"Менің туған өлкем -Шарбақты”

Павлодар облысының білім беру басқармасы, Шарбақты ауданы білім беру бөлімінің «№ 3 жалпы орта білім беру мектебі» КММ

Ғылыми жоба

Тақырыбы: Менің туған өлкем “Шарбақты”

Секция: Қазақ тілі

Орындаушы: Бибик Анжелика, Боярко Анна 6- сынып

Жоба жетекшісі: Қазақ тілі және әдебиет мұғалімі Шинтаева Дильнара Ахметовна

2022 жыл

Аннотация

Ғылымижобаныңөзектілігі: Адам баласы үшін өзінің туған жері әрдайым ыстық. Себебі туған өлкеміз бізді өмір бұлағымыздың бастауы. Біздің туған өлкеміз Павлодар облысындағы Шарбақты ауданы. Өн бойында тарихтың шежірелі парақтары жатқан өлкеміздің пайда болуы мен тыныс тіршілігі өте қызықты. Сондықтан біз осы тақырып төңірегін бүгінгі жобамызға таңдап алдық. Дана халқымыздың “Туған жерге тұғырың тік” деген тамаша сөзі бар емес пе?! Отан сүю, ел азаматы болу өз туған жеріміздің тарихын білу деп білеміз.

Гипотеза: “Шарбақты” ауданының көрікті жерлері мен маңызды экономикалық нысандары көп. Яғни біздің ауданымыз республикалық дамуыға өзіндік үлес қосушы өлке. Бұл дерек біздің жүрегімізге мақтаныш сезімін ұялатады. Жергілікті туристтік нысандар қаншалықты жүмыс жасайды? Қандай көрікті орындар бар? Болашақ перспективамыз қандай? Біздің зерттеудегі басты гипотезаларымыз осылар.

Абстракт

Актуальность научного проекта: Для человека место его рождения всегда жаркое. Потому что наша Родина – это источник нашей жизни. Наш родной город – Шарбактинский район Павлодарской области. Происхождение и жизнь нашего края, где лежат летописные страницы истории, очень интересны. Именно поэтому мы выбрали эту тему для сегодняшнего проекта. Нет ли замечательной поговорки наших мудрецов: «На родной земле держись ногами»?! Мы знаем, что любить Родину, быть гражданином страны, значит знать историю родного края.

Гипотеза: район «Шарбакты» имеет множество достопримечательностей и важных хозяйственных объектов. То есть наш район – это регион, который вносит свой вклад в развитие республики. Этот факт наполняет наши сердца гордостью. Насколько загружены местные туристические объекты? Какие достопримечательности? Какова наша будущая перспектива? Таковы основные гипотезы нашего исследования.

Abstract

Relevance of the scientific project: For a person, the place of his birth is always hot. Because our Motherland is the source of our life. Our hometown is Sharbakty district of Pavlodar region. The origin and life of our region, where the chronicle pages of history lie, are very interesting. That is why we chose this topic for today's project. Isn't there a wonderful saying of our sages: "On your native land, hold on with your feet"?! We know that to love the Motherland, to be a citizen of the country, means to know the history of the native land.

Hypothesis: the Sharbakty district has many sights and important economic facilities. That is, our district is a region that contributes to the development of the republic. This fact fills our hearts with pride. How busy are local tourist sites? What sights? What is our future outlook? These are the main hypotheses of our study.

Мазмұны

1. Кіріспе бөлім

2. Негізгі (теориялық) бөлім

   1. “Шарбақты” елдімекенінің шығу тарихы

   2. Экономикалық жүйесі, табиғаты

   3. «Маралды» көлінің туристтік нысан болуындағы мәселелері

3. Тәжірибелік (практикалық) бөлім

   1. Жергілікті көрікті жерлерге саяхат

   2. Сұхбат

   3. Сауалнама

4. Қорытынды

5. Пайдаланылған әдебиеттер

Кіріспе

Ғылыми жобаның мақсаты:

• Шарбақты елді мекені жайлы толық мәлімметтер жинақтау;

• Маңызды экономикалық, инфроқұрылымдық нысандарды зерттеу;

• Жергілікті туристтік нысандар мен көрікті жерлерді аралап, шығу тарихына зер салу.

