Педагогтің ТАӘ

Аманова Әсел Аманқызы

Оқытушының ТАӘ (тренер)

Аманова Раиса Толыкболовна

Оқу тәжірибесіне енгізілген өзгерістердің әсері

Мұғалім ретінде менің басты мақсатым — оқушылардың танымдық белсенділігін арттырып, математикалық білімді өмірмен байланыстыра алатын функционалды сауатты тұлға қалыптастыру. Осы мақсатта оқу тәжірибемде бірқатар әдістемелік өзгерістер енгізіп, олардың тиімділігін бақылап отырдым.

1-жартыжылдықта оқу тәжірибесіне бірнеше маңызды өзгерістер енгізілді: саралап оқыту, топтық жұмыс әдістері және қалыптастырушы бағалау белсенді қолданылды. Атап айтқанда, математика сабағында оқушылардың деңгейіне сай тапсырмалар берілуі, әр оқушының қабілетіне қарай қолдау көрсету нәтижесінде оқу үлгерімі айтарлықтай жақсарды. Мысалы, 8-сыныпта өткен «Квадрат теңдеулер» тарауында оқушылардың 75%-ы ТЖБ-дан «жақсы» мен «өте жақсы» нәтижелер көрсетті.

Үлгерім динамикасы мен қажетті өзгерістер

Математика пәні мұғалімі ретінде менің басты міндетім – оқушылардың оқу жетістіктерінің тұрақты түрде артып отыруына жағдай жасау. Осы мақсатта оқушылардың үлгерім динамикасын үнемі бақылап, оқу процесіне өзгерістер енгізу арқылы оқыту сапасын арттыруға тырыстым. Бұл есепте мен 2023-2024 оқу жылы барысында жүргізілген жұмыс нәтижелеріне сүйене отырып, үлгерім динамикасын және соған байланысты қабылданған өзгерістердің тиімділігін сипаттаймын. Үлгерім динамикасы – оқушы білімінің уақыт бойынша өзгеруін көрсететін маңызды көрсеткіш. Бұл көрсеткіш арқылы:

- Оқушылардың жылдық оқу нәтижесі;

- Білімдегі олқылықтар мен жетістіктер;

- Бағалау жүйесінің тиімділігі;

- Мұғалім жұмысының нәтижесі көрінеді.

ТЖБ және күнделікті бақылау нәтижелері бойынша оқушылардың 1-тоқсанмен салыстырғанда 2-тоқсанда орташа балл көрсеткіші 68%-дан 82%-ға өсті. Бұл – саралап оқытудың және кері байланыстың жүйелі берілуінің оң әсері. Алайда кейбір оқушылар (әсіресе, логикалық есептерден қиналатындар) әлі де қиындық көруде. Бұл бағытта логикалық ойлауды дамытуға арналған қосымша жаттығулар мен онлайн ресурстарды енгізу қажет.

Саралап оқыту

Оқушылардың деңгейін ескере отырып, тапсырмалар үш деңгейде ұсынылды: базалық, стандарт және күрделі. Бұл әдіс жоғары нәтиже көрсеткен оқушылардың да, қиналып жүрген оқушылардың да дамуына ықпал етті.

2.2. Қалыптастырушы бағалауды тиімді қолдану

Әр сабақта дескрипторлар мен критерийлер бойынша бағалау жүргізілді. Кері байланыс арқылы оқушы өз деңгейін біліп, әрі қарай даму жолын анықтады.

2.3. Функционалдық сауаттылыққа арналған тапсырмалар

Оқушылардың өмірмен байланысты практикалық есептер арқылы ойлау, талдау және шешім қабылдау дағдылары дамыды. Мысалы, «отбасылық бюджет», «жол жүру уақыты», «сауда-саттық» тақырыптарындағы есептерді шешу мотивацияны арттырды.

2.4. Цифрлық ресурстарды пайдалану

LearningApps, Bilimland, Quizizz, GeoGebra секілді онлайн платформаларды пайдалану оқушылардың пәнге қызығушылығын арттырды және визуалды түрде түсінуді жеңілдетті.

3. Өзгерістердің әсері

Жүргізілген өзгерістер нәтижесінде:

- Оқушылардың пәнге деген қызығушылығы артты.

- Сабаққа қатысуы мен белсенділігі жақсарды.

- Қабілеті төмен оқушыларда алға ілгерілеу байқалды.

