Офд.Жүйке жүйесінің бұзылуы және аурулары

Қазақстан Республикасы Білім және Ғылым Министрлігі

Оңтүстік Қазақстан Мемлекеттік Педагогикалық Университеті

РЕФЕРАТ

Тақырыбы: Жүйке жүйесінің бұзылуы және аурулары

Тобы: 1501-11

Орындаған: Арын Ұ.

Қабылдаған: Пошаева Г.

Шымкент – 2022ж

I. Кіріспе

II. Негізгі бөлім:

1. Жүйке жүйесінің бұзылуы және себептері

2. Неврологиялық аурулар ( белгілері, емі және алдын алу шаралары)

III. Қорытынды.

IV. Пайдаланылған әдебиеттер.

I. Кіріспе

Жүйке жүйесі - адам мен жануарлар организмдерінің қоршаған ортаға бейімделуін реттейтін жүйе. Жүйке жүйесін зерттейтін морфологияның бөлімін гр. neurologia (грек, neuron — жүйке, жүйке жасушасы; logos — ілім) деп атайды. Жүйке жүйесінің қызметтері рефлекстер арқылы іс жүзіне асады.

Жүйке жүйесі жануарлар мен адам организмдегі органдар мен жүйелер әрекетін біріктіретін және организмнің тіршілік әрекетінің сыртқы ортамен үздіксіз қарым-қатынасын қамтамасыз ететін жүйке ұлпасы мен глеяның жиынтығы. Жүйке жүйесі ішкі және сыртқы тітіркендіргіш әсерін қабылдайды, талдайды, өңдейді,организм қызметін реттеп үйлестіреді.Бұның негізгі бөлігі - аса қозғыш және қозуды тез өткізетін өсінділері бар жүйке жасышасы (нейрон). Жүйке жүйесі филогенез процесінде күрделі өзгеріске ұшыраған.

Нерв жүйесі организмнің барлық функциялық жүйелерін, ағзалар мен тіндерін біртұтас бірлікте байланыстыратын, біріктіретін жүйе. Ол ұдайы өзгеріп тұратын сыртқы ортаның ықпалдарына организмнің бейімделу мүмкіншіліктерін қамтамасыз етеді. Сол себептен нерв жүйесінің бұзылыстары  организмнің осы бейімделу қабілетінің бұзылыстарына әкеледі. Осының нәтижесінде дамитын көптеген дерттердің негізінде  нервтік реттелудің бұзылыстары жатады.

Начало формы

II. Негізгі бөлім

Нерв жүйесінің бұзылыстарына әкелетін себептік ықпалдар экзогендік және эндогендік болып екі үлкен топқа  бөлінеді

Экзогендік себептік ықпалдарға: биологиялық (микробтар мен вирустар және олардың уыттары), химиялық (улы заттар, металдар, этил немесе метил спирттері, кейбір дәрі-дәрмектер, мәселен  стрихнин,   хлороформ, кураре  ж.   б.,   гипоксия), физикалық (барометрлік қысым, иондағыш сәулелер, ыстық немесе суық температуралар, электр ағыны, электромагниттік толқындар ж. б.) механикалық (жарақат, ми шайқалысы), психогендік (жан-күйзелістері, жағымсыз эмоциялар) ықпалдар жатады. Сонымен бірге нерв жүйесінің бұзылыстары адамның ішетін тағамында витаминдердің аздығынан, әсіресе жас балалардың тамағында нәруыздардың (протеиндердің) жетіспеуінен дамуы мүмкін. Бұл келтірілген  себептік ықпалдармен бірге адам үшін сөздің маңызы өте үлкен. Бір ауыз сөзбен адамның жанын жаралауға немесе науқас адамға дем беріп, сауықтыруға болады.

