НАЗАРБЕКОВА ЕРКЕЖАН ЕРЖАНҚЫЗЫ

«Жаратылыстану» пәні бойынша
оқу жоспары
(орта білім беру мазмұнын жаңарту аясында)

1-сынып

Мазмұны

Ұзақ мерзімді жоспар

3

Тілдік мақсаттар туралы

7

Орта мерзімді жоспар

9

1A бөлім: Адам

9

1B бөлім: Өсімдіктер

15

2A бөлім: Адамның тіршілік әрекетінің үдерістері

22

2B бөлім: Күш және қозғалыс

33

3A бөлім:Ғарыш

40

3B бөлім: Жарық

45

4A бөлім: Жануарлар

50

«Неліктен адамдар мен жануарлар тірі организмдерге жатады?

51

4B бөлім: Дыбыс

58

Қысқа мерзімді жоспар

63

Сабақ жоспары

63

2
3-нұсқа
Маусым 2014

Ұзақ мерзімді жоспар
«Жаратылыстану» пәні 1-сынып
1-тоқсан
1A бөлім – Адам
«Өзім
туралы»
аясында оқушылар:


2-тоқсан

3-тоқсан

2A бөлім – Адамның тіршілік 3A бөлім – Ғарыш
«Саяхаттар»
тақырыбы
тақырыбының әрекетінің үдерістері
«Менің отбасым және достарым» оқушылар:
тақырыбы аясында оқушылар:

әр түрлі ерекшеліктері (мысалы,
шаштың түсі, бойы, көздің түсі
және т.б.) бойынша адамдар
арасындағы ұқсастық пен
айырмашылықтарды анықтайды.

Дағдылар
Бақылау
 Біздің
қандай
ерекшеліктеріміз (шаштың
немесе көздің түсі, бой, т.б.)
бар? Осы сияқты сұрақтар
қояды.



барлық
тірі
ағзалар
тәрізді
адамның
да
өсетіндігін,
дамитындығын
және
қартаятындығын біледі;
 адамның дамуы мен өсуіне
қажетті жағдайларды анықтайды
(мысалы, тамақтану, ұйықтау);
 дене
сымбатын
сақтаудың
маңыздылығын түсінеді;
 адам өсімдіктер мен жануарлар
сияқты
табиғаттың
ажырамас
бөлігі болып табылатындығын
түсінеді.
Дағдылар
Бақылау
 «Мен сәби кезімде жасай алмаған
істерімнің қайсысын қазір жасай
аламын?» Осы сияқты сұрақтар

қояды.

Зерттеу іс-әрекетін жоспарлау
 сыныптағы бойы ең ұзын және ең
қысқа
оқушыларды
қалай
анықтауға
болатындығын
талқылайды;
 бойды өлшеу тәсілдерін ұсынады;
 зерттеуді
жоспарлаған
кезде Зерттеу іс-әрекетін жоспарлау
қауіпсіздік шараларын сақтау
 таңдап алған сұраққа қандай
керектігін ескереді.
жолдармен
жауап
беруге
болатынын топта талдайды.
Ақпарат алу және ұсыну
 өлшеу үшін қарыс/сүйем немесе Ақпарат алу және ұсыну

3
3-нұсқа
Маусым 2014

4-тоқсан
4A бөлім – Жануарлар.
аясында «Тағам және сусын» тақырыбы
аясында оқушылар:

:
 Жердің пішіні шар тәрізді екенін  жануарлардың алуан түрлілігі
біледі;
туралы ойланады;
 глобус Жердің кішірейтілген үлгісі  жануарлардың
мінез-құлқы
екенін біледі;
және тіршілік үдерістері – су,
ауа және қорек қажеттілігі,
 Жер планетасының атмосфера
маусымдық бейімделуі, қысқы
қабаты бар екенін біледі.
ұйқыға кету және көшіп-қонуын
Дағдылар
біледі;
Бақылау
 үй жануарлары мен жабайы
 глобустың
және/немесе
жануарларды салыстырады, үй
ғаламтордағы Жердің сандық
жануарлары
немен
үлгісінің көмегімен сұрақтарға
қоректенетінін біледі;
жауап табады.
 қандай жануарлардан
азықЗерттеу әрекетін жоспарлау (топта)
түлік алынады;
 «Жер қалай қозғалады?» және т.б.  жануарлардың
қорегін адам
сұрақтарға жауап табу жолдарын
рационымен салыстырады;
талқылайды.
 жануарларды
қорғауды
Ақпарат алу және ұсыну
қарастырады
Жер планетасы және оның
атмосферасының суретін салады.
Дағдылар
Нәтижелерді түсіндіру
Бақылау
 «сфера»
терминін
қолдана
 маусымдық өзгерістерді бақылау
отырып, Жердің өз осінен және
негізінде
сұрақтарға
жауап
Күнді айналуын сипаттайды.
табады.

1-тоқсан



текшелерді
қолданады
(стандартты емес өлшеу әдістері);
алынған нәтижелерді бағанды
диаграмма түрінде бейнелейді.

Нәтижелерді түсіндіру









кімнің ұзын немесе қысқа екенін
және неліктен екеніне болжам
айтады.