- Білім сапасы 18%-ға дейін жоғарылады.

Қиындықтарды шешу жолдары

Теориялық білімді практикамен байланыстыра алмау.

Көптеген оқушылар формулаларды жаттап алғанымен, оны өмірлік есептерде қолдануға қиналды.

- Оқушылардың деңгейі әртүрлі.

Кейбір оқушылар тақырыпты жылдам меңгерсе, кейбірі баяу түсінеді. Бұл сабақта уақтылы ілгерілеуді қиындатты.

- Қызығушылықтың төмендігі.

Кейбір оқушылар математика пәнін "қиын", "қызықсыз" деп қабылдады.

- Сабақта уақытты тиімді пайдалануда қиындық.

Кей тапсырмаларға уақыт жетіспеді немесе барлық оқушы бірдей белсенділік танытпады.

2. Қиындықтарды шешу жолдары

2.1. Саралап оқыту әдісін енгізу

Оқушылардың қабілетін ескере отырып, тапсырмалар деңгейге бөлінді:

- I деңгей – қарапайым есептер,

- II деңгей – стандарт тапсырмалар,

- III деңгей – логикалық, олимпиадалық есептер.

Бұл әдіс барлық оқушыны қамтып, жетістікке жетуіне мүмкіндік берді.

2.2. Өмірмен байланысты тапсырмалар қолдану

Функционалдық сауаттылықты дамыту мақсатында өмірлік жағдайдан алынған есептер енгізілді:

– «Жол жүру», «Тауар бағасы», «Отбасылық бюджет» сияқты тақырыптар оқушыға математика не үшін қажет екенін түсіндіруге көмектесті.

2.3. Цифрлық құралдарды қолдану

Bilimland, GeoGebra, Quizizz сияқты платформаларды пайдалану сабақтың көрнекілігін арттырып, оқушының қызығушылығын оятты.

2.4. Қалыптастырушы бағалау және кері байланыс

Сабақ барысында «2 жұлдыз, 1 тілек», «Бағдаршам», «Екі жақты күнделік» әдістері арқылы оқушы мен мұғалім арасында тұрақты байланыс орнатылды.

Үлгерімі төмен оқушылар үшін жеке кеңес беру, қосымша тапсырмалар беру, сыныптан тыс дайындық сабақтарын ұйымдастыру арқылы қиындықтар шешілді. Мысалы, 7-сыныптағы екі оқушы аптасына екі рет қосымша дайындыққа қатысып, 2-тоқсанда математикадан 3-тен 4-ке көтерілді.

10сынып оқушысын қосымша тапсырмаалар беріп, тест тапсырмаларын орындаудың лайфхақтарымен бөлісіп оқу үлгерімін алға тарттық.

Бағалау әдістерінің ықпалы

Қалыптастырушы бағалау барысында жазбаша және ауызша кері байланыс қолданылды. Google Forms арқылы шағын тестілер мен Kahoot ,WordWoll,LearningApps, Quizziz, Gynzy т.б сияқты ойын элементтері енгізіліп, оқушылардың белсенділігі артты.

1.1 Қалыптастырушы бағалау

- Сабақ барысында оқушыларға жедел кері байланыс беріп отырдым.

- Топтық, жұптық жұмыс кезінде бағалау критерийлері мен дескрипторлар арқылы оқушылар өз-өздерін және сыныптастарын бағалауға үйренді.

- «Бағдаршам», «Смайликтер», «Екі жұлдыз, бір тілек» сияқты визуалды әдістер қолдандым.

1.2 Жиынтық бағалау

- Тоқсан соңында оқушылардың математикалық дағдыларын тексеруге арналған жиынтық жұмыстар ұйымдастырдым.

- Жиынтық бағалау нәтижелері оқу мақсатына жету деңгейін нақты көрсетті және ата-аналармен кері байланыс орнатуға септігін тигізді.

2. Бағалау әдістерінің әсері

Оқушы белсенділігі

Бағалау әдістері оқушыларды сабаққа белсенді қатысуға ынталандырды. Өз жұмыстарын нақты критерийге сай бағалауды үйренген оқушылар өз деңгейін дұрыс түсініп, қателерін түзетуге ұмтылды.