Эндогендік ықпалдар туа біткен немесе жүре пайда болған болып бөлінеді. Туа біткен эндогендік себептік ықпалдарға тұқым қуалайтын нерв жүйесінің аурулары (Даун ауруы, фенилкетонурия, шизофрения, эпилепсия, микроцефалия т. с. с.) және нәресте басының туылу кезіндегі жарақаттанулары жатады.

 Жүре пайда болған эндогендік ықпалдарға мида қан-айналымының бұзылыстары (ми тамырларының спазмы, тромбозы немесе эмболиясы, қан құйылу), өспе өсуі, эндокриндік дерттер (қантты диабет, туа біткен гипотиреоз, тиреотоксикоз ж. б.), аутоиммундық үрдістер ж. б. жатады. Бұл көрсетілгендерден басқа нерв жүйесі нервтік-рефлекстік (травмалық шок), шартты-рефлекстік жолдармен бұзылулары мүмкін.

Кез-келген бұзылулар, тамақтанудың жетіспеушілігі, созылмалы улану, күнделікті стресс жағдайларында жүйке ұлпалары нашарлайды. Жүйке жүйесінің әртүрлі аурулары туындайды.Жүйке жүйесінің кез-келген патологиясы денеде ауырсыну белгілерімен көрінеді. Олардың арасында – бас ауруы, ұйқының бұзылуы. Тиктар, тамырлы патологиялар туындауы мүмкін, қысымның төмендеуі немесе жоғарылауы пайда болады. Және әр жағдайда себепсіз жалпы әлсіздік байқалады.Аурудың жүйке жүйесіне байланысты екенін қалай анықтауға болады? Перифериялық ЖЖ байланыс функциясын орындайды. Талшықтар адам ағзасындағы әр органға, ұлпаларға, жасушаларға созылады. Осы қосылыстардың арқасында ми өмірлік процестер туралы толық ақпарат алады. Бұл дененің жұмысын реттеуге, деструктивті факторларға уақытында жауап беруге, өмірлік функцияларды қолдауға мүмкіндік береді.Жүйке талшықтары адамның бүкіл денесіне енгендіктен, ЖЖ аурулары әртүрлі ауырсыну белгілерінде көрінуі мүмкін. Ауырсынуды локализациялау арқылы сіз сол немесе басқа зақымға диагноз қоя аласыз.

Себепке сүйене отырып, жүйке жүйесі ауруларының келесі түрлері бар: инфекциялық; травматикалық; тұқым қуалайтын. Аурулардың инфекциялық табиғаты патогендердің – вирустардың, бактериялардың, саңырауқұлақтардың, паразиттік инвазиялардың ағзаға әсер етуімен байланысты. Көп жағдайда мидың зақымдануы, яғни орталық жүйке жүйесі диагноз қойылады. Бұл мүмкін: энцефалит; қызылша; безгек және т. б. Орталық жүйке жүйесінің инфекциялық зақымдануына тән клиникалық көріністер-жалпы температураның жоғарылауы, сананың бұзылуы, жиі бас ауруы және айналуы, жүрек айну-құсу синдромы. Травматикалық жүйке жүйесінің аурулары көгеру немесе басқа механикалық фактор нәтижесінде мидың немесе жұлынның зақымдануынан болады. Бұл бас ауруы, жүрек айну және құсу, жоғалту немесе сананың бұзылуымен бірге жүретін контузия болуы мүмкін. Жүйке жүйесінің тұқым қуалайтын зақымдануы хромосомалық және геномдық болып бөлінеді. Алғашқы аурулардың ішінде Даун ауруын, екіншілерінің арасында жүйке – бұлшықет жүйесінің бұзылуын ажыратуға болады. Тұқым қуалайтын патологиялардың клиникалық көріністері-мотор мүшелері мен қалқанша безінің дұрыс қалыптаспауы, деменция, физикалық және психикалық дамудың артта қалуы.