2-тоқсан

3-тоқсан

отбасылық суреттердегі
айырмашылық/өзгерістерді
сипаттайды.
Нәтижелерді түсіндіру
 адам тіршілігі кезеңдерінің
түрлі
сатыларына
сәйкес
ғылыми терминдерді: нәресте,
сәби,
жасөспірім,
ересек
қолданады

1B бөлім – Өсімдіктер

2B бөлім – Күш және қозғалыс

3B бөлім – Жарық

«Менің мектебім» тақырыбы
аясында оқушылар:
мектеп және үй жанында өсетін
өсімдіктер
және
оларды
салыстырады:
өсімдіктердің сан алуандығын
біледі;
өсімдіктердің тірі ағза екендігін
түсінеді;
кең тараған өсімдіктерді атай
отырып, жабайы және мәдени
өсімдіктерді салыстырады;
 гүлді
өсімдіктердің
құрылысын
тамыр, сабақ,
жапырақ,
гүл,
жемісінің
орналасуы
мен
қызметін

«Бізді қоршаған әлем» тақырыбы «Салт-дәстүрлер және ауыз әдебиеті»
тақырыбы аясында оқушылар:
аясында оқушылар:
 сыныпта, мектепте және оның
жарықтың табиғи және
территориясында, ойын алаңында,
жасанды көздері (күн, электр
сонымен қатар бізді
қоршаған
шамы, от) болатынын біледі
ортадағы қозғалатын заттарды
және олардың кейбірін атайды;
анықтайды;
 итеру және тарту
күштері
 жарықтандыру үшін жасанды
қозғалысты тударатынын тәжірибе
жарықты қолданылуы туралы
жасау арқылы біледі;
біледі;
• бір немесе бірнеше денелер өзара
 қараңғы жарықтың болмауынан
әрекеттескенде күш туындайтынын
түсетінін түсінеді.
біледі.
Дағдылар
Дағдылар
Бақылау
Бақылау
 «Жарық көзі дегеніміз не?/ Қараңғы
болғанда не болады?» сияқты
•
заттар,
ойыншықтар,
сұрақтар қояды.
4

3-нұсқа
Маусым 2014

4-тоқсан
Зерттеу іс-әрекетін жоспарлау
 Жануарлар (адамдар) немен
қоректенуі тиіс? Осы сияқты
сұраққа қалай жауап беруге
болатынын ойланады.
Ақпарат алу және ұсыну
 Жануарлардың
суреттерін
пайдаланып
бақылау
жазбаларын жүргізеді.
Нәтижелерді түсіндіру
 «Көші-қон», «қысқы ұйқы», «
азық рационы» терминдерін
қолдана біледі.
4B бөлім – Дыбыс
«Дені саудың - жаны сау»
тақырыбы аясында оқушылар:


дыбыс барлық бағытта тарала
алатынын біледі;
 табиғатта
көптеген
дыбыс
түрлері мен дыбыс көздері бар
екендігін
біледі,
олардың
кейбіреуін атай алады;
 дыбыс көздерінің әр
түрлі
қаттылықта
дыбыс
шығаратынын зерттейді.
Дағдылар
Бақылау
 «Біз
қатты
және
жай
дыбыстарды қалай шығара
аламыз?» Осы сияқты сұрақтар
қояды.

1-тоқсан











2-тоқсан

3-тоқсан

4-тоқсан

денелердің
қозғалысын
бақылау Зерттеу әрекетін жоспарлау (топта)
Зерттеу іс- әрекетін жоспарлау
біледі;
барысында
сұрақтарға
жауап
табады.

қауіпсіздік
шараларын
сақтайды
 Қатты
дыбыстар
шыққанда
өсімдіктердің өсуі үшін қажетті
мысалы, күнге тура қарамау.
немесе
тыңдағанда
жағдайлар мен
өсімдіктерді
Зерттеу
әрекетін
жоспарлау
оқушылардың
есту
қабілетін
қорғауды қарастырады
қалай қорғауға болатыны туралы
•
ойыншық машинаның қайсысы Ақпарат алу және ұсыну
ойланады.
жылдам қозғалатынын қалай анықтауға  табиғи және жасанды жарық
Дағдылар:
Ақпарат алу және ұсыну
болатынын болжайды.
көздерін салыстырады.
Бақылау
 дыбыс тәжірибелерін
Нәтижелерді түсіндіру
сұрақтар қояды: «Өсімдіктің бұл Ақпарат алу және ұсыну
бақылауларын сипаттайды.
 өз бақылауларын сипаттайды.
бөлігі қалай аталады?»
•
Мұғалімнің
жетекшілігімен
Нәтижелерді түсіндіру
заттардың арақашықтығын стандартты
Зерттеу
әрекетін
жоспарлау өлшем бірліктермен см және м-мен
 «дыбыс көзі», «қатты»,
(топта)
«жай» терминдерін дұрыс
өлшейді.
қолданады.
өсімдік үлгілерін (кеппешөптерін)
оларға зиян келтірмей қалай Нәтижелерді түсіндіру
жинауға болатындығы туралы
•
Салыстырмалы
сипаттауды
ойланады.
жүзеге асыру барысында «ең жылдам»,
Ақпарат алу және ұсыну
«ең баяу», «ең үлкен», «ең кіші»
мұғалімнің көмегімен әр алуан сияқты терминдерді қолданады.
өсімдіктердің
түрлері
мен
олардың
қасиеттері
жөнінде
жазбаша есептеу жүргізеді.
Нәтижелерді түсіндіру
қарапайым терминдерді «тамыр»,
«сабақ»,
«жапырақ»,
«гүл»
қолданады.

Ескертпелер:
Бөлім нақты бір тақырыпты оқытатын бірнеше сабақтардан құралған.
5
3-нұсқа
Маусым 2014

Тақырыптар ұзақ мерзімді жоспар және орта мерзімді жоспарда ұсынылған жаттығулар барлық пән мазмұнына кіріктірілген. Әр тоқсанда екі тақырыптан өтіледі
. Әр бөлімдегі тақырыптарға бірдей уақыт мөлшері бөлінген.
- ұжым ( бүкіл сынып)
Т -топтық жұмыс
Ж - жұптық жұмыс
Ө - өзіндік жұмыс
ОТ - оқушы тәжірибесі
МК –мұғалім көрсетілімі
Қ- қалыптастырушы бағалау
Бағдарламаға сай «Оқу мақсаттары» төрт саннан тұратын кодтық белгімен белгіленді. Кодтық белгідегі бірінші сан сыныпты, екінші және үшінші сан
бөлімше ретін, төртінші сан оқу мақсатының реттік номерін көрсетеді. Мысалы, 1.2.1.4. кодында «1» - сынып, «2.1» - екінші бөлімнің бірінші бөлімшесі, «4» оқу мақсатының реттік саны.