Жауапкершілік

Өзін-өзі бағалау мен бірін-бірі бағалау тәсілдері арқылы оқушыларда жауапкершілік артты. Олар сабаққа дайындықпен келіп, өз әрекеттеріне сыни көзбен қарай бастады. Мотивация

Қалыптастырушы бағалау кезінде берілетін оң кері байланыс оқушылардың бойында сенімділік пен қызығушылық қалыптастырды. Әсіресе үлгерімі төмен оқушылардың өзін көрсетуге мүмкіндік алды.

Бұл әдістер нәтижесінде оқушылар тапсырмадағы қателіктерін түсініп, келесі жолы дұрыс орындауға ұмтылды. Сонымен қатар, өзіндік бағалау мен өзара бағалау әдістері де енгізілді. Әрі қарай кері байланысты дер кезінде әрі нақты беру бағытында даму қажет.

Әдістердің әсері

Математика сабақтарында оқушылардың функционалдық сауаттылығын арттыру мақсатында өмірмен байланысты есептер, кестелер мен диаграммалар талдау тапсырмалары жиі қолданылды. Мысалы, «Құн, баға, сома» тақырыбында нақты дүкен бағалары негізінде есептер шығарылды. Бұл әдіс оқушылардың математика пәніне қызығушылығын арттырып, пәннің өмірмен байланысын түсінуге ықпал етті.

Функционалдық сауаттылыққа негізделеген тапсырмаларды құрастырып, Сен Зерттеушісің әдісімен оқушылардың танымдық,зерттеушілік, қызығушылық қабілеттерін арттыруға болады.

Тиімді тәсілдер

Математика пәнін оқыту барысында оқушылардың пәнге деген қызығушылығын арттыру, оқу жетістіктерін жақсарту – әрбір мұғалімнің басты мақсаты. Қазіргі заман талабына сай оқытудың тиімді тәсілдерін қолдану арқылы мен өз тәжірибемде оқушылардың танымдық белсенділігін, логикалық ойлауын, функционалдық сауаттылығын арттыру бағытында бірқатар оң нәтижелерге қол жеткіздім.

1.1. Саралап оқыту

Оқушылардың білім деңгейлерінің әртүрлілігіне байланысты тапсырмалар үш деңгейде берілді:

- Базалық деңгей: негізгі формулалар мен анықтамаларды қолдану,

- Орташа деңгей: стандарт есептер шығару,

- Күрделі деңгей: логикалық есептер мен олимпиадалық тапсырмалар.

Бұл тәсіл барлық оқушыны қамтуға мүмкіндік берді.

1.2. АКТ қолдану

Сабақтарда Bilimland, GeoGebra, Kahoot, Quizizz сияқты цифрлық платформалар кеңінен қолданылды. Бұл оқушылардың қызығушылығын оятып, уақытты үнемдеуге және бағалауды жедел жүргізуге мүмкіндік берді.

Ең тиімді тәсіл ретінде контексті есептер мен жобалық жұмыстарды айтуға болады. Мысалы, «Отбасылық бюджет» жобалық жұмысында оқушылар Excel бағдарламасында есептеп, шығын мен кірісті есептеуді үйренді. Бұл олардың сандық сауаттылығын арттырды.

Оқушыларға өз қаржылық сауаттылығын дамытуға, болашақта мамандық таңдауына оң әсерін беретін тиімді тәсілдерді қолдану керек.

Қиындықтар мен даму қажеттілігі

Кейбір оқушылар мәтінді есептерді түсінуде қиындық көрді. Осыған орай, оқылым дағдыларын дамыту мен есептің шартын дұрыс талдау бағытында қосымша жұмыс жүргізу қажет. Сондай-ақ, математикалық тілде сөйлеу және жазу дағдыларын дамыту бойынша арнайы тапсырмалар енгізілуі керек.

Кездескен әрбәр қиындықты шешудің оңтайлы жолдарын,әдіс тәсілдерін іздерістіріп, кіріктіру керек.

1. Кездескен қиындықтар

1.1 Оқушылардың пәнге қызығушылығының төмендігі

Кейбір оқушылар математикаға қызығушылық танытпай, тапсырмаларға немқұрайлы қарады. Бұл, әсіресе, күрделі тақырыптарда – мысалы, бөлшектер немесе теңдеулер тақырыптарында байқалды.

1.2 Деңгейі әртүрлі оқушылармен жұмыс

Сыныптағы оқушылардың математикалық дайындық деңгейі біркелкі емес болғандықтан, бір тапсырма біреуге жеңіл, ал екіншісіне өте қиын болып көрінді.

