемалардың пайда болуына әкеледі.

(3) Физикалық теорияның дамуы бар анықтамаға негізделеді.

Математиканың мектеп курсында координаттық әдіс зерттеледі, тікелей және кері пропорционалды тәуелділіктер, квадратикалық, текшелік, экспоненциалды, логарифмдік және тригонометриялық функциялар зерттеледі, олардың графиктері құрастырылады, ал олардың негізгі қасиеттері зерттеліп, қолданылады.

Мұның бәрі оқушыларға физикалық заңдардың математикалық өрнектерін түсінуге, физикалық құбылыстар мен процестерді графиктердің көмегімен талдауға мүмкіндік береді, мысалы, механикалық қозғалыстың барлық жағдайлары, газдардағы изопроцесс, фазалар.

Координаттық әдісті меңгеру физиканың бүкіл ағымын зерттеуде, әсіресе салыстырмалылық және релятивистік әсерлер теориясының негіздерінде эталондық жүйе ұғымы мен қозғалыстың салыстырмалылық принципін саналы түрде пайдалануға көмектеседі.

Туынды ұғымды білу уақыт пен кеңістіктегі физикалық құбылыстар мен процестердің өзгеру қарқынын сандық жағынан анықтауға мүмкіндік береді, мысалы, сұйықтың булану жылдамдығы, радиоактивті ыдырау, ток күшінің өзгеруі және т.б.

Дифференциация мен интегралдану қабілеті әр түрлі физикалық сипаттағы тербелістер мен толқындарды зерттеуге, сонымен бірге механиканың негізгі ұғымдарын (жылдамдықты) қайталауға үлкен мүмкіндіктер ашады. үдеу) енгізу сәтінде түсіндірілгеннен гөрі тереңірек, сондай-ақ кезектесіп келетін токтың қуаты формуласын алу үшін т.б. Оқушылар математика сабақтарында енгізетін симметрия идеяларын пайдаланып, молекулалар мен кристалдардың құрылысын физикалық мағыналық жолмен физикалық тұрғыдан зерттеуге болады.

Физика-математика оқулықтары кейде әр түрлі терминологияны қолданады.

- Математика оқулықтарында «санның абсолюттік шамасы» деген ескі терминнің орнына «сан модулі» термині қолданылады. Физика оқулықтары "абсолюттік шама" терминін қолдануды жалғастыруда.

- Мектепте математика курсында «вектор ұзындығы» термині қолданылады, себебі тек геометриялық векторлар ғана қарастырылады. Мектеп физикасы курсында «векторлық модуль» және «вектордың абсолюттік мәні» терминдері қолданылады.

Жалпы білім беретін мектептерде математика мен жаратылыстану ғылымдарын зерттеу қатар жүреді, сөйтіп математика физикада жиі қолданылады және белгілі бір дәрежеде тіпті дене тәрбиесінің барысын да анықтайды. Физика мен математиканы оқыту алгебраны зерттеуде және талдауды бастауда физика-физикалық ұғымдар барысында математика элементтерін өзара пайдалануға негізделуі тиіс. Бұл үш негізгі дидактикалық міндеттерді шешуге ықпал етеді:

1, Білім беру ақпаратының ғылыми дәйектілігін арттыру;

2. оқушылардың танымдық мүдделерін және білім алуға белсенді қатынасын ынталандыру және соның салдарынан олардың психикалық дамуын жеделдету;

3, Оқушыларда математикалық ғылыми дүниетаным қалыптастыру.

Физика сабақтарында қолданылатын математикалық ақпарат физика курсының оқу ақпаратындағы іргелі фактілерге, ұғымдар мен теорияларға сәйкес алдын ала анықталуы тиіс.

Қорытындылай келе пәнаралық байланысты нығайту үшін ескеретін жаңызды мәселелер мыналар:

1) пәнаралық байланыстар оқушының тұлғасын жан-жақты дамытуға, шығармашылық белсенділікті дамытуға ынталандырып, оқуға қызығушылығын оятуға мүмкіндік береді;

2) математиканың жаратылыстану циклі пәндерімен тығыз байланысы бар, математикалық дағдылар мен қабілеттерді практикалық қолдануда ашып көрсетеді;

3) Мектеп курсының пәндерін оқыған кезде математиканың тарихпен, әдебиетпен және орыс тілімен байланысын іске асырған жөн, бұл маңыздырақ

4) математика мен физика – оқушыларға адамның күнделікті өмірі мен еңбегінде қажетті білім мен дағдылар жүйесін қамтамасыз ететін мектеп курсының ең күрделі пәндері;

5) мектеп курсында математика мен физиканы зерттеуде бірқатар қиындықтар туындайды – физика сабақтарына математикадан ертерек жаңа математикалық ұғымдар енгізіледі; ұғымдар мен процестер терминологиясы әрдайым сәйкес келе бермейді;

6) физиканы зерттеудегі математиканың негізгі ұғымдары: санды, бөлшекті, қуатты түсіну; функция ұғымы және оның қалай ұсынылғаны; векторлық және векторлық сан ұғымы; туынды, антидеривті, әрі интегралдық ұғымдар;

7) математика мен физиканың мектеп курсы арасындағы пәнаралық байланыстарды іске асыру үшін практикалық материалдар көп: сабақ әзірлемелері, проблемаларды шешу мысалдары;

Пайдаланылған әдебиеттер:

1. Бейсенбаева А. «Пәнаралық байланыс негізінде оқу процесін ұйымдастыру». Алматы – 1995 ж.

2. Балтаев А. Д. «Пәнаралық байланыс арқылы оқушыларға экологиялық тәрбие берудің педагогикалық психологиялық негізің Алматы 1994 ж. 30 бет.

3. Мұсабеков О. Пәнаралық байланысты жүзеге асырудың шарттары // Бастауыш мектеп – 2000. - №1. -34 б.