6
3-нұсқа
Маусым 2014

Тілдік мақсаттар туралы
Жалпы білім беретін мектептер пән мазмұны мен тілді оқып үйренуге тең қолдау көрсетілетін оқу
ортасын құруға ұмтылады. Әр пәннің өз тілдік стилі бар, оны нақты бір пәннің «ғылыми тілі» деп атауға
болады. Ғылыми тіл – пәннің мазмұнын оқып үйрену, ойлау қабілетін және пәндік мазмұнның негізгі
ұғымдарымен жұмыс істеуді жақсарту үшін қолданылатын негізгі құрал. Оқушыларға олардың ғылыми тіл мен
пән мазмұнын толық игеруі үшін білім алу үдерісінде үнемі қолдау көрсетілуі қажет. Үштілді білім беру
контексінде бірінші ғылыми тілдің дамуы да тұрақты назарды талап етеді, сондықтан бірінші тіл арқылы оқуға
жұмсалатын шектеулі уақыт тиімді және нәтижелі қолданылуы керек.
Тілдік мақсаттар ғылыми тілді үйрену үшін маңызды құрал болып табылады. Оқушылар үшін
өздерінен не күтілетіндігін түсінуі тілдік мақсаттардың анық құрылуына байланысты. Сондай-ақ, тілдік
мақсаттар мұғалімдер мен оқушыларға оқуға деген ынтаны қалыптастыруға, өлшеуге және қолдауға
көмектеседі. Пән мазмұны мен ғылыми тілді оқытуды үнемі қатар назарда ұстайтын пән мұғалімдері
оқушыларға үлгі көрсетіп, пән мен тілді оқып үйренуге көмектеседі.
Ғылыми тілді оқып үйренуді қолдау үшін мұғалімдерге сабақ жоспарларына келесі оқу мақсаттарын
жүйелі түрде қосу ұсынылады:
•
оқушылар назарын ғылыми тілге аудару (мысалы, пән бойынша оқу мақсаттарына жету үшін қажет
терминология немесе тұрақты тіркестері бар лексиканы қолдану);
•
сабақта пән мазмұнының ұғымдарымен жұмыс істеуге қажетті жұмыс тілін қолдану (мысалы, топтық
жұмыстар, сұрақты дұрыс қоя білу, жағдайды талдау және пікірталас жүргізу үшін қажетті сөздер мен
сөз тіркестері);
•
алдын ала оқыту, оның ішінде ең бастысы, пәнді оқуда дұрыс қолдана білу үшін қажетті терминология
мен тіркестер жиынтығын қамтитын лексиканы алдын алаойдағы контексте қолдану;
•
оқушылардың тілдік төрт дағдының барлығын түрлі әрекеттерде (мысалы, оқылымтыңдалым,оқылым-жазылым,оқылым-айтылым,тыңдалым-жазылымжәнет.б.)түрлі
мақсаттарға қол
жеткізу үшін қолдану;
•
оқушыларды диалог пікірталасқа қатыстыру (мысалы, оқушылардан қысқа жауаптарды қабылдамау
және білімді ғана көрсететін сұрақтарды қоймау; оқушыларды өз білімін нәтижелі талқылау үшін
пайдалануға ынталандыру, сондай-ақ оқушыларды Диалогке қатыса алуы үшін бай лексикалық қормен
қамтамасыз ету);
•
тілге тән оқу дағдыларын дамыту (мысалы, таңдамалы түрде тыңдау, түсіндіру, металингвистикалық
және метакогнитивтік танымды дамыту, басқа сөзбен айту, сөздікпен жұмыс істеу дағдылары);
•
тіл туралы сын тұрғысынан ойлауды дамыту(мысалы тілдерді салыстыру, оқушылардың тілді барынша
нақты пайдалануына ынталандыру, тілді оқудағы жетістіктерді бағалау);
•
сабақтың басында тілдік мақсатты белгілеу және сабақтың соңында осы мақсат бойынша қол жеткізген
жетістіктерді талқылау.
Тілдік мақсат үлгісі оқу жоспарының әр бөлімінде көрсетілген. Тілдік мақсат үлгісі сонымен бірге
ғылыми тілдің құрамдас бөліктерін қамтиды, оны пайдалану мен есте сақтауға оқушылардың назарын аудару
маңызды. Бұл құрамдас бөліктер келесі тақырыпшалармен көрсетілген:
(1) пәнге тән арнайы лексика және терминология,
(2) диалог/жазылым үшін қажетті сөз тіркестері. Берілген тіл оқушылар үшін түсінікті әрі анық болса,
бұл олардың пәндік мақсаттар мен тілді оқудағы мақсаттарға қол жеткізуіне көмектеседі.
Тілдік мақсаттарды анықтау үшін келесі етістіктерді пайдалануға болады: саралау, санаттарбойынша,
таңдау, жіктеу, салыстыру, байланыстыру, қарсы қою, көшіру, құрастыру, сынау, анықтау, суреттеу, әзірлеу,
бағалау, түсіндіру, мысал келтіру, жорамалдау, негіздеу, келіссөздер жүргізу, болжау, өндіру, балама
шешімдер ұсыну, себептерді түсіндіру, пысықтау, қайта ұйымдастыру, басқа сөзбен айту, мазмұндау, қайта
қарап шығу, көшіріп алу, рөлдік ойындар ойнау, қорыту, синтездеу және жазу, түрлі мақсаттар үшін
пайдалану, өз сөзімен анықтама жазу, безендіру.
Тілдік мақсаттардың кейбірін пән мазмұнын оқу мақсаты деп те есептеуге болатынына қарамастан,
мазмұн мен тілдің бөлінуі оқушылардың мазмұнға да, тілге де баса назар аударуына көмектеседі. Бұл, сондай7
3-нұсқа
Маусым 2014

ақ, жауаптар мен шешімдер іздеу үшін қолданылатын үдерістермен салыстырғанда, жауаптарға/шешімдерге
аударылатын назарды теңгерімге келтіруге көмектеседі. Атап айтқанда, осындай үдерістерге баса назар аудару
тілдің нақты қолданылуы мен ойлау әрекетінің жақсаруына көмектеседі.
Тілдік емес пәндерде оқыту мақсаттарының көпшілігі мазмұнға бағытталады, бірақ ең кемінде біреуі
тілдік сауаттылықты дамытуға бағытталуы тиіс.