1.3 Уақыт тапшылығы

Оқу бағдарламасының көлемі мен қысқа уақыт арасында тепе-теңдік табу қиын болды. Кейбір тақырыптарға тереңірек тоқталуға мүмкіндік болмады.

1.4 Қалыптастырушы бағалау жүйесін толық меңгеру

Қалыптастырушы бағалауды дұрыс ұйымдастыруда бастапқыда кедергілер болды: дескриптор құру, нәтижелер бойынша кері байланыс беру үнемі сәтті бола бермеді

2. Даму қажеттілігі

2.1 Оқытудың сараланған әдістерін меңгеру

Әртүрлі деңгейдегі оқушыларға бейімделген тапсырмалар беру үшін саралау стратегияларын (мысалы, "Think-Pair-Share", "Тапсырма матрицасы") көбірек қолдану қажет екенін түсіндім.

2.2 Цифрлық ресурстарды тиімді пайдалану

Математика сабақтарында интерактивті тапсырмалар, GeoGebra, Quizizz, Liveworksheets сияқты платформаларды қолдану – оқушы белсенділігін арттыратын бағыт екенін байқадым.

Инклюзивті білім беру ортасы

Жекелеген қолдау

Математиканы меңгеруде қиындық көретін оқушылар үшін тапсырмалар жеңілдетілді, қосымша уақыт және визуалды құралдар (кескіндер, блоктар, сызбалар) қолданылды.

1.2. Көпарналы оқыту тәсілі

Оқушылардың қабылдау түріне қарай (аудиал, визуал, кинестетик) сабақ мазмұны бейімделді. Бұл әсіресе ерекше қажеттілігі бар оқушылар үшін өте тиімді болды.

1.3. Қарқын мен тәсілді саралау

Сыныптағы оқушылардың қабілетіне қарай бір тақырып әртүрлі деңгейде және әртүрлі әдіспен түсіндірілді. Мысалы, бір оқушыға есепті сурет арқылы, екіншісіне мысал арқылы, үшіншісіне бейнематериал арқылы жеткізу.

1.4. Эмоционалды қолдау

Эмпатия, қолдау сөздері, жетістігін мадақтау арқылы оқушылардың сенімін нығайтуға тырыстым. Қалыптастырушы бағалау кезінде «жұлдызша беру», «жұптық мадақтау» әдістерін қолдандым.

Инклюзивті білім беру үшін саралап оқыту әдісі қолданылды. Әр оқушының оқу қарқыны мен қабылдау деңгейіне қарай тапсырмалар берілді. Ерекше білім беру қажеттілігі бар оқушыларға визуалды құралдар мен манипулятивті ресурстар (мысалы, фигуралар, сызбалар) пайдаланылды. Бұл оқушылардың өзін сенімді сезінуіне жағдай жасады.

Бұл оқушыларды өмірлік дағдыларға дайындауға бағыттау кере тапсырмаларды.

Ресурстарға тең қолжетімділік

1.1. Сараланған ресурстар дайындау

Оқушылардың деңгейлік айырмашылығына байланысты тапсырмалар «жеңіл – орта – күрделі» деп үш деңгейде әзірленді. Әрбір оқушы өз мүмкіндігіне сай тапсырмамен жұмыс істеу мүмкіндігіне ие болды.

1.2. Цифрлық ресурстарды қолдану

Барлық оқушылар BilimLand, Khan Academy, GeoGebra сияқты платформаларға тіркеліп, сабақтан тыс уақытта өз бетімен жаттығу жасап, бейнематериалдар көру арқылы білімін толықтырды.

1.3. Құрал-жабдықтарға тең қолжетімділік

Математика сабағында техникалық құралдар (интерактивті тақта, планшет, калькулятор) бәріне бірдей қолдануға мүмкіндік берілді. Қажетті материалдар – сызғыш, циркуль, үлестірмелі парақтар әр партада жеткілікті болды.

1.4. Модельдеу мен визуализация

Кейбір оқушылардың логикалық қабылдауы баяу болғандықтан, нақты үлгілер (көрнекі құралдар, фигуралар, сызбалар) қолданылды. Бұл әсіресе ерекше білім беруді қажет ететін балалар үшін өте тиімді болды.