Тұқым қуалайтын аурулар бірнеше кіші түрлерге бөлінеді: белгілі бір фактордың (жарақат, инфекция) әсерінен және тұқым қуалайтын бейімділік болған кезде ОЖЖ дегенеративті зақымдануы; эпилепсия; жүйке-бұлшықет аппаратының зақымдануы. Тұқым қуалайтын ауруларға Паркинсон ауруы, Альцгеймер ауруы, амиотрофиялық бүйірлік склероз, Хантингтон хореясы, ПИК ауруы жатады. Сонымен қатар, көбінесе мүгедектік тобының тағайындалуына және өлімге әкелетін тамырлы типтегі жүйке жүйесінің ауруларын атап өткен жөн. Бұған ми қан айналымының жедел бұзылуы (инсульт), созылмалы типтегі тамырлы-ми жеткіліксіздігі жатады. Тән белгілердің қатарына бас ауруы, жүрек айну және құсу синдромы, мотор функциясының бұзылуы және сезімталдық жатады.

Альцгеймер Ауруы. Ауру кезінде жүйке жасушаларының баяу өлімі орын алады. Егде жастағы адамдарда патология жиі диагноз қойылады. Өкінішке орай, аурудың дамуын тоқтатуға көмектесетін әдістер жоқ, бірақ симптомдарды жеңілдету және қалыпты жалпы жағдайды сақтау үшін шаралар қолдануға болады.Осы мәселе бойынша жеткілікті зерттеулердің болмауына байланысты аурулардың нақты себебін айту мүмкін емес. Өзгерістер ОЖЖ нейрондарындағы ақуыздардағы құрылымдық ауытқулар, бета-амилоид пептидінің шөгінділері немесе ацетилхолиннің жеткіліксіз өндірісі нәтижесінде дамиды деген теория бар.

Тән белгілері:

• есте сақтау, сөйлеу, қозғалыс белсенділігінің бұзылуы;

• апатия немесе керісінше-тітіркену;

• ақау көрермендер, тактильном, слуховом көзбен қабылдау; өздігінен қызмет көрсету мүмкін еместігі;

• бұлшықет массасының төмендеуі. Аурудың болжамы қолайсыз. Терапияның 1 сатысында басталғанда өмір сүру ұзақтығы 7-14 жылдан аспайды.

Эпилепсия. Ауру мидың электрлік қоздырғыш жасушаларында кенеттен және күшті разрядтан туындаған конвульсиялық ұстамалармен бірге жүреді. Патологияның даму себептерінің қатарына генетикалық ауытқулар, церебральды бөлімнің туа біткен аурулары, мидың механикалық жарақаты, онкологиялық және атрофиялық процесс, инсульт жатады.

Эпилепсияның ерекше симптомы-конвульсиялық ұстамалар. Басқа белгілер:

• тітіркенуді арттыру;

• қозғалыстарды үйлестіруді, кеңістіктегі бағдарлауды бұзу;

• себепсіз қорқыныш, аңсау.

Терапиядан кейін 5 жылға дейін ұзақ ремиссия пайда болады.

Невралгия. Ауру зардап шеккен бөлімде қатты ауырсынумен жалғасады. Бұл жағдайда мотор белсенділігі, терінің сезімталдығы сақталады. Невралгияның жалпы түрі тригеминальды нервпен байланысты. Аурудың себептері-қабыну , жұқпалы процесс, ісік тәрізді неоплазманың болуы, гипотермия, жарақат.

Невралгия белгілері:

• қатты ауырсыну;

• терінің қызаруы;

• қышу синдромы;

* құрысулар және бұлшықеттің еріксіз жиырылуы.

Аурудың қолайлы болжамы бар, бірақ ұзақ терапияны қажет етеді.

Ұйқысыздық. Жағдай түнде ұйқының болмауымен немесе бұзылуымен Еңбек және демалыс режиміндегі сәтсіздікпен сипатталады. Ұйқысыздықтың себептері-стресс немесе эмоционалды шамадан тыс жүктеме, ұйқының қолайсыз жағдайлары (Шу, ерекше жағдай және т.б.), психостимуляторды қабылдау, уақыт белдеуін өзгерту, түнде жұмыс істеуді қажет ететін кәсіби қызмет.