Ғылыми зерттеу нысаны: Шарбақты елдімекені

Зерттеу әдістері: мәлімет жинау, экскурссия, бақылау, сұхбаттасу, сауалнама

Ғылыми жобаның практикалық мәні:Шарбақты елдімекенінің экономикалық маңызды обьект екенін дәлелдеп, маңыздылығын көрсету

Ғылыми жобаның жаңалығы:табиги ерекшелігіне және тарихи құндылықтарын негізгі ала отырып, болашақта шетелдік туристерді тарту мүмкіндігін көрсету, “Жаңа бағыттар” экскурссиялық жобасын ұсыну

Ғылыми жобаны жүргізу кезеңдері:

• Жергілікті кітапханадан өлкеміз туралы ақпараттар жинақтау;

• Интернет беттеріндегі ақпараттарды жинақтау;

• Жергілікті тұрғындармен сұхбаттасу, сауалнама жүргізу

• Жинақталған материалдарды саралап, жобаны жазу

Негізгі бөлім

“Шарбақты” елдімекенінің пайда болу тарихы

1928 жылдың 17 қаңтарында Павлодар округі құрылды, оған 9 аудан кірді, оның ішінде сол кезде Володар орталығы Вознесенка ауылы деп аталған біздің аудан да бар. 30-жылдардың басында аудан Шығыс Қазақстан облысының құрамына кірді, ал 1938 жылдың 15 қаңтарынан бастап Павлодар облысына қосылды. 30-шы жылдардың басында шекаралар үнемі өзгеріп, ауыл - Советтер қосылып, бөлінді. 1944 жылы 8 мамырда аудан екіге бөлінді-Цюрупинский және Галкинский. 1957 жылы 25 қазанда олар қайтадан қосылды.

1963 жылдың 2 қаңтарында Цюрупин ауданы Павлодар қаласынан солтүстік-шығысқа қарай 85 шақырым жерде орналасқан Шарбақты ауылының орталығымен Шарбақты ауданы болып қайта аталды. Аудан орталығы арқылы темір жол өтеді. Аудан тарихы бүкіл мемлекеттің өмірін көшіреді. Мысалы, 20-шы жылдардың соңында оны жаппай ұжымдастыру айналып өтпеді, ауыл шаруашылығы артельдері, колхоздар құрылды, МТС құрылды.

Бір қызығы, соғыс жылдарында да ауданда ештеңе жойылған жоқ, керісінше. Жұмыс істеді: 66 ұжымшар, 4 МТС, лесхоз, май зауыты, "Интернационал" промартелі, электр станциясы, темір жол станциясы, кірпіш зауыты, байланыс торабы, баспахана, 67 мектеп. Соғыс жылдарында ауданда өнеркәсіптік комбинат пайда болды, қосымша сабын жасау, доңғалақты жақпа өндірісі, Тоқу, иіру, Пимокат, ағаш ұстасы және басқалары бойынша жаңа цехтар ашылды. Соғыс жылдарында аудан адам өмірін төлеп, қорқынышты күндерді бастан өткерді, аудандық әскери комиссариатпен ауданнан майданға 5062 адам кетті, олардың жартысынан көбі үйлеріне оралмады. 2798 щербактин қайтыс болды және хабар-ошарсыз кетті деп саналады.

Сталиндік қуғын-сүргін Шарбақты ауданына да әсер етті. Халықтарды жаппай депортациялау. 1941 жылдың 10 желтоқсанына дейін Шарбақты ауданына түрлі ұлт өкілдерінен 12500 адам жер аударылды.