8
3-нұсқа
Маусым 2014

Орта мерзімді жоспар
«Жаратылыстану» пәні. Бастауыш мектеп. 1-сынып
1A бөлім: Адам
Осыған дейін меңгерілген білім
Оқушылар дене мүшелерін атай білуі тиіс (бас, кеуде, аяқ, қол, табан және т.б.)
Контекст
«Өзім туралы» тақырыбы аясында оқушылар дене мүшелерінің атауын және олардың ұқсастықтары мен айырмашылықтарын біледі. Бұл «Өнер» (бақылау
нәтижесінде сурет салу) және «Математика» (есеп және сан) пәндерімен пәнаралық байланыс үшін жақсы мүмкіндік болады.
Осы бөлімнің тілдік мақсаты
Оқушылардың бөлім бойынша тілдік мақсаттарына жету үшін төменде ғылыми тілдің үлгісі көрсетілген
Пән бойынша оқу мақсаты
Оқушылар:

 адамдар арасындағы сыртқы
ұқсастық
пен
айырмашылықтарды
(мысалы, шаш түсі, бойы,
көзінің түсі және т.б.)
анықтайды

Пәнге тән лексика және
терминология
Оқушылар:
 қол, аяқ, саусақтар, бармақ,
Өздері
мен
басқа
бас, шаш, көз жәнет.б.
адамдардың
арасындағы  көздің/шаштың түсі, бой;
ұқсастықтар
мен  бірдей, басқа, ең биік, ең аласа,
айырмашылықтарды
кең тараған, сирек кездесетін
талқылайды

Оқытудың тілдік мақсаты

Диалогке/жазуға пайдалы сөз тіркестері
Талқылауға арналаған сұрақтар:
 Біздің ұқсастығымыз неде?
 Біздің арамыздағы айырмашылықтар қандай?
 ... туралы сөйлесейік /... туралы қандай идеяңыз
бар/шашыңыздың/көзіңіздің түсін/ бойыңызды
салыстырыңыз.
 Бір-біріңіздің болжамдарыңызды тыңдаңыздар.

Басқа да тілдік мақсаттарды қою және ғылыми тілді оқытуға қатысты қосымша нұсқаулық үшін жоғарыдағы «Тілдік мақсат туралы» бөлімді қараңыз.
Қысқаша шолу
Оқушылар адам денесінің құрылысы туралы білімдерін кеңейтеді.Олар сыртқы белгілеріне қарап, (мысалы, шаштың, көздің түсі, бойы және т.б.), бір-бірінің
және басқалардың арасындағы ұқсастықтар мен айырмашылықтарды салыстыра бастайды.

3-нұсқа
Маусым 2014

9

Оқу
бағдарламасы
на сілтеме
4. Адам.
Адам денесінің
құрылысы

Оқу мақсаттары
1.4.1.1
Әртүрлі
белгілерді қолдана
отырып,
адамдар
арасындағы
ұқсастықтар
мен
ерекшеліктерді
анықтау,
мысалы,
шаш түсі, бойы, көз
түсі
және
т.б.Дағдылар
Бақылау
1.1.1.2Бақылау
жүргізу
арқылы
сұрақтарға
жауап
іздеу
Ақпарат алу және
ұсыну
1.1.3.5
Бақылау
нәтижелерін
суреттер
мен
белгілерді
(«иә»қанат белгісі, «жоқ»
- икс), гистограмма
арқылы
көрсету
(компьютерді
қолданбай)

4. Адам. Адам
денесінің
құрылысы.

3-нұсқа
Маусым 2014

1.4.1.1
Әртүрлі
белгілерді қолдана
отырып,
адамдар
арасындағы
ұқсастықтар
мен
ерекшеліктерді

Сабақта ұсынылатын іс-әрекет түрлері

Мұғалімге арналған ескертпелер (оқыту
әдістемесі бойынша)

Оқыту ресурстары

Біздің ұқсастығымыз неде?
(Ұ,Қ) Ойын: Оқушыларға тапсырманы
түсіндіріңіз, (мысалы, қолдарыңды бұлғаңдар,
аяқтарыңмен тарсылдатыңдар, бастарыңды
изеңдер, т.б). Барлық оқушылардың қатысуын
қадағалаңыз. Қалыптастырушы бағалау –
тапсырманы кімнің оңай орындайтынын және
кімге көмек қажет екенін бақылаңыз.
(Ө) Ойын барысында, кейбір оқушылардан қанша
қолы, бас, аяғы, саусағы және т.б. бар екенін
сұраңыз.
(Т)
Топтарда:біздің
жалпы
сыртқы
ерекшеліктерімізді
(дене
мүшелерін)
атап
шығыңыздар - бұл сөздерді өз беттерінше /салуын
сұраңыз.
Орындаған
жұмыстарын
қарап
талқылаңыздар,
дене
мүшелерінің
ортақ
сипаттары туралы бір пікірге келіңіз – бас, қол,
аяқ, табан, дене, т.б.
(Ұ) Алынған ақпаратты пайдаланып, тиісінше
сандық
белгілерімен,
дене
мүшелерінің
пиктограммасын құрыңыз. (мысалы, 1 бас, 2
қол/аяқ/табан/көз, т.б).

