Музыкалық ойындар мен жаттығулар арқылы балалардың шығармашылық қабілеттерін дамыту

Музыкалық ойындар мен жаттығулар арқылы балалардың шығармашылық қабілеттерін дамыту

Рустемова Гульзира Каратаевна

Ән жетекшісі, №35 "Сәуле" бөбекжай-бақшасы, Шымкент қаласы

Балалардың шығармашылық қабілеттерін дамыту — кез келген педагогикалық жүйенің басты міндеттерінің бірі. Шығармашылық — бұл жаңа идеялар мен шешімдер табуға, өз ойларын еркін және тыңғылықты жеткізуге мүмкіндік беретін қабілет [1]. Балалардың шығармашылық қабілеттерін дамытуда музыкалық ойындар мен жаттығулар маңызды рөл атқарады. Мақалада біз музыкалық ойындар мен жаттығулардың балалардың шығармашылық дамуына қалай әсер ететінін, олардың психологиялық және педагогикалық аспектілерін қарастырып, тәжірибелік ұсыныстар ұсынамыз.

Музыка — адамдардың эмоциялық әлемін айқындайтын, оның терең қабаттарына әсер ететін ерекше өнер түрі [1]. Музыкалық шығармашылық балалардың сенсорлық және эмоционалдық қабылдауын дамытуға көмектеседі. Музыканың ырғақтық құрылымы, дыбыстық ерекшеліктері балалардың сөздік емес коммуникациясын жақсартуға, сөздік қорын толықтыруға ықпал етеді. Музыканың әсерінен балалардың қиялы мен шығармашылығы дамиды, олар өз эмоцияларын музыка арқылы білдіре алады. Балалар музыкамен айналысқан кезде олардың танымдық процестері, ойлау қабілеті, есте сақтау және зейін қойып тыңдау дағдылары жетіле түседі.

Музыкалық ойындар мен жаттығулар — балалардың шығармашылық қабілеттерін дамытуда маңызды құрал болып табылады [2]. Олар тек балалардың музыкалық дағдыларын емес, сонымен қатар жалпы шығармашылық ойлауын дамытуға да бағытталған. Музыкалық ойындар мен жаттығулар балалардың қиялын оятады, тыңдау және есту қабілетін жетілдіреді, ырғақ сезімін қалыптастырады. Мұндай әрекеттер балалардың бір-бірімен коммуникация жасау, командалық жұмыс дағдыларын дамытуға ықпал етеді.

Музыкалық жаттығулардың түрлері

Музыкалық ырғақтық ойындар:

Ырғақ — музыканың ең негізгі элементтерінің бірі [3]. Балалардың ырғақты сезінуі оларды тек музыка тыңдауға емес, сонымен қатар өздерін музыкалық аспаптармен таныстыруға да мүмкіндік береді. Ырғақтық ойындар арқылы балалар музыканың негізгі құрылымын, дыбыстың уақытын және ритмді түсінеді. Мұндай ойындарда балалар әртүрлі құралдар мен әдістерді қолдана отырып, бір-біріне музыкалық тапсырмаларды береді.

Музыкалық импровизация:

Музыкалық импровизация — балаларға өз ойларын, сезімдерін еркін түрде білдіруге мүмкіндік береді [2]. Балалар музыкалық аспаптармен ойнау кезінде өздерінің ішкі әлемін және көңіл-күйін білдіре алады. Мұндай ойындар балалардың шығармашылық әлеуетін, өзін-өзі тануын дамытады. Импровизация процесі шығармашылыққа негізделген, сондықтан ол балалардың ойлау қабілеттерін ұштауға көмектеседі.

Музыкалық әңгімелер мен әндер

Музыкалық әңгімелер мен әндер балалардың тыңдау және есте сақтау қабілетін дамытуға арналған жаттығулар болып табылады. Ән айту мен музыкалық әңгімелер арқылы балалардың есту қабілеті дамиды, ал бұл олардың сөздік қорының ұлғаюына, тілдік құрылымдарды меңгеруіне ықпал етеді.