Аудан тарихындағы ерекше кезең-тың жерді игеру кезеңі. Тың игерушілердің алғашқы жасағы Шарбақты ауданына 1954 жылдың 28 ақпанында келді, кейіннен Б.Хмельницкий атындағы тың және қарабидай кеңшарлары пайда болды.

1990-шы жылдары аудан қиын кезеңдерді бастан кешірді-қайта құру кезеңдері тұрғындарға қатты әсер етті. Аға буын салған көптеген заттар жойылды.

Өткенді еске алу тек тарих емес. Бұл бүгінгі күннің тірі бұлағы. Бүгінгі күні аудан аумағында 16 ауылдық округ, 33 мектеп, 22 клуб, 21 кітапхана, 24-ПШ, мектеп – интернат, отбасы үлгісіндегі балалар үйі, 5 балабақша, музыкалық мектеп, мектептен тыс жұмыс орталығы "Радуга", балалар спорт мектебі орналасқан, "Забота" үйі ашылды, барлық ауылдық ОДА автокөліктерін алды саябақ жаңартылды, туберкулез ауруханасы, аудандық аурухана бар, тарихи-өлкетану мұражайы жұмыс істейді, спорттық-сауықтыру кешені салынуда.

Ауданның тартымдылығы мен мақтанышы-Шалдайдағы ерекше ленталы қарағай орманы, Ол бізден басқа Ресей мен Канадада ғана бар. Борда "Космические зори", "Чайка", "Лесная сказка"үш сауықтыру лагері жұмыс істейді. Маралды тұзды көлі емдік балшықпен ауданнан тыс жерлерде танымал.

Экономикалық жүйесі, табиғаты

Ауданның ауыл шаруашылығына мамандануы-сүтті мал шаруашылығы, астық шаруашылығы.

Тары, қарақұмық, күнбағыс өсіріледі, ет, жүн, ұсақ былғары шикізаты өндіріледі.

Қазір Маралды көлі аудан экономикасы үшін ерекше маңызға ие, онда құнды емдік саздар мен Салин артемиясы табылды.

Аудан аумағы Батыс Сібір ойпатының бір бөлігі болып табылатын Кулундин жазығының шегінде орналасқан. Жалпы Рельеф-бұл біртіндеп солтүстік Мане көтерілістерінен Оңтүстік жазық ойпаттарға өтетін жұмсақ толқынды жазық.

Аудан аумағының орталық бөлігі Маралды, Қабантақыр, Мәмбеткөл, Ащытақыр, Қостақыр, Сейтен сияқты ірі көлдердің қазаншұңқырларымен бөлінген барынша тегіс рельефпен сипатталады.

Ауданның жер қойнауында табиғи құрылыс материалдарының қоры барланған.Ең көп таралған топырақтар-қара каштан және каштан, сондай-ақ шалғынды-каштан сортаңдары мен сортаңдар, сирек кездесетін Мия және шалғынды топырақтар.

Аудан аумағы толығымен дала аймағында орналасқан. Оның көп бөлігін қара қоңыр топырақтағы бозды-түрлі шөпті дала алып жатыр.

Тұзды және тұзды топырақтарда галофитті дала өседі.

Ауданның табиғи жайылымдарында шөпті-әр түрлі шөпті, дәнді-әр түрлі шөпті, дәнді-жусанды, түкті-жусанды, дәнді-шөгінді-әр түрлі шөпті өсімдіктер жоспары бөлінген.

Ормандар ауданның оңтүстік-шығыс бөлігінде ғана бар — құмдағы қарағайлы орман.Қарды ұстап тұру және жел эрозиясымен күресу үшін толығымен антропогендік орман алқаптары отырғызылды.

Тың жерлерді игеру кезеңінде аумақтың едәуір бөлігі жыртылды.Дәрілік шөптерден планен, гемоптис, доп, мия, жусан, богородская шөптері кездеседі.