Бұл жаттығуға үлкен кеңістік қажет болады –
сыныпта орын босатуға, не болмаса мектеп
дәлізін, не ойын алаңын пайдалануға болады.

Әр топтан жазба жүргізетін бір оқушыны
сайлаңыз.
Сандар дене мүшелеріне қарсы орналасатын
пиктограмма/кесте құрыңыз. Сандар Yосінде, ал дене мүшелері - X-осінде.
Бұл жаттығуды оқушылардың осы бөлімнің
бастапқы білімін бағалау үшін қолданыңыз.
«Өнер»
пәнімен
байланыстырыңыз–
портреттер – сурет салу/бояу/коллаж жасау.

Стикерлер немесе үлкен парақтар
(флипчарттар) және маркерлер
немесе жазуға арналған дербес
тақталар (уайтбордтар).

Кестелерге арналған ірі
масштабты параққа алдын ала
сызылған осьтер, кем дегенде 2
см2.

(Қ) Оқушылардан өздерінің суреттерін салуларын
және барлығына тән жалпы сипаттамаларын
көрсетулерін сұраңыз.

Біздің айырмашылығымыз неде?

(Ұ) Дене мүшелеріне нұсқайтын немесе оларды
атайтын таныс әнді орындаңыз немесе шағын өлең

Сыныптың барлық оқушыларының қатысуын
қадағалаңыз;
жаттығуды
алдымен
ұл

10

Әуен ойнатқыш пен компакт
диск,интернет.

анықтау,
мысалы,
шаш түсі, бойы, көз
түсі
және
т.б.Дағдылар
Бақылау
Ақпарат алу және
ұсыну
1.1.3.3
Түрлі
бақылауларды
ең
тиімдісін
анықтау
мақсатында
салыстыру
1.1.3.5
Бақылау
нәтижелерін
суреттер
мен
белгілерді
(«иә»қанат белгісі, «жоқ»
- икс), гистограмма
арқылы
көрсету
(компьютерді
қолданбай)

4. Адам. –Адам
денесінің
құрылысы

1.4.1.1 Әртүрлі
белгілерді қолдана
отырып, адамдар
арасындағы
ұқсастықтар мен
ерекшеліктерді
анықтау, мысалы,
шаш түсі, бойы, көз
түсі және
т.б.Дағдылар
Бақылау
1.1.1.2
Бақылау
жүргізу
арқылы
сұрақтарға
жауап

3-нұсқа
Маусым 2014

оқыңыз.
(Ж) Бір-бірінен немен ерекшелентіндігін досымен
талқылатыңыз. Олардың ойларын сыныппен
талқылаңыз.
(Ұ) Ерекше белгілер тізімін атаңыз –
көздің/шаштың түсі, бойы, шаш қою әдісі және
т.б.
(Ө, Қ) Өз суреттерін салу, өзі мен досы
арасындағы 3 ұқсастық пен 3 айырмашылықты
көрсету.
Қалыптастырушы бағалау – осы тапсырманы
оқушылардың бақылау дағдыларын бағалау үшін
пайдаланыңыз. Оқушылар өз бақылау нәтижелерін
сурет, белгі («иә» - қанат белгісі, «жоқ» - икс
түрінде жазады.

балалардың, содан кейін қыздардың айтуын
сұрап түрлендіріңіз.
Оқушылардыбір-бірінен
етіп жұптастырыңыз.

ерекшеленетіндей
Флипчарт және маркерлер немесе
интерактивті тақта.

Оқушылардан
сөздерді
көмектесулерін сұраңыз.

жазуға

Дифференциация:
достарыңызбен
ұқсастықтарыңызды
тізіп
шығыңыз,
сонымен қатар айырмашылықтарыңызды
көрсетіңіз, (мысалы, барлығында шаш бар,
бірақ шаш қою үлгісі және түсі әр түрлі,
барлығының екі көзі бар, бірақ олардың түсі
әр түрлі және т.б.).
«АКТ»
және
«Өнер»
пәнімен
байланыстырыңыз – портреттер – сурет
салу/бояу, коллаж жасау, матаны пайдалану
.

бірдей оқушылар

Бағанды диаграмма құруды математика
тапсырмаларымен
байланыстырыңыз.
Олардың
бағанды
диаграмманың
не
екендігін түсінуіне байланысты бір сабақтан
артық уақыт кетуі мүмкін.

(Ұ, Ө) Оқушылардан өз шаштарының түсі туралы
айтуларын сұраңыз. Олардың сипаттамаларын
талқылау.

Кейбір оқушылар өз шаштарының түсі
туралы айтулары мүмкін – бұл жеке бас
мәселесі болғандықтан, олардың айтқанына
құрметпен қараңыз және басқа оқушылардың
да дұрыс қабылдауын сұраңыз.

Сыныпта шашының түсі
нешеу?

(МК,Ұ,Қ) Оқушыларды шаштарының түстері
бойынша
топтастасуын
көрсетіңіз.
Бұны
пиктограмма/диаграммада
қалай
бейнелеуге
болатындығын
мысал
ретінде
көрсетіңіз.
Шашының түстері бірдей оқушылардың саны

1 сыныпта, 1 бөлімде
қолданатын «АКТ» пәні
бойынша сурет салуға арналған
жиынтық.

Оқушылар
санау
кезінде
сенімділік
танытантындығына көз жеткізіңіз – осы
жаттығуды санмен байланыты жұмыспен

11

Ірі масштабты тор парақ, өлшемі
– кем дегенде 2 см2.
Оқушылар
талап
ететін
құралдардың барлығы (торкөз
парақ,
флипчарт
парақтары,
қолданбалы өнерге арналған

табу

туралы сұрақтар қойыңыз.

Ақпарат алу және
ұсыну

Қалыптастырушы бағалау – оқушылардың
топтарға қалай бірігетіндігін бақылаңыз.