2. Қиындықтар

- Барлық оқушыны бірдей цифрлық ресурспен қамтамасыз ету мүмкіндігі бірден болмады (құрылғы жетіспеушілігі).

- Төмен деңгейлі оқушылардың тапсырмаларды түсінуі баяу жүрді.

- Кейбір оқушылар ресурстарды дұрыс пайдалануға дағдыланбаған.

3. Шешу жолдары

- Ауыспалы сабақ үлгісін қолдандым: бір топ ресурспен жұмыс істесе, екіншісі дәптермен не мұғаліммен тікелей жұмыс істейді.

- Қолданушы нұсқаулықтары берілді, оқушылармен бірге цифрлық платформаларды пайдалануды үйрендік.

- Үлгерімі төмен оқушыларға қосымша сабақтар мен жекелей кеңес беру ұйымдастырылды.

Сабақтарда барлық оқушыларға цифрлық құралдар мен қағаз форматтағы ресурстар қатар ұсынылды. Мысалы, интернетке қосыла алмайтын оқушыларға тапсырмаларды қағаз түрінде беру тәжірибесі енгізілді. Google Classroom платформасында сабақ материалдары тұрақты түрде жүктеліп отырады.

Оқушылар қызығушылық танытып, ұсынылған тапсырмаларды орындайды.

Қолайлы орта құру шаралары

1. Қиындықтар мен байқаған мәселелер

1.1 Оқушының уайымы мен сенімсіздігі

Кейбір оқушылар математика сабағында өзін сенімсіз сезініп, қатесінен қорқып жауап бермейтінін байқадым. Бұл – қолайсыз ортада жиі кездесетін жағдай.

1.2 Жетістікке жетудің тең мүмкіндігі болмауы

Жоғары дайындықтағы оқушылар үнемі жауап беріп, белсенділік танытып отырды, ал әлсіз оқушылар өздерін шеттетілгендей сезінді.

1.3 Мұғалім мен оқушы арасындағы арақашықтық

Кейбір оқушылар мұғаліммен ашық пікір алмасуға ұялып, сұрақ қоюға қысылды. Бұл да ортадағы сенім мен қолдаудың жеткіліксіздігін көрсетті.

2. Қолайлы орта қалыптастыру шаралары

2.1 Қатеге жол беретін, қателесуден қорықпайтын орта құру

Сабақ барысында «қате – білімнің бастауы» қағидасын енгіздім. Әр оқушының жауабы тыңдалып, қате болса да талқыланып, бағалау емес, қолдау көрсетілді.

2.2 Ынталандыру және қолдау тілі

Тілдік қолдау арқылы («Жарайсың!», «Керемет ой!», «Бұл жауап та өздігінен құнды!») оқушының өзін еркін сезінуіне мүмкіндік берілді.

2.3 Топтық және жұптық жұмыс ұйымдастыру

Топтық жұмыс оқушылардың бір-бірімен пікір алмасуына, қиналған тұста көмектесуіне ықпал етті. Бұл өзара қолдаудың ортада орнығуына себеп болды.

2.4 Сараланған тапсырмалар беру

Әртүрлі деңгейдегі тапсырмалар арқылы барлық оқушы өз қабілетіне сай жетістікке жету мүмкіндігіне ие болды. Бұл да олардың сенімін артты…

- Әр сабақта эмоционалды жайлылықты қамтамасыз ету үшін психологиялық ахуалды қалыптастыратын жаттығулар енгізу.

- Сабаққа оқушылардың қызығушылығын арттыратын өмірлік есептер мен ойын элементтерін қосу.

- Оқушылармен кері байланыс жүргізу арқылы олардың ұсыныстарын ескеріп отыру.

Сабақ барысында оқушылар арасында сенімді қарым-қатынас орнату үшін «ынтымақтастықта оқыту», «оқушының үнін тыңдау» әдістері қолданылды. Сабақ басында эмоционалдық қолдау мақсатында шағын мотивациялық жаттығулар ұйымдастырылды. Алдағы уақытта эмоционалдық интеллект пен командада жұмыс істеу дағдыларын дамыту бағытында тренингтер ұйымдастыру жоспарланып отыр.

Әрбір оқушыны жеке дара тұға рет інде қабылдап, қажеттілігіне қарай тапсырмалар құрастырып ұсынатын болсақ, жо,ары интеллекті,жан жақты амыған тұлға қалыптастырамыз деген сенімдеміз.