|
Терминдерді оқы.
Әңгіме дегеніміз - оқиғаны қарасөзбен баяндайтын шағын көркем
шығарма жанры.
Әңгімеге тән белгілер:
1) Көлемі жағынан шағын.
2) Кейіпкерлер саны аз.
3) Автордың шеберлігін талап етеді, онда адам, оның өмірі мен
тағдыры, аса маңызды деген оқиға жинақы беріледі. Мұнда бір
айтылған жайларға қайта оралуға, тәтпіштеп баяндауға, ұзақ
суреттеуге орын жоқ. Әңгіме жанры аз сурет арқылы көп жайды аңғарта
білетін айрықша көркемдік шеберлікті талап етеді.
4) Сюжет ұйытқысын құрайтын оқиғаның басталуы, шарықтау шегі мен
шешімі болады.
5) Оқиға көбіне бірінші жақтан баяндалып, әңгімешінің оқиғаға
тікелей қатыстылығын көрсетеді.
Мағынаны тану
О. Бөкей
Оралхан Бөкей 1943 жылы 28 қыркүйекте Шығыс Қазақстан облысы
Қатон-Қарағай ауданына қарасты Шыңғыстай ауылында туған. 1963 жылы
қазіргі әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университетіне сырттай
оқуға түседі де, оны 1969 жылы тамамдайды. 1970 жылы Алматы
қаласындағы «Жазушы» баспасынан шыққан «Қамшыгер» атты алғашқы
жинағы қаламгер ретінде танытты. Осы баспадан оның «Үркер» (1971),
«Қайдасың, қасқа құлыным?» (1973), «Мұзтау» (1975) әңгімелері мен
повестері шығарылды. Оралхан Бөкейдің «Ән салады шағылдар» (1978),
«Үркер ауып барады» (1981), «Біздің жақта қыс ұзақ» (1984)
әңгімелері мен повестері «Жалын» баспасынан жарық көрді. 1986 жылы
оның «Құлыным менің» драмалық шығармасы «Өнер», ал 1987 жылы «Ұйқым
келмейді» деп аталатын әңгімелері «Жазушы» баспасынан шықты.
«Құлыным менің» (1974), «Текетірес» (1976), «Қар қызы» (1982),
«Çымырайды поездар» (1984), «Жау тылындағы бала» (1985), «Мен
сізден қорқамын» (1987) пьесалары қазақ және орыс тілдерінде
республикалық, облыстық, сондай-ақ бұрынғы одақтас республикалар
театрларында қойылған.
Оралхан Бөкей – есімі дүниежүзіне танымал жазушы. Оның шығармалары
әлемнің көптеген тілдеріне (орыс, ағылшын, француз, неміс, жапон,
араб, қытай) аударылған. Оралхан Бөкейдің туын дыларынан «Кісікиік»
(1985, режиссері М. Смағұлов), «Сайтан көпір» (1986, режиссері Д.
Манабаев) көркем фильмдері қойылды.
Оқылым. Шығарманы оқушылармен бірлесе оқимыз. Әңгіменің желісі
бойынша жоспар құрамыз.
Дескриптор: 1 балл
Білім алушы:
Әңгімені түсініп оқып, сұраққа жауап береді. 1 балл
Жоспар:
1. Салықсалған ауылы
2. Соғыстан кейінгі бейбіт өмір
3. Тортай
4. Ертегіші Тортай
5. Тортай мінер ақ боз ат...
1-тапсырма. Әңгіме мазмұнын талдау(кестемен жазбаша
жұмыс)
Дескриптор: 3 балл
Білім алушы:
Әңгіменің композициялық құрылысына талдай отырып,
сәйкестендіреді. 3 балл
Жауабы:
Әңгіменің аталуы: «Тортай мінер ақ боз ат»
Авторы:Оралхан Бөкей
Тақырыбы:Жетім өмірі
Идеясы:Жас бозбаланың биік арманының соғыс салдарынан орындалмай
қалуы.
Кейіпкерлер: Тортай, фермер баласы
Қай кезеңді суреттейді? Соғыстан кейінгі жылдарды
Әңгіме немен аяқталды? Тортай арманына жете алмады
2-тапсырма. Сәйкестендіру. Әңгіменің композициялық құрылысына
талдай отырып, сәйкестендіріңіздер.
Дескриптор: 3 балл
Білім алушы:
Жауабы:
Сюжеттің басталуы
Тортай мінер ақ боз ат... Менің тақымымда кеткендей еді...
Сюжеттің байланысы
Тортай мен Ораштың достығы
Сюжеттің шиеленісуі
Тортайдың түсі
Сюжеттің шегі
Салықсалған ауылының көрінісі
Сюжеттің шешімі
Тортайдың үйінен кетуі
Жаңа сабақты қорытындылау кезеңі:
Проблемалық сұрақтарға жауап беру арқылы, тақырып бойынша талдау
жүргізу.
1. Салықсалғанда соғыстан кейінгі жағдай қандай?
2. Әңгімеші бала мен Тортайдың достығы қалай сипатталған?
3.. Тортайдың жеке басының арманы не? Сол үзіндіні әңгімеден тауып
оқы.
4. Тортайдың автор үйіне келудегі мақсаты не?
5. Автор неге орнынан тұрып амандаса алмады?
6. Тортай кітап туралы қандай пікірде ? Кітапты неге пір тұтты?
7. Кітаптың адам өмірі, мінез құлқы үшін қандай маңызы бар?
8. Ол таскүркеде қандай кітап оқыды ?
9. Әңгіменің соңында лирикалық кейіпкер қандай шындық айтады?
10.Тортай неге арманына жете алмады?
Дескриптор: 2 балл
Білім алушы:
Бекіту мақсатында қойылған толық, дұрыс сұрақтарға жауап береді.
2 балл
|
13 Ақпан 2025
115
1 рет жүктелген