1.1.3.5 Бақылау
нәтижелерін
суреттер мен
белгілерді («иә»қанат белгісі, «жоқ»
- икс), гистограмма
арқылы көрсету
(компьютерді
қолданбай)

(Т,Ұ,Қ) Оқушылардан осы ақпаратты қалай
жазып алатынын ойлануын сұраңыз. Ойларын
бүкіл сыныппен талдаңыздар. Әр топтан
ақпаратты жазып алып, бүкіл сыныпқа ұсынуды
сұраңыз.

сәйкестендіріңіз.

шығын материалы және т.б.).

Қалыптастырушы бағалау – оқушылардың
әрқайсысының немесе бірнеше оқушының
таныстыруынан презентациясынан) жазбалар
жүргізіңіз.

1.1.3.4 Бақылау
нысанын ауызша
сипаттау
1.1.3.3 Түрлі
бақылауларды ең
тиімдісін анықтау
мақсатында
салыстыру

4. Адам. –Адам
денесінің
құрылымы.

1.4.1.1 Әртүрлі
белгілерді қолдана
отырып, адамдар
арасындағы
ұқсастықтар мен
ерекшеліктерді
анықтау, мысалы,
шаш түсі.
Дағдылар
Бақылау
1.1.1.1 Қалай? Неге?
Бұл немен
байланысты? Егер
…болса, не болады?
т.б. сұрақтарды қоя

3-нұсқа
Маусым 2014

Сыныптағы
басқа
оқушылармен
салыстырғанда менің көзімнің түсі қандай?
(Ө) Өзкөздеріңіздің түсін мұқият қарау үшін
айнаны пайдаланыңыз. Жұбыңызға нені көріп
тұрғандығыңызды толық сипаттаңыз – әсіресе
көздеріңіздің түсі туралы.
(Ұ) Бірнеше жауапты талқылаңыз. Оқушыларға
сәйкес түстерді жазуды ұсыныңыз. Оқушылардан
көз түстері бойынша топтасып, диаграмма
құруларын сұраңыз.
(Т, Қ) Олардың топтары немес басқа топ туралы
әрбір топқа кезек-кезек сұрақтар қойыңыз.
Қалыптастырушы бағалау – оқушылардың

Бұл жаттығуды «Өзім туралы» тақырыбы
аясындағы
түстер
туралы
басқа
жаттығулармен байланыстырыңыз. «Өнер»
пәнінің тапсырмалары түстер қоспасын, реңк
және көлеңкені қамтуы мүмкін.
Егер оқушылар әр түрлі көздің бөліктерін
талқылай бастаса - көздің нұрлы қабығын,
көз бұршағын, кірпікті және т.б. талқылауды
қолдаңыз.

Пластик айналар
Флипчарт және маркерлер немесе
интерактивті тақта

Үлгі: көз түстерін салыстыру

12

білу
1.1.1.2.
Бақылау
жүргізу
арқылы
сұрақтарға
жауап
табу
Зерттеу
әрекетін
жоспарлау
1.1.2.2
Сұрақтарға
жауап
табудың
қарапайым
жолдарын
жоспарлау
(топ
ішінде)
Ақпарат алу және
ұсыну

жауаптарын жазып алыңыз.
(Ө,Қ) Алынған ақпаратты диаграмма түрінде
ұсыныңыз – оқушылардың толтыруы үшін үлгі
беріңіз.
(Ұ) «Өзім туралы» тақырыбымен байланыстыра
отырып, өздерінің туылған кездеріндегіден көзінің
түсінде өзгеріс бар ма екенін сұраңыз. Сәби
кезіндегі суреттеріне қарап, салыстырыңыз.

Ең жиі және ең сирек кездесетін көз түстері
жайлы сұраңыз.
Дифференциация:
қабілеті
төмен
оқушылардың осы жаттығуды аяқтауына
көмектесіңіз.
Оқушылардан
өздерінің
сәби
күнгі
суреттерін әкелулерін сұраңыз. Олардың
этникалық шығу тектеріне байланысты көз
түстерінің өзгермеуі мүмкін екендігін
ескеріңіз. Бұл әр түрлі этникалық топ
балаларының
көздерінің
түсі
қалай
өзгеретіндігін
не
өзгермейтіндігін
талқылауға жақсы мүмкіндік.

1.1.3.5.
Бақылау
нәтижелерін
суреттер
мен
белгілерді
(«иә»қанат белгісі, «жоқ»
- икс), гистограмма
арқылы
көрсету
(компьютерді
қолданбай)

4. Адам. –Адам
денесінің
құрылысы.

3-нұсқа
Маусым 2014

1.4.1.1 Әртүрлі
белгілерді қолдана
отырып, адамдар
арасындағы
ұқсастықтар мен
ерекшеліктерді
анықтау, мысалы,
шаш түсі, бойы, көз
түсі және
т.б.Дағдылар

Біздің
сынып
қандай?

Ақпарат алу және
ұсыну

(Ұ,Т, Қ) Оқушылардың бойларын өлшеңіз және
нәтижелерін жазыңыз. Сынып бойынша жалпы

оқушыларының

бойлары

(Ұ) Сыныпта бойы ең ұзын және ең аласа оқушы
кім екендігін анықтауды тапсырыңыз. Бұны қалай
анықтауға болатындығын талқылаңыз.
(МК) Қолда бар өлшеу құралдарын қолдануды
көрсетіңіз. Стандартты және стандартты емес
өлшеу құралдарын таңдауды қамтамасыз етіңіз.

Саралау мақсатында топтар арасында әр
түрлі өлшеу әдістерін бөліңіз. Оқушылардың
математикалық
қабілеттерімен

13

Бой өлшегіш, өлшеуіш таспа
немесе метрлі сызғыштар, қалам
немесе стандартты емес өлшеу
әдістері үшін қолданылатын
текшелер, қарыс немесе сүйем.
Жіп орамы және стикерлер.