Музыкалық ойындар арқылы эмоциялық даму

Музыкалық ойындар балалардың эмоционалдық дамуына әсер етеді. Музыка арқылы балалар өз сезімдерін, эмоцияларын тереңірек түсінуге және оларды дұрыс білдіруге үйренеді. Музыкалық жаттығулар балалардың агрессиясын басуға, позитивті эмоциялар алуға және өздерін жақсы сезінуге көмектеседі.

Музыкалық ойындар мен жаттығуларды ұйымдастыруда педагогтің өзіндік рөлі бар. Педагогтің міндеті — балалардың шығармашылық қабілеттерін дамыту үшін қолайлы жағдайлар жасау [3]. Ол балаларға әртүрлі музыкалық жаттығулар мен ойындар арқылы шығармашылық әлеуетін ашуға көмектеседі. Мұғалім музыкалық жаттығулар мен ойындардың мазмұнына ерекше көңіл бөлуі қажет. Ойындар балалардың жас ерекшеліктеріне сәйкес таңдалып, оларды дамыту мақсатында ұйымдастырылуы тиіс.

Музыкалық шығармашылықты дамытудағы жанұяның рөлі де маңызды орын алады.Балалардың шығармашылық дамуы тек мектепте ғана емес, үйде де жүзеге асуы керек. Ата-аналар балаларымен бірге музыкалық ойындар ойнау арқылы олардың шығармашылық қабілеттерін дамытуға ықпал ете алады. Әсіресе, ерте жастан бастап музыканы тыңдау, ән айту, аспапта ойнау баланың музыкалық білімін дамытады. Ата-аналар балалардың шығармашылық қызығушылықтарын қолдап, оларды түрлі музыкалық іс-шараларға қатысуға ынталандыруы маңызды.

Музыкалық білім беру балалардың шығармашылық қабілеттерін дамытудағы маңызды компонент болып табылады. Музыка пәні мектеп бағдарламасына енгеннен кейін, балалардың шығармашылық қабілеттері жүйелі түрде дамиды. Музыка сабағы балалардың шығармашылық әлеуетін арттырып қана қоймай, оларды өнерге, музыкаға деген қызығушылықтарын қалыптастырады. Бұл пән тек шығармашылық қабілеттерді ғана емес, сондай-ақ балалардың әлеуметтік дағдыларын, эмоционалдық интеллектін дамытуға бағытталған.

Қорытыта айтқанда, музыкалық ойындар мен жаттығулар балалардың шығармашылық қабілеттерін дамытуда үлкен рөл атқарады. Олар балалардың когнитивті, эмоционалдық, әлеуметтік және шығармашылық дағдыларын дамытуға ықпал етеді [4]. Музыкалық шығармашылықты дамыту үшін мұғалімдер мен ата-аналар бірге жұмыс істеп, балаларға шығармашылық өрісін кеңейту үшін барлық жағдайды жасау керек. Музыка баланың өмірінде маңызды орын алады, ол тек білім алу үшін ғана емес, сонымен қатар өзін-өзі тану, өзіндік шығармашылық қасиеттерін көрсету үшін де қажет.

Пайдаланылған әдебиеттер:

1. Балалардың ұлттық дүниетанымын қалыптастырудағы танымдық іс- әрекеттерін арттыру жолдары//«Жас ғалымдардың қазіргі заманғы ғылыми зерттеулері: проблемалар және оларды шешу жолдары» жас ғалымдардың ғылыми-тәжірибелік конференциясының материалдары. – Астана, 2007. – 53-55 бб.

2. Ән-күй өнерінің дүниетанымды қалыптастырудағы әсері//«Білім» Ғылыми-педагогикалық журнал. – Алматы, 2008. - №2 (38). –12-18 бб.

3. Қазақ балабақшадаріндегі музыкалық білім берудің мақсаты мен мүмкіндіктері//«Ізденіс» – Алматы, 2008. - №2(2). – 242-245 бб.

4. Балалардың ұлттық дүниетанымын музыка арқылы қалыптастырудың психологиялық-педагогикалық негіздері//«Зерттеуші» – Шымкент, 2010. - №7 (51). – 112-118 бб.