Ауданда қасқыр, түлкі, қарсақ, елік, қабан, ондатра мекендейді.Үйрек, қаз және басқа суда жүзетін құстар бар.

Ауданның климаты күрт континентальды, сондықтан сипатталады: көктем-жаз мезгілінің құрғақшылығы, жоғары жазғы және өте төмен қысқы ауа температурасы, тәулік ішінде температураның күрт ауытқуы.

Қаңтардың орташа температурасы минус 18-19 градус, шілде-плюс 20-21.

Аудан климатының ерекшелігі-жауын-шашынның жеткіліксіз мөлшері, әсіресе көктемде. Жауын-шашынның жылдық орташа мөлшері 250-300 мм.

Шарбақты ауданында өзендер мен батпақтар жоқ, бірақ көптеген ұсақ көлдер бар, олардың көпшілігі тұзды. Сондықтан тұщы жер үсті суларының жетіспеушілігі жағдайында жер асты сулары маңызды рөл атқарады.

Аудандағы ірі көлдер – 7, жалпы ауданы 8182 га.

Көлдердің тереңдігі шамалы, сирек 1 – 1,5 м жетеді, олардың көпшілігі жазда таяз болады. Көлдерді суландыру атмосфералық, еріген және жер асты сулары есебінен жүзеге асырылады.Ауданның көлдерінде олардың тұздылығына байланысты балық жоқ. Қазір фармакологияда пайдаланылатын құнды емдік балшықтар мен Салин артемиясы табылған Маралды көлі аудан экономикасы үшін ерекше маңызға ие . Негізінен балық жасанды түрде су қоймаларында өсіріледі-крестьян тұяғы, штанга, тұқы. Бақалар жағалауда тұрады.

Жер асты суларының рөлі өте зор. Олар елді мекендерді (ұңғымалар, құдықтар), халықты да, кәсіпорындарды да сумен жабдықтау көздері болып табылады.Жер асты сулары әртүрлі су өткізгіштігі бар шөгінді жыныстарда шоғырланған-саз, құм.

Бұл тұщы немесе аздап тұздалған сулар (1 литрге 1-3 г тұздан).

Жер асты суларының тереңдігі әртүрлі, орташа – 8-12 М.

«Маралды» көлінің туристтік нысан болуындағы мәселелері

Қазір біздің өңірдегі демалушылар да жаз бойы Маралды көлінің жағасында. Бұрын да жергілікті тұрғындар тұзы мен балшығы ем деп баратынын еститінбіз. Жоба жазу барысында суына түспесек те өзіміз де барып қайттық. «О, Маралдым, Маралдым!» деп Мұзафар ақын тегін жырламаса керек. Естай ақын Қорланмен кездескен жер десек, сыры мол, өткені шежірелі-ақ көл.

Жалпы, Шарбақты ауданының аумағында 22 көл бар, оның 19-ы ащы, тұзды көлдер. Маралды көлін туристік орталыққа айналдырмақ жоба қолға алынар кезде аудан әкімдігі облыстық «Жер қойнауын пайдалану, қоршаған орта және су ресурстары басқармасына» аудандағы су айдындарын төлқұжаттау туралы хат жолдайды. Сөйтіп Маралды көлі «СтройБиоРесурс» ЖШС-не 44 жылға жалға беріледі. Бұған дейін облыстағы «Орман және жануарларды қорғау жөніндегі» мемлекеттік мекемесінің уақытша қарамағына алынған-тын. Өңірдегі «Жер қойнауын пайдалану, қоршаған орта және су ресурстарын пайдалану» басқармасына конкурс өткізіп, көлдің иесін анықтау тапсырылған еді.