1.1.3.1 Стандартты
емес өлшемдерді
қолдану, мысалы,
елі, сүйем, қарыс
1.1.3.2 Мұғалімнің
бақылауымен
нұсқауға сәйкес
қарапайым
өлшеулер жасау

тізім жасаңыз. «Ең ұзын», «ең аласа» және т.б.
түсініктерді талқылаңыз. Қалыптастырушы
бағалау – ұзын және аласа бойлы балаларды
ажырата алатын оқушылардың аттарын жазып
алыңыз.
(Ұ, Ө, Қ) Соңғы өлшеулерді суретке түсіріңіз.
Оларды оқушылар сабақта жауап берулері тиіс
сұрақтар үшін пайдаланыңыз. Осы әрекет үшін
сұрақтары бар жұмыс парағын дайындаңыз.
Тапсырманы
аяқтаған
соң
жауаптарын
талқылаңыз.

байланыстырыңыз.

Сұрақтар жазылған парақтар: ең
ұзын және ең аласа ...?
Суреттерді атқарылған жұмыс нәтижесі
ретінде мектептің немесе сыныптың ғылыми
журналына орналастырыңыз.

Қалыптастырушы бағалау – оқушылардың
«ұзын» және «аласа» ұғымдарын түсінгенін
тексеру үшін толтырылған жұмыс парақтарын
тексеріңіз.

3-нұсқа
Маусым 2014

Флипчарт және маркерлер немесе
интерактивті тақта

14

Сандық фотокамера.

«Жаратылыстану» пәні. Бастауыш мектеп.1-сынып
1B бөлім: Өсімдіктер
ҒылымБастауыш мектеп 1-сынып

Осыған дейін меңгерілген білім
Оқушылар өсімдіктердің тірі ағзалар екендігін білуі, сондай-ақ оларды қалай күту және өсіру бойынша негізгі білімі болуы керек.
Контекст
«Менің мектебім» тақырыбы аясында оқушылар мектеп ауласында, тұратын жерінде, Қазақстанда және сонымен қатар бүкіл әлем бойынша өсетін кейбір
өсімдіктерді таниды және атай алады.
Бөлімнің тілдік мақсаты
Оқушылардың бөлім бойынша тілдік мақсаттарына жету үшін төменде ғылыми тілдің үлгісі көрсетілген
Пән бойынша оқу
мақсаты
Оқушылар:
мәдени және жабайы
өсімдіктер болатынын
біледі

Оқытудың тілдік мақсаты
Оқушылар:


Өсімдіктердің
ұқсастықтары
мен
айырмашылықтарын талқылайды және
салыстырады (мысалы, жабайы және
мәдени өсімдіктер арасындағы)

Пәнге тән лексика және
терминология
 … бірдей;
 …бойынша ерекшеленеді;
 дің, тамыр, бұтақ, жапырақтың
түсуі;
 ағаш, бұта, шөп;
 жабайы өсімдік, мәдени
өсімдік;
 тамыр, сабақ, жапырақ, гүл,
жеміс;
 жыл мезгілдері.

Диалогке/жазуға арналған сөз тіркестері
Талқылауға арналған сұрақтар:
 Өсімдіктің тірі ағза екенін қалай анықтайсыздар?
 Бұталар мен ағаштың қандай
ұқсастығы/айырмашылығы бар?
 Сіздің ойыңызша, бұл өсімдіктер жабайы ма,
әлде мәдени ме?
 Жергілікті 10 өсімдікті атаңыз.
 Өсімдікке не қажет? Олар оны қайдан алады?
Сіздер неге … деп ойлайсыңдар?
 …бұл өсімдік жабайы/мәдени
 …өсімдіктердің тамыры/сабағы/гүлі бар
 …өсімдіктер біз үшін маңызды.
Жазбаша тапсырмалар:

Өзіңіз көрген тірі өсімдіктің суретін салыңыз,
белгілеңіз және жазыңыз.
Басқа да тілдік мақсаттарды қою және ғылыми тілді оқытуға қатысты қосымша нұсқаулық үшін жоғарыдағы «Тілдік мақсат туралы» бөлімді қараңыз.

3-нұсқа
Маусым 2014

15

Қысқаша шолу
Оқушылар жергілікті жерде өсетін жабайы және мәдени өсімдіктерді қарастырады, өсімдіктердің басты бөліктерін атайды және олардың басты қызметтерін
анықтайды. Содан кейін олар кейбір өсімдікті өсіріп, өсуге қажетті жағдайларды зерттейді. Бұл «Менің мектебім» тақырыбымен байланысып маусымдық
өзгерістерді және айналадағы кейбір өсімдіктердің маусымдық өзгеріске ұшырайтындығын қарастырады.

Оқу
бағдарламасы
на сілтеме
2.
Өсімдіктер.Өсі
мдіктердің көп
түрлілігі

Оқу мақсаттары
1.2.1.1 Өсімдіктердің
тірі ағза екенін түсіну
Дағдылар
Бақылау
1.1.1.2. 2 Бақылау
жүргізу
арқылы
сұрақтарға жауап табу
Ғылыми
зерттеуді
жоспарлау
1.1.2.4
Зерттеуді
жоспарлау барысында
қауіпсіздік техникасын
сақтауды
ескеру
Мұғалім көмегімен

Сабақта ұсынылатын іс-әрекет түрлері
Тірі ме, әлде өлі ме?
(Ж,Қ) Оқушыларға «Өсімдіктерді неліктен тірі
ағза деп айтамыз?» деген сұрақ қойыңыз.
Олардың
жауаптарын
талқылаңыз.
Қалыптастырушы
бағалау
–
олардың
жауаптарын және бар білімін бағалаңыз.
(Ұ,Т,Қ) Оқушылармен бірге мектеп маңайына
серуенге шығыңыз – өсімдіктердің суретін
салыңыз/жазыңыз немесе суретке түсіріңіз.
Сынып бөлмесіне қайтып оралып, ақпаратпен
бөлісіңіз. Ауруға шалдықпаған өсімдікте нені
көруге тиісті екені жөнінде бір пікірге келіңіздер
(Мұғалімге арналған ескертпелерді қараңыз).