Жүйке жүйесінің ауруларын емдеу. Пайда болатын белгілердің себебі анықталғаннан кейін дәрігер дереу бастапқы процесті емдеуді тағайындайды. Көптеген жағдайларда неврологиялық аурулар ұзақ терапияны қажет етеді. Егер генетикалық анықталған немесе туа біткен патология болса, қолдау емі жасалады, өйткені оны толығымен жою мүмкін емес.

Орталық жүйке жүйесінің ауруларын емдеуде:

• антипсихотикалық әсері бар нейролептиктер (Труксал, Зипрекс, Сонапакс);

• стресс симптомдарын төмендететін, когнитивті функцияларды жақсартатын антидепрессанттар (Пиразидол, Леривон, Прозак);

• есте сақтау қабілетін жақсартатын, ақыл-ой белсенділігін ынталандыратын ноотропты құралдар (Пирацетам, Ноотропил, Энцефабол);

• психикалық белсенділікті арттыратын, қозғалыстарды үйлестіруді жақсартатын психостимуляторлық препараттар (Теобромин, Фенамин);

• эпилептикалық ұстамалар кезінде қолданылатын құрысуға қарсы дәрілер (Пуфемид, Диазепам, Люминал).

Перифериялық жүйке жүйесінің аурулары емделеді:

• жүрек пен қан тамырларына симпатикалық пульсацияны күшейтетін аналептикалық әсері бар Н-холиномиметиктермен (Лобесил, Табекс);

• қан қысымын төмендететін Н-холинорецепторлардың блокаторлары, бұлшықет спазмы (Чампикс, Варениклин);

• қабынуға қарсы стероидты емес дәрілер, қабыну процесін жояды, ауырсыну белгілерін жеңілдетеді және температураны төмендетеді (Ибупрофен, Индометацин, Нимесулид);

• стероид емес препараттардың тиімсіздігінде қолданылатын гормоналды препараттар (Преднизолон, Гидрокортизон);

• анальгетикалық әсері бар жергілікті анестетиктер (Новокаин, Лидокаин);

• вирустардың тіршілігін тежейтін вирусқа қарсы құралдармен (Зовиракс, Вектор).

III. Қорытынды.

Адамның ең сезімтал ағзаларының бірі – жүйке жүйесі. Аурудың iшiнде де айтуға ауыры бар. Бұл әсiресе жазылмайтын науқастарға қатысты айтылады. Сондай қиын аурулардың бiрi – қазiргi қоғамның өзектi тақырыбына айналып отырған жүйке ауруы. Халқымыздың құс келгенде, құс қайтқанда, шiлде басталғанда ерекше қоза түседi дейтiн бұл дерт бүгiндерi тiптi, өршiп тұр. Жүйке ауруларына, демек, психикалық ауруларға көбінесе жоғарғы қызметте, кеңседе қағаздармен, есепен көп жұмыс істейтін, стресс және өмір бойы қиыншылық көріп келген адамдар ұшырайды. Соның ішінде, еркектер 35 пайыз болса, әйелдер 45, кейде 50 пайызға жетеді. Осы орайда көп ашуланып, ренжудің, күйзелудің, торығып түңілудің адам басын ауыртып, жүйкесін тоздырып, қан қысымын көтеріп, инсультқа әкеліп соқтыратынын естен шығармайық.

IV. Пайдаланылған әдебиеттер

1. https://kk.m.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D1%82:%D0%96%D2%AF%D0%B9%D0%BA%D0%B5_%D0%B6%D2%AF%D0%B9%D0%B5%D1%81%D1%96_%D0%B0%D1%83%D1%80%D1%83%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%8

2. https://medkenes.kz/zhuike/zh-jke-zh-jesi-men-aurulary

3. https://melimde.com/jjke-jjesi-aurularini-jiktelui.html