Жалға берілгендегі мақсат кәсіпорын көлдегі артемия-салина шаяндарын арнайы бекітілген тәртіпке сай аулайтын болуы керек еді. Көлде көл суына ғажайып бір қызғылт түс беретін аrtemiasalina шаяндары бар. Жалпы, артемия-салина шаяндарын аулауға тыйым салынған. Өйткені мамандардың айтуынша, құртты заңсыз жинаушылардың кесірінен олардың жоғалуы да мүмкін. Жұмыссыз жүрген ауылдықтарға бағалы құртты тергізіп, сатып алатындар оны Қытай асыратын көрінеді. Бұл да бір ойланатын мәселе. Екіншіден, заңсыз шаян аулаушылар жұмыртқасын ғана жинамай, шаяндардың аталығы мен аналығын қоса аулайтыны алаңдатады. Құрттар биоресурс құрамындағы ақуыздың молдығымен ерекшеленеді. Өнім медицина, ауыл шаруашылығы саласына аса қажет екен.

Жалпы, артемия құрты – жануарлар, балықтар, үйдегі тауықтар, егістік үшін таптырмас азық және тыңайтқыш. Тұзды судың омыртқасыз, шаян тәрізді жәндігі. Ащы суларда ғана өмір сүретін ол микроорганизмдермен және балдырлармен қоректенеді. Жұмыртқасы өте жоғары бағаланады. Балықтың қорегі – белок. Сондықтан біздер Маралдының ерекше қорғалатын экологиялық көл екенін ескергеніміз жөн.

Профессор, педагогикалық институт оқытушысы Қайырбай Базарбековтің айтуынша, Маралды көлін сақтау керек. Маралды көлі, жағалауы, жалпы Маралды жері-палентологиялық, археологиялық ескерткіштерге бай. Оны қалайда сақтап қалуымыз қажет. Курорт демекші, болашақтағы «Маралды курорты» ЖШС-ның жоба жетекшісі Дүйсенбай Дүйсеновтің айтуынша, алдағы уақытта көл мен саздың, тұзды судың емдік қасиетін анықтау үшін арнайы зерттеу жүргізіледі. Көлдегі емдік қасиеті бар балшықтың қоры 100 мың текше метр. Аудандық кәсіпкерлік бөлімінің мәліметінше, «Маралды курорты» ЖШС 2017-2022 жылдар аралығында қонақүйлер, балшықпен емдеу шипажайларын, марал өсіретін орындар тұрғызу үшін көлде туристік бизнесті дамытуға қаражат салуды жоспарлап отыр.

Бірақ көл суына нақты зерттеу жүргізілмей, сынамалар алынбай тұрып курорт салу жұмысы басталып кеткені қызық. Кәсіпкер көлдің маңайындағы демалыс орнына өз қаражаттарына уақытша электр сымдарын тартпақшы.

Көлдің жағасы туризм, демалыс орталығына айналмай жатып-ақ курорт, емдеу орны салынады деген хабар тарады. Сол кезде өңірдегі медицина және туризм басқармасының мамандары Маралды көлінің суы мен тұзды балшығының бактериологиялық құрамына әлі бальнеологиялық зерттеу жүргізілмегенін айтқан-ды. Кеңес өкіметі кезінде зерттелгені де анық, рұқсат берілген болса, қазір ол Мойылды курорты сияқты жұмыс істеп те тұрар еді. Өйткені көлде аса бағалы табиғат байлығы – құрт-шаяндар бар.

Бірақ қазірдің өзінде көлдің жағалауы демалыс орнына – тұз балшықпен емделу орнына айналғандай. Көл суының емдік қасиеттері көп екенін жоғарыда айттық. Шомылып шыққан соң денеге жабысқан аппақ тұз кәдімгідей қыздырып, күйдіретінін байқайсыз. Зиянды ма, зиянсыз ба? Балшықты қанша минут пайдалану керек, жалпы, қалай пайдалану керектігі жайлы ешқандай ақпарат жазылмаған. Сондықтан сауда және туризм басқармасының мамандары жазғы маусым кезінде бұл жерде дәрігерлік бөлімшенің орналасқанын, тіпті қадағалайтын арнайы дәрігердің болуы қажет деп санайды.

Тәжірибелік бөлім

1. Жергілікті көрікті жерлерге саяхат

Мақсатымыз: Шарбақтыдағы көрікті жерлермен танысу, аралау.

Көрікті жерлерімізді достарымызға саяхаттау

Тұрғындармен сұхбат:

Мақсатымыз: тұрғындардың өз туған жерімізге деген ықыластарын білу, олардың болашақтағы Шарбақтыны дамытуға қандай үлестері болатынын білу.

Сауалнамажүргізу

СоңғыстатистикалықмәліметтергесәйкесШарбақтыелдімекенініңтұрғындар саны 12% өсіп 7000 адамды құрап отыр. Зерделей келе біздің өлкеміз қарқынды дамушы елді мекендердің қатарына жатады.

Заман талабына сай өлкемізде жаңа объектілердің пайда болып шетелдік туристердің келгенін қалаймыз. Осы орайда біз тұрғындармен сауалнама жүргізуді дұрыс деп шештік.

Жалпы сауалнамаға

• 25-50 жас аралығында – 35 адам

• 10-18 жас аралығында – 30 адам қатысты

Сауалнама жүргізу біз үшін қызықты әрі танымды өтті. Көп адамдармен тікелей қарым-қатынаста болып, олардың пікірлерін тыңдап, өзімізге түртіп алдық. Туған жерімізге деген құрметіміз арта түскендей. өзіміз мекен ететін Шарбақтының болашағы жарқын боларына сенім білдіреміз.

Сауалнамаүлгісі:

№		«Иә»	«Жоқ»
1	Сізтуғанөлкеміз «Шарбақтыны» жақсыкөресізбе?	100%	0%
2	Шарбақтыныңқалыптасутарихынбілесізбе?	38%	62%
3	Шарбақтыдатанымдықтабиғитурларкөптепұйымдастырылғанынқалайсызба?	80%	20%
4	СізШарбақтыныңерекшетабиғатынтуристтікнысандарментолықтырукерекдепойлайсыз ба	60%	770 ₸ - Сатып алу Материал ұнаса әріптестеріңізбен бөлісіңіз Ватсапта бөлісу Телеграммда бөлісу Фейсбукта бөлісу Сілтемені көшіру Ашық сабақ, ҚМЖ, көрнекілік, презентация жариялап табыс табыңыз! Материалдарыңызды сатып, ақша табыңыз. (kaspi Gold, Halyk bank) Соңғы бір жылда: 45 000 000 ₸ Авторлар тапқан ақша Толығырақ Ресми байқаулар тізімі Республикалық байқауларға қатысып жарамды дипломдар алып санатыңызды көтеріңіз! Тізімді көру Материал іздеу Сіз үшін 400 000 ұстаздардың еңбегі мен тәжірибесін біріктіріп, ең үлкен материалдар базасын жасадық. Төменде пәніңізді белгілеп, керек материалды алып сабағыңызға қолдана аласыз Барлығы 663 959 материал жиналған Пән Жүктелуде... Бағыт Жүктелуде... Сынып Жүктелуде... Іздеу Ұқсас материалдар Дайын ҚМЖ. Барлық пәндерден 2024-2025 оқу жылына, жаңа бұйрыққа сай жасалған Сертификатталған тренер жасаған 01.01.2023 17 863 13 694 ҚР Білім және Ғылым министірлігінің стандарты бойынша жасалған. Барлық пәндер Барлық материалдар Барлық сыныптар Қазақ тілі пәні бойынша барлық материалдарды көру Аттестацияда (ПББ) 100% келетін тақырыптармен дайындаймыз Аттестацияда (ПББ) келетін тақырыптар бойынша жасалған тесттермен дайындалып, бізбен бірге тестілеуден оңай өтесіз Өткен жылы бізбен дайындалған ұстаздар 50/50 жинап рекорд жасады Толығырақ