Мұғалімге арналған ескертпелер (оқыту
әдістемесі бойынша)
Тірі өсімдіктің әдетте жасыл сабағы,
жапырақтары, жемісі және гүлдері болады.
Жасанды өсімдікпен салыстырғанда тірі
өсімдіктер
өлгенде солады
және
жапырақтары қурайды.
Қандай өсімдіктерді жұлуға болатындығын
талқылаңыздар. Қауіпсіздік шарасы –
бейтаныс жидектерді, тұқымдарды немесе
жемістерді жеуге болмайтынын
және
өсімдіктермен жұмыс істеген соң немесе
ұстағаннан соң қолды жуу керектігін
түсіндіріңіз.

Қалыптастырушы бағалау – олар сау өсімдікті
анықтай ала ма?

Оқыту ресурстары
Бірдей екі өсімдік, бірі сау,
екіншісі – ауру.
Фотокамера.
Қағаз
қысуға
арналған
планшет
/қағаздар/қарындаштар.
Жұмыс дәптері.

Коллаж
жасауға
қажетті
материалдар: жіп, қағаз, желім,
қайшы.

(Ө) Олар көрген өсімдіктің суретін салыңыз,
белгілеңіз немесе ол туралы жазыңыз.
Өсімдіктер мен гүлдердің әр түрлі бөліктерінен
коллаж жасаңыз.
2. Өсімдіктер.
Өсімдіктердің
көп түрлілігі

3-нұсқа
Маусым 2014

1.2.1.2 Өсімдіктердің
түрлерін
(ағаштар,
бұталар және шөптер)
салыстыру
және
ажырату,
олардың
айырмашылықтарын
көрсету

Интернет ресурстары/ ағаштар,
бұталар, шөптер туралы кітаптар

Өсімдіктердің көптүрлілігі
Ағаштар
(Ұ, Т, Ө, Қ) Оқушылар алдыңғы сабақтағы
суреттерге қарайды. Гүлдейтін немесе жеміс
беретін өсімдіктерді белгілейді. Өсімдіктердің

Қауіпсіздік
техникасы
–
бейтаныс
жидектерді, тұқымдарды немесе жемістерді
жеуге болмайтындығын түсіндіріңіз.

16

Ватман, қағаз, қарындаштар,
танымдық серуендеуге арналған
планшетниктер.

Дағдылар

басқа
түрлерін,
(мысалы,
ағаштарды)
талқылаңыз. Қалыптастырушы бағалау – олар
гүлдеу мен жеміс беруді ажырата ала ма?

Серуендеуге
рұқсат етілетін
аумақ
шекарасын келісу (оқушылар мектептен
алыстап кетпеулері үшін).

(Ұ,Қ) Мектеп ауласына серуенге шығыңыздар,
мектеп маңындағы ағаштарды анықтаңыздар.
Қалыптастырушы бағалау –жергілікті жердің
таныс ағаштары мен өсімдіктерін атаңыздар.

Бұл серуен ауа райы қолайлы болғанда ғана
оңтайлы. Олай болмағанда фотосуреттермен
шектелуге болады.

(Ұ,Қ) Ағаштардың көп түрлілігінің
бейнелейтін диаграмма салу/есептеу.

Оқушылар кейбір ағаштардың пішінін
естерінде тез сақтай алғандықтан, оларды
оңай таниды.
Дифференциация: оқушылар ағаштардың
бірнеше түрін табуы және санауы керек.

Ірі масштабты тор қағаз, өлшемі
– кем дегенде 2 см2, маркерлер.

Зерттеуді жоспарлау
1.1.2.4
Зерттеуді
жоспарлау барысында
қауіпсіздік техникасын
сақтауды ескеру
Мұғалім көмегімен
Мәлімет алу және
презентация (ұсыну)
1.1.3.5.Бақылауларды
жазу
(диаграммалар
түрінде компьютерді
қолданбай)

санын

(Ұ, Т,Ж, Қ) Ағаш белгілерін анықтаңыздар – дің,
тамыр, бұтақ, жапырақ. Олардың қайда өсетінін
талқылаңыздар.
Ағаш
суреттерін
салып,
атауларын жазыңыз. Қалыптастырушы бағалау таныс ағаштарды тани және атай алады.
(Ө, Т,Ж,Ө,Қ) Қазақстанда өсетін ағаштарды
қарастыру – қараағаш, терек, Алтай шыршасы
т.б. Оларды картаға салыңыз. Жергілікті
ағаштарды олардың пішініне, жапырақтарына,
жемісіне қарап анықтауға тырысыңыздар.
Қалыптастырушы бағалау – оқушылар
Қазақстанда өсетін ағаштарды және оларды
пішіні, жемісі, тұқымы бойынша ағашты
анықтайды.

Көшірме
қағаз
әзірленген ағаш
трафареттері.

көмегімен
сұлбасының

Сандық фотоаппарат.
Дифференциация:
оқушыларға
тек
ағаштарды беріңіз.

қабілеті
төменірек
Қазақстанда
өсетін

Қауіпсіздік
техникасы
–таныс
емес
жидектерді, тұқымдарды немесе жемістерді
жеуге болмайтындығын түсіндіріңіз. Қажет
болған жағдайда ыңғайлы аяқ киім мен
қолғап кию керек.
Бұл серуен ауа райы қолайлы болғанда ғана
оңтайлы. Олай болмағанда фотосуреттермен
шектелуге болады.

Бұталар
(Ө, Т, Ж, Ө, Қ) Серуенді қайталаңыз –
бұталарды қараңыз. Бұталардың сипаттамасын
талқылаңыз – бойы аласа, пішіні және